ماه امرداد: بیست‌و‌ششم تا سی‌و‌یکم

ماه امرداد: بیست‌و‌ششم تا سی‌و‌یکم

بیست و ششم امرداد

روز سه شنبه ۲۶ امرداد سال ۱۲۷۱ هجری خورشیدی (۲۲ محرم ۱۳۱۰ ق.) قحطی تهران باعث شد بیست هزار تن از مردم شهر برای خواندن دعا و ندبه به شاه عبدالعظیم بروند. شانزده سال بعد مشروطه در کشور جایگیر شده بود و مردم در برابر بلاهایی از این دست فعال‌تر واکنش نشان می‌دادند. نمونه‌اش آن که دوشنبه ۲۶ امرداد سال ۱۲۸۷ مجاهدان مشروطه‌خواه به سرکرده‌های عشیره‌ای راهزن که با مستبدان دست به یکی کرده بودند حمله کردند و نایب علی و نایب محمد اهرابی را در جنگ کشتند.

این روز در تاریخ جهان با رخدادهایی پرتنش در دین مسیحیت مصادف بوده است. در سال ۸۷۷ هجری خورشیدی چزاره بُرجیا^[1] پسر پاپ الکساندر ششم^[2] اولین کسی در تاریخ شد که از مقام کاردینالی استعفا داد و همان روز از طرف لویی دوازدهم شاه فرانسه دوک والنتینوا^[3] شد.

در ۹۳۹ کیش پروتستان در اسکاتلند چیره شد و مذهب کاتولیکی را طرد کرد و در ۹۶۴ در جریان جنگ‌های هشتادساله نیروهای اسپانیایی آنتورپ^[4] را گرفتند و نیمی از جمعیت صد هزار نفره‌ی این شهر که پروتستان بودند از کاشانه‌شان به سمت شمال گریختند.

چزاره برجیا

شاهزاده اوژن اهل ساووی در نبرد بلگراد

رخدادهای سیاسی چشمگیری هم در این روز واقع شده‌اند. در ۱۰۹۶ نیروهای اتریشی که زیر فرمان اوژن اهل ساووی^[5] می‌جنگیدند پس از یک ماه بلگراد را فتح کردند و این شهر از عثمانی جدا شد. در ۱۳۲۴ سوکارنو^[6] و محمد حتا^[7] استقلال اندونزی را اعلام کردند و به این ترتیب انقلاب برای راندن استعمارگران هلندی آغاز شد. در ۱۳۶۷ ضیاءالحق رئیس‌جمهور پاکستان در یک سانحه‌ی هوایی کشته شد و در ۱۳۷۷ بیل کلینتون^[8] اعتراف کرد که با مونیکا لوینسکی^[9] «ارتباط فیزیکی نامناسب» داشته و باعث سردرگمی افکار عمومی در این مورد شده است.

سوکارنو در نشست اعلام استقلال اندونزی

هواپیمای کارل یاتو

Fantasmagorie (Cohl).GIF

کارتون فانتاسما

در ۱۲۸۲‌ مهندسی آلمانی به نام کارل یاتو^[10] چهار ماه پیش از برادران رایت هواپیمای موتوری خود را به پرواز در آورد. هرچند چون تاریخ فناوری را انگلیسی‌ زبان‌ها نوشته‌اند، برادران رایت امروز شهرت بیشتری دارند. در چنین روزی به سال ۱۲۸۷ اولین کارتون به نام فانتاسماگوری^[11] ساخته‌ی امیل کوهل^[12] در پاریس به نمایش درآمد. در ۱۳۳۲ اولین نشست انجمن معتادان گمنام در کالیفرنیای جنوبی برگزار شد. در ۱۳۴۲ هم جیمز مردیت^[13] نخستین سیاهپوستی شد که از دانشگاهی در آمریکا مدرکی می‌گرفت. در ۱۳۵۶ یخ‌شکن روسی آرکتیکا^[14] اولین کشتی‌ای شد که به قطب شمال رسید. در همین روز هم برج ترامپ^[15] با ۴۲۳ متر بلندا گشایش یافت. در آن زمان این بلندترین برج مسکونی زمین محسوب می‌شد. در ۱۳۷۸ زلزله در ایزمیت^[16] ترکیه به مرگ هفده هزار نفر و زخمی شدن حدود پنجاه هزار نفر انجامید.

پیر دو فرما^[17] ریاضیدان فرانسوی (۹۸۶)، محبوب‌علی خان آصف‌جاه ششم حاکم نظام حیدرآباد (۱۲۴۵) و توماس ادارد لورنس معروف به لورنس عربستان (۱۲۶۷) در این روز زاده شده‌اند و پاپ الکساندر ششم^[18] (۸۸۲)، فردریک کبیر^[19] شاه پروس و علی آقا شیخ‌لینسکی^[20] نظامی وفادار به تزار از اهالی آران (۱۳۲۲) در چنین روزی به سال ۱۱۶۵ درگذشتند.

A tall silver skyscraper sits at a jog in the river beyond a bridge. The river and other along its banks buildings are in the foreground.

برج ترامپ

فردریک در نبرد زورندورف

مونیکا لوینسکی

Asaf Jah VI.jpg

محبوبعلی خان

شیخ‌لینسکی

Pope Alexander Vi.jpg

پاپ الکساندر ششم

Te lawrence.jpg

لورنس عربستان

جیمز مردیت

بیست و هفتم امرداد

روز بیست و هفتم امرداد سال ۶۳ هجری خورشیدی سپاهیان اموی به رهبری مروان اول و عبیدالله بن زیاد در نبرد مرج راحت بر قبیله‌ی قیس که هوادار خلافت عبدالله بن زبیر بودند غلبه کردند و آسورستان (سوریه) را گرفتند. حدود هزار و دویست سال بعد، در همین روز به سال ۱۲۸۸ آزادی‌خواهانی که محمدعلی‌شاه و مستبدان را شکست داده بودند در تهران جشن گرفتند. در این روز مراسمی مفصل در خانه‌ی ظهیرالدوله برگزار شد که آن را جشن نصرت ملی نام نهادند. حاضران در این مراسم ورودیه‌ای پرداختند که برای حمایت از خانواده‌های شهیدان جنگ مشروطه هزینه شد. رخدادهای کوچک دیگری هم در این روز پس از آن رخ داد. در ۱۳۰۶ آتش‌سوزی‌ای در ساختمان بانک پهلوی رخ داد که به سرعت با سر رسیدن آتش‌نشان‌ها فرونشانده شد. در همین روز مجلس شورای ملی عهدنامه‌ی امنیتی و دوستی دوطرفه با دولت شوروی امضا کرد. در ۱۲۹۸ انگلستان موفق شد جدایی افغانستان از ایران را تثبیت کند و استان‌های بلخ و هرات و کابل و قندهار که در اشغال نظامی انگلیسی‌ها بود با این نام نوساخته به کشوری نو بدل شد.

این روز برای حقوق زنان هم اهمیت داشته است. در سال ۱۳۰۷ زنان در ایران شناسنامه‌ای مستقل از مردان پیدا کردند و این سه سال پس از قانون اجباری شدن شناسنامه برای مردان (۱۳۰۴) بود. ناگفته نماند که استقلال حقوقی زن از مرد از همان ابتدای کار در ایران محترم بود و بر خلاف تصور عوام چنین نبوده که زنان از نظر حقوقی دنباله‌ی شوهران یا پدرانشان قلمداد شوند. در واقع پس از تأسیس اداره‌ی سجل احوال در سال ۱۲۹۷، اولین شناسنامه‌ی جدیدی که در ایران صادر شد به یک زن تعلق داشت و به تاریخ ۳/۱۰/۱۲۹۷ برای دختری به نام فاطمه ایرانی مُهر خورد. در همین روز به سال ۱۲۹۹ اصل نوزدهم قانون اساسی آمریکا تصویب شد و بر مبنای آن زنان حق رأی به دست آوردند. ناگفته نماند که استقلال کامل حقوقی زنان از مردان،‌ یعنی لغو قانونی که اموال زنان را بخشی از اموال شوهرانشان قلمداد می‌کرد، در انگلستان به سال ۱۳۶۴ پس از همه‌پرسی و با کسب ۵۴% آرا تحقق یافت!

بیست و هفتم امرداد در تاریخ جنگ و سیاست هم روز مهمی بوده است. در سال ۸۶۶ هجری خورشیدی قوای کاستیل^[21] و آراگون^[22] پس از محاصره‌ای طولانی مالاگا^[23] را از مسلمانان گرفتند،‌ در ۹۵۱ در فرانسه هانری سوم شاه پروتستان ناوار^[24] با مارگارت ملکه‌ی کاتولیک والوا^[25] ازدواج کرد تا از کشمکش هواداران دو مذهب جلوگیری کند. در ۱۳۱۹ بزرگ‌ترین نبرد هوایی تاریخ تا این لحظه بر آسمان بریتانی انجام گرفت. در این نبرد آلمانی‌ها صد و انگلیسی‌ها صد و بیست هواپیما از دست دادند هرچند شمار خلبان‌های کشته شده‌ی آلمانی بیشتر از انگلیسی‌ها بود و در ۱۳۵۰ استرالیا و نیوزلند نیروهایشان را از جنگ ویتنام بیرون کشیدند. در همین روز یک دسته‌ی حدود ۱۵۰ نفره از مجاهدین افغان در اوزبین (نزدیک کابل) به ستونی پانصد نفره از سربازان فرانسوی حمله کردند و تلفاتی شدید به ایشان وارد آوردند.

A picture of a twin engine bomber aircraft lying in a field with its front end burnt out.

نبرد هوایی بریتانی

این روز در ضمن با جنایت‌های مشروعِ متعصبان مذهبی نیز پیوندی دارد. در سال ۱۰۱۳ اوربان گراندیه^[26] کشیش کاتولیک فرانسوی که با عزب ماندن کشیشان مخالف بود و با زنان روابطی صمیمانه داشت، با تحریک کاردینال ریشیلو^[27] که دشمن او بود، به جرم جادوگری بر دیرک بسته و زنده زنده سوزانده شد. بنا به پژوهش آلدوس هاکسلی^[28] علت اصلی مرگ این کشیش نگون‌بخت آن بود که دعوت خصوصی زنی را که رئیس صومعه‌ای بود رد کرد. در نتیجه، وی دسیسه‌ای چید و زنانی را که با او رابطه داشتند برانگیخت تا شهادت دهند او طلسمشان کرده و با دیوی به نام اشمودای (شکلی عبری‌شده‌ی اشموغ اوستایی) ارتباط دارد. در نتیجه این مرد وسوسه‌گر طلسم‌کننده‌ی پیرو اشمودای دیو را در میدان شهر آتش زدند.در همین روز به سال ۱۳۰۶‌ سرگیوس^[29] سراسقف مسکو اعلام کرد کلیسای ارتدوکس به آرمان‌های بلشویک‌ها و کمونیست‌ها وفادار است!

Urbain Grandier.jpg

اوریان گراندیه

در این روز گذشته از این فجایع رخدادهای علمی و فنی خوبی هم رخ داده است. در ۱۳۳۷ رمان لولیتا^[30] به قلم ولادیمیر نابوکوف^[31] در آمریکا انتشار یافت. نابوکوف این کتاب را در سال ۱۳۳۴ در پاریس به زبان انگلیسی نوشته بود.

زادگان نامدار این روز عبارت‌اند از آنتونیو سالیری^[32] آهنگساز ایتالیایی (۱۱۲۹)، برایان آلدیس^[33] نویسنده‌ی رمان‌های علمی‌تخیلی و منتقد ادبی آمریکایی (۱۳۰۴) و رومن پولانسکی^[34] کارگردان لهستانی (۱۳۱۲). در بیست و هفتم امرداد سال ۶۰۶ هجری خورشیدی هم چنگیزخان درگذشت. علت مرگش را منابع گوناگون افتادن از اسب (تاریخ سری مغول‌ها)، زخم برداشتن در جنگ (مارکو پولو) یا کشته شدن به دست شاهزاده خانمی اسیر (تاریخ‌های مغولی متأخر) آورده‌اند. سایر رفتگان این روز عبارت‌اند از اونوره دو بالزاک^[35] رمان‌نویس فرانسوی (۱۲۲۹)، کمال‌الملک نقاش ایرانی (۱۳۱۹)، ویفلردو پارتو^[36] جامعه‌شناس ایتالیایی (۱۳۰۲) و بی اف اسکینر^[37] روانشناس رفتارگرای آمریکایی (۱۳۶۹).

Brian Aldiss 2005.JPG

برایان آلدیس

آنتونیو سالیری

رومن پولانسکی

Mitr sergiy.jpg

سرگیوس سراسقف مسکو

Honoré de Balzac (1842) Detail.jpg

بالزاک

B.F. Skinner at Harvard circa 1950.jpg

اسکینر

چنگیز

آخرین مرگ مهم در این روز که غم‌انگیز هم هست، در سال ۱۳۹۴ رخ داد و این زمانی بود که خالد اسد باستان‌شناس سوری و متخصص شهر باستانی پالمیرا که از هواداران بشار اسد بود پس از به قدرت رسیدن داعش در مراسمی عمومی گردن زده شد و جسدش و سر بریده‌اش مدت‌ها به نمایش عموم گذاشته شده بود. (دو تصویر زیر)

Image result for khaled al-asaad body

بیست و هشتم امرداد

روز یکشنبه ۲۸ امرداد سال ۶۰۸ هجری خورشیدی (۲۰ رمضان ۶۲۶ ق.) یاقوت حموی مورخ و نویسنده‌ی نامدار ایران‌زمین درگذشت. هفت قرن بعد، روز سه شنبه ۲۸ امرداد ۱۲۸۶ پنج هزار نفر از سوسیال‌ دموکرات‌های ایرانی با رهبری صادق طاهباز که دوست حیدرخان عمواوغلی بود تظاهراتی ترتیب دادند. درگیری انگلیسی‌ها با دکتر محمد مصدق بر سر غارت منابع نفت ایران پای آمریکایی‌ها را هم به میدان کشاند و در ۲۸ امرداد ۱۳۳۲ به کودتای نیروهای هوادار شاه و سرنگونی دولت مصدق منتهی شد. مشروعیت شاه پس از این ماجرا چندان لطمه دید که بیست و شش سال بعد به انقلاب اسلامی منتهی شد. در جریان انقلاب نیروهای مخالف مذهبی سینماها و کاباره‌ها را به جرم بددینی آتش می‌زدند و احتمالاً در همین راستا بود که در ۲۸ امرداد سال ۱۳۵۷ سینما رکس آبادان زمانی که مردم در آن به تماشای فیلم گوزن‌ها مشغول بودند آتش زده شد و چهارصد تن در این فاجعه جان باختند. در سال ۱۳۸۸ هم زنجیره‌ای از بمب‌گذاری‌ها در بغداد به کشته شدن ۱۰۱ نفر و زخمی شدن ۵۶۵ نفر انجامید.

روز ۲۸ امرداد برای تمدن‌های دیگر هم پربار و حادثه‌خیز بوده است. در سال ۲۹۵ پیش از میلاد در این روز معبد ونوس که یکی از قدیمی‌ترین معبدهای شهر رم بود توسط کوینتوس فابیوس ماکسیموس گورگِس^[38] ساخته شد. در ۴۳ پیش از میلاد هم اوکتاویانوس^[39] پسر خوانده‌ی سزار از طرف سنای رم به مقام کنسولی رسید و این مقدمه‌ی تبدیل شدنش به نخستین امپراتور روم بود. در ۸۹۸ هم سردار نامدار چینی وانگ یانگ مینگ^[40] بر سرکرده‌ی شورشیان ژو چن‌هائو^[41] پیروز شد و طغیان شاهزاده‌ی نینگ^[42] که بقای سلسله‌ی مینگ را تهدید می‌کرد فرو نشاند.

این روز در ضمن با رخدادهای دینی عجیب و غریب هم پیوند خورده است. در سال ۹۹۱ هجری خورشیدی محاکمه‌ی جادوگران پِندل^[43] در انگلستان انجام شد و ده زن به جرم استفاده از طلسم و جادو به دار آویخته شدند. در زمانه‌ی معاصر شکل‌هایی جدید از اعتقادات متعصبانه و کورکورانه تلفاتی دیگر پدید آورد. مثلاً به دنبال تکوین آیین پول مدرن در غرب، در سال ۱۲۲۷ تب طلا در کالیفرنیا آغاز شد و هجوم ماجراجویان جویای ثروت را به دنبال داشت. در همین حدود یک مذهب سیاسی نو با محتوای مبارزه با تقدس پول شکل می‌گرفت که در پایان قرن سیزدهم خورشیدی به قدرت سیاسی هم دست یافت.

مجسمه‌ی یادبود جادوگران پندل

پیر ژانسن

این روز در ضمن از نظر سیاسی و نظامی هم حادثه‌خیز بوده است. در ۱۲۳۳ یک دسته از ارتشیان آمریکایی خرس پیروزمند رئیس قبیله‌ی لاکوتا^[44] را به قتل رساندند و خود به دست مردان این قبیله کشته شدند. به این ترتیب جنگ اول میان آمریکایی‌ها و سرخپوستان سو^[45] آغاز شد. این درگیری‌ها تا ۳۷ سال بعد ادامه داشت. در ۱۳۱۳ مردم آلمان در همه‌پرسی به رهبری آدولف هیتلر^[46] رأی دادند‌ و در ۱۳۲۱ نیروهای زمینی و دریایی کانادا در عملیات جوبیلی^[47] به ساحل فرانسه حمله کردند ولی از آلمانی‌ها شکست خوردند و با تلفات بالا (۱۵۰۰ کشته و زخمی و دو هزار اسیر) عقب نشستند (تصویر زیر). اما کوشش‌هایشان تداوم یافت و دو سال بعد در همین روز (در ۱۳۲۳) با ورود متفقین به پاریس این شهر از دست آلمانی‌ها خارج شد. در ۱۳۸۷ هم پرویز مشرف به فشارهای سیاسی تسلیم شد و از قدرت کناره‌گیری کرد.

از رخدادهای دیگر این روز هم این‌که در ۱۲۴۷ پیر ژانسن^[48] منجم فرانسوی هلیم را کشف کرد، در ۱۳۰۵ بنگاه خبرپراکنی ژاپن تأسیس شد، و در ۱۳۲۴ گروه ویت‌مین^[49] با رهبری هوشی‌مین^[50] در ویتنام قدرت را به دست گرفت. در ۱۳۳۹ فرانسیس گری پاورز^[51] که بعد از سقوط یک هواپیمای یو-۲ در آسمان شوروی دستگیر شده بود در مسکو محاکمه شد و به جرم جاسوسی به ده سال حبس محکوم شد. اعترافات او که در تلویزیون روسیه پخش شد جهان غرب را متقاعد کرد که کمونیست‌ها به روشی مؤثر برای شستشوی مغزی افراد و جلب وفاداری‌شان دست یافته‌اند. اما این تصور نادرست بود و بلشویک‌ها در این زمینه شکست خوردند. دلیلش هم آن که در ۱۳۶۸ ویوسیچ یاروزلسکی^[52] رئیس‌جمهور لهستان برای نخستین بار پس از ۴۲ سال حاکمیت شوروی‌ها، یک نخست‌وزیر غیرکمونیست (تادئوش مازوویسکی^[53]) را به قدرت رساند و در ۱۳۷۰ به دنبال کودتای نظامی در روسیه میخائیل گورباچف^[54] از قدرت برکنار شد و با شکست کودتا شوروی فرو پاشید.

کوکو شانل

Gene Roddenberry crop.jpg

جین رودنبری

Rex Whistler - Gilbert Ryle, Fellow.jpg

گیلبرت رایل

این نکته جالب توجه است که در این روز شمار زیادی از زنان و مردان نامدار زاده شده و درگذشته‌اند. ۲۸ امرداد روز تولد این کسان است: مارکوس اورلیوس پروبوس امپراتور روم (۲۳۲ میلادی)، اورویل رایت^[55] از پیشگامان پرواز با هواپیما (۱۲۵۰)، کوکو شانل^[56] طراح مد و بنیانگذار شرکت شانل (۱۲۶۲)، گیلبرت رایل^[57] فیلسوف انگلیسی (۱۲۷۹)، جین رودنبری^[58] کارگردان و نویسنده‌ی آمریکایی و خالق پیشتازان فضا (۱۳۰۰) و محمد مُرسی سیاستمدار مصری (۱۳۳۰).

Sergei Diaghilev 01.jpg

سرگئی دیاگیلف

Paul Ehrlich 1915.jpg

پاول ارلیش

Lorca (1914).jpg

فدریکو گارسیا لورکا

در همین روز این نامداران جان سپرده‌اند: آگوستوس^[59] اولین امپراتور روم (۱۴ میلادی)، ابویزید مخلد بن کیراد نوکاری رهبر خوارج مغرب که با فاطمی‌ها می‌جنگید (۳۲۶ هجری خورشیدی)، ضیاءالدین عبدالملک بن یوسف جوینی متکلم و فیلسوف خراسانی شافعی که لقب امام الحرمین داشت (۴۶۴)، بلز پاسکال^[60] ریاضی‌دان فرانسوی (۱۰۴۱)، پاول ارلیش^[61] دانشمند آلمانی (۱۲۹۴)، سرگئی دیاگیلف^[62] بنیانگذار باله‌ی روسی (۱۳۰۸)، فدریکو گارسیا لورکا^[63] که در جریان جنگ داخلی اسپانیا به دست نیروهای ناسیونالیست کشته شد (۱۳۱۵)، جرج گاموف^[64] نویسنده‌ی اوکراینی علم برای همگان (۱۳۴۷)، گروچو مارکس^[65] هنرپیشه‌ و کمدین آمریکایی (۱۳۵۶)، عبدالرحیم هاتف رئیس‌جمهور افغانستان (۱۳۹۲) و سیمین بهبهانی شاعر ایرانی (۱۳۹۳).

بیست و نهم امرداد

در چنین روزی به سال ۱۳۲۱ وینستون چرچیل^[66] به همراه ژنرال ویول^[67] فرمانده کل هندوستان وارد تهران شد و قوام‌السلطنه صدراعظم ایران دیدار کرد و بعد از ۲۴ ساعت به سوی مسکو پرواز کرد تا با استالین دیدار کند. این دیدار در اواخر جنگ جهانی دوم رخ می‌داد و در سومین سالگرد سخنرانی مشهور چرچیل انجام می‌شد. چرچیل در ۱۳۱۸ بعد از دفاع جانانه اما پرتلفات خلبانان انگلیسی از حریم هوایی انگلستان این جمله‌ی مشهور را گفت که «هرگز تا به حال شماری چنین بزرگ از افراد اینقدر زیاد به شماری چنین کم مدیون نبوده‌اند…». تقریباً در همان ساعاتی که او این سخنرانی را ایراد می‌کرد، کمونیستی به نام رامون مرکادر^[68] که مأمور سرویس امنیت شوروی هم بود در مکزیکوسیتی با تبر به لئون تروتسکی^[69] حمله کرد و او را به قتل رساند. او بیست سال به این خاطر زندانی شد و به طور غیابی استالین مدال افتخار درجه اول لنین را دریافت کرد. بعد از آزادی‌اش هم در ۱۳۴۰ به شوروی رفت و قهرمان ملی شوروی لقب گرفت!

$G:\pix\projects\west\mid 20th-45-70\480px-Sir_Winston_S_Churchill.jpg$

وینستون چرچیل

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1320-25\احمد قوام (قوام‌السلطنه) از نخست‌وزيران ايران در دوران اشغال كشور توسط متفقين.jpg$ قوام‌السلطنه

به این ترتیب نمایان است که بیست و نهم امرداد با رخدادهای سیاسی متنوعی قرین بوده است. در سال ۳۷۹ هجری خورشیدی سنت استفان^[70] کشور بلغارستان را تأسیس کرد و اولین شاه این قلمرو شد، در بیست و نهم امرداد سال ۱۲۹۷ دومین نبرد خونین سُم^[71] در بافت جنگ جهانی اول آغاز شد در ۱۳۳۹ سنگال از فدراسیون مالی جدا شد و اعلام استقلال کرد، در ۱۳۴۷ قوای شوروی با همکاری ارتش لهستان به چکسلواکی حمله بردند و بهار پراگ را سرکوب کردند و در ۱۳۶۷ با قبول قطعنامه‌ی ۵۹۸ از طرف ایران جنگ تحمیلی خاتمه یافت.

در ۹۹۱ هجری خورشیدی محاکمه‌ی جادوگران ساملزبری^[72] در انگلستان انجام شد و چند زن به جرم جادوگری اعدام شدند. این اعدام‌ها در ادامه‌ی محاکمه‌ی جادوگران پندل^[73] و اعدام‌های روز قبلش انجام می‌گرفت. در انگلستان در فاصله‌ی قرن دوازدهم تا هجدهم میلادی حدود پانصد زن به همین ترتیب به جرم استفاده از طلسم و جادو کشته شدند. هشتاد سال بعد از کشتار ساملزبری (در ۱۰۷۱) هم یک زن و چهار مرد در شهر سالِم^[74] ماساچوست به جرم جادوگری اعدام شدند. در ۱۳۴۲ نیروهای ویژه‌ی ارتش خلق ویتنام بنا به عقاید کمونیستی‌شان به معابد بودایی در سراسر ویتنام حمله بردند و پاگوداهای باستانی را ویران کردند و معابد را سوزاندند و غارت کردند و چند صد راهب را به قتل رساندند و ۱۴۰۰ بودایی را زندانی کردند.

در ۱۳۷۰ بیش از صد هزار نفر معترض در اطراف پارلمان مسکو گرد آمدند و کودتای کمونیست‌ها را با شکست روبرو ساختند و در همین روز استونی از شوروی اعلام استقلال کرد. در ۱۳۷۴ دو قطار در خط فیروزآباد به کانپور در نزدیکی دهلی به هم برخورد کردند و باعث مرگ ۳۵۸ نفر شدند.

Portrayal of Stephen I, King of Hungary on the coronation pall.jpg

سنت استفان

10 Soviet Invasion of Czechoslovakia - Flickr - The Central Intelligence Agency.jpg

شکست کودتای مسکو

این روز در میدان علم و هنر و فناوری هم روزی مهم بوده است. در ۱۲۳۷ داروین^[75] نخستین مقاله‌اش درباره‌ی انتخاب طبیعی را همراه با مقاله‌ی مشابهی از آلفرد راسل والاس^[76] در نشریه‌ی انجمن لینه‌ای‌های لندن^[77] منتشر کرد، در ۱۲۶۱ چایکوفسکی^[78] اورتور ۱۸۱۲^[79] را در مسکو اجرا کرد، آمریکا تأسیس شد و در ۱۲۹۰ یک کارمند موزه‌ی لوور تابلوی مونالیزای داوینچی را دزدید، در ۱۲۹۹ اولین ایستگاه رادیویی تجاری در دیترویت آمریکا شروع به کار کرد و در ۱۳۴۱ هم اولین کشتی اتمی غیرنظامی به نام ان.اس. ساوانا^[80] سفر خود را در دریا آغاز کرد.

زادگان مهم این روز عبارت‌اند از شاهرخ‌میرزا پسر تیمور لنگ (۷۵۶)، پل تیلیش^[81] فیلسوف دین آلمانی (۱۲۶۵)، راجیو گاندی^[82] سیاستمدار هندی (۱۳۲۳) و دونالد هب^[83] روانشناس کانادایی (۱۳۶۴) هم در این روز درگذشته‌اند.

$G:\pix\projects\west\Rajiv_Gandhi_with_Rahul_Gandhi_1984.jpg$

راجیو گاندی

Paul Tillich.jpg

پاول ارلیش

Shahruch reconstruction.jpg

شاهرخ میرزا

Paul Ehrlich 1915.jpg

پل تیلیش

خانه‌ی جادوگران شهر سالم

سی‌ام امرداد

در چنین روزی به سال ۱۲۹۷ محاكمه اعضای كميته‌ی مجازات پايان يافت. دو نفر محكوم به اعدام، دو نفر محكوم به پانزده سال حبس و تبعيد و بقيه به حبس‌هاي سنگين محكوم شدند. دو سال بعد در ۱۲۹۹ مخبرالسلطنه برای فرو نشاندن غائله‌ی خیابانی به حکومت آذربایجان رسید. سید حسن امامی، امام‌جمعه‌ی تهران، در همین روز به سال ۱۳۲۹ ترور شد و هرچند جان به در برد، اما نیمی از بدنش فلج شد. دو سال بعد در ۱۳۳۱ ارتشبد خاتم با فاطمه خواهر ناتنی محمدرضاشاه ازدواج کرد.

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1325-32\سید حسن امامی در دانشکده حقوق.jpg$

سید حسن امامی در زمان تدریس در دانشکده‌ی حقوق دانشگاه تهران

پیش از این وقایع اخیر، در گرماگرم جنگ جهانی دوم در سال ۱۳۲۱ پرچم آلمان نازی بر فراز قله‌ی البرز (در زبان‌های اروپایی اِلبروس) در گرجستان به اهتزاز در آمد. البرز قله‌ای آتشفشانی در شمال گرجستان است که در حال حاضر در خاک روسیه قرار گرفته و بنابراین (با قله‌هایی دو قلو با بیش از ۵۶۰۰ متر) بلندترین قله‌ی اروپا محسوب می‌شود. یک سپاه ده هزار نفری آلمانی در جریان جنگ قفقاز به دامنه‌ی این قله رسید و گروهی از کوهنوردانش این قله را فتح کردند و پرچم خود را بر فراز آن برافراشتند. بنا به داستانی یک خلبان روسی که مأمور بود کوهنوردان را بمباران کند، از دستور مافوقش سرپیچی کرد و به جای بمباران ایشان بمب‌هایش را بر منابع سوخت آلمانی‌ها فرو ریخت. هفتاد و یک سال بعد یکی از طرف‌های درگیر در آشوب سوریه چندین جوانمرد نبود و به سال ۱۳۹۲ بمبی شیمیایی را در منطقه‌ی غوطه نزدیکی دمشق منفجر کرد که در نتیجه صدها تن در اثر تنفس گاز سارین کشته شدند (تصویر زیر).

Ghouta massacre1.JPG

در سال ۱۱۴۹ جیمز کوک^[84] شرق استرالیا را بخشی از قلمرو بریتانیا اعلام کرد و آن را نیو ساوث ولز^[85] نامید و دو سال بعد در ۱۱۵۱ گوستاو سوم^[86] پادشاه سوئد کودتا کرد و به نیم قرن حکومت پارلمانی مشروطه پایان داد و در مقام شاه خودکامه‌ی روشنگر به کار پرداخت. در ۱۱۷۰ مراسم مذهبی آیین وودو در تاهیتی که توسط کاهنی جامائیکایی به نام داتی بوکمان برای سیاهپوستان انجام می‌شد، به شورش بردگان انجامید. این شورش سیزده سال به درازا کشید و در نهایت به آزادی بردگان و راندن استعمارگران فرانسوی از تاهیتی منتهی شد.

Battle for Palm Tree Hill.jpg

شورش بردگان در هائیتی

جیمز کوک

Gustavo-III,-Rey-de-Suecia 1777-by-Roslin.JPG

گوستاو سوم

در چنین روزی به سال ۱۲۰۶ خوزه دو لامار^[87] قهرمان جنگ‌های استقلال پرو دومین رئیس‌جمهور این کشور شد، در ۱۲۸۹ ژاپن کره را به خاک خود منضم کرد، در ۱۳۳۶ اتحاد جماهیر شوروی نخستین موشک قاره‌پیمای خود به نام ر-۷-سِمیورکا^[88] را آزمایش کرد، در ۱۳۴۷ هم نیکلای چائوشسکو^[89] دیکتاتور کمونیست رومانی در سخنرانی‌ای غافلگیرانه حمله‌ی نیروهای شوروی به چکسلواکی و سرکوب بهار پراگ را محکوم کرد. مردم رومانی که حدس می‌زدند شوروی به کشورشان حمله کند وارد مرحله‌ی بسیج نظامی شدند. در ۱۳۹۵ یک قاتل انتحاری در غازیان‌تپه‌ی کردستان ترکیه خود را منفجر کرد و ۵۴ نفر از مهمانان یک عروسی را به قتل رساند.

در ۱۳۶۲ بِنیگنو آکینو^[90] رهبر مخالفان دولت مارکوس^[91] در فیلیپین در فرودگاه مانیل ترور شد و به قتل رسید، در ۱۳۶۵ غلیان دریاچه‌ی آتشفشانی نیوس^[92] در کامرون باعث شد موجی از گاز دی اکسید کربن در هوا رها شود و به مرگ ۱۸۰۰ نفر از بومیان مستقر در همسایگی دریاچه بینجامد. در ۱۳۷۰ نیز هم‌زمان با محرز شدن شکست کودتاچیان کمونیست در روسیه، لاتویا از اتحاد جماهیر شوروی اعلام استقلال کرد.

Nicolae Ceausescu.jpg

چائوشسکو

اولین الدزموبیل

Ninoy Aquino 3.jpg

بنیگنو آکینو

در سی‌ام امرداد سال ۱۲۷۶ شرکت خودروسازی الدزموبیل^[93] در آمریکا تأسیس شد و در ۱۲۸۱ شرکت خودروسازی کادیلاک تأسیس شد و در همان روز تئودور روزولت^[94] اولین رئیس‌جمهور آمریکا شد که در مراسمی رسمی سوار بر اتومبیل برابر چشم مردم ظاهر شد. در ۹۳۱ سید محمد نوشاه گنج‌بخش قادری بنیانگذار سلسله‌ی نوشاهی در طریقت قادریه در گجرات زاده شد و در ۹۹۳ الیزابت باتوری^[95] کنتس بلغارستان و قاتل زنجیره‌ای دختران درگذشت.

خوزه دو لامار

بازسازی یکی از اولین نمونه‌های خودروی کادیلاک

سی و یکم امرداد

در سی و یکم امرداد ۸۹۳ جنگ چالدران با پیروزی شکننده‌ی سلطان سلیم اول عثمانی بر شاه اسماعیل صفوی به پایان رسید. در این نبرد نزدیک به صد هزار سرباز عثمانی مسلح به توپ و سلاح آتشین با ارتشی صفوی که نزدیک به پنجاه هزار تن را در بر می‌گرفت رویارو شدند. ایرانیان چون استفاده از توپ و تفنگ را خلاف جوانمردی می‌دیدند تنها با سلاح سرد می‌جنگیدند و هرچند در نهایت با تلفات زیاد شکست خوردند اما چنان تلفاتی به عثمانی‌ها وارد آوردند که سلطان سلیم کمی بعد به قلمرو خود بازگشت و دولت عثمانی برای مدت‌ها فکر دست‌اندازی به مرزهای شرقی‌اش را از سر بیرون کرد.

Sekumname1525 Chaldiran battle.jpg

جنگ چالدران به روایت نگاره‌ای عثمانی

آخرین روز امردادماه با دست‌اندازی‌های بلشویک‌ها به خاک ایران‌زمین مصادف بوده است. در این روز به سال ۱۲۹۹ عالم‌خان امیر بخارا به دنبال حمله‌ی بلشویک‌های محلی که با ارتش سرخ پشتیبانی می‌شدند ناگزیر شد از زادگاهش بگریزد و به افغانستان پناه ببرد. اما خشونت بلشویک‌ها با دهقانان و مردم شهرها چندان بود که داوطلبان جنگ با ایشان گروه گروه به وی می‌پیوستند. امیر بخارا نیز اعلام مقاومت کرد و رهبری‌ نیروهای نظامی‌اش را به ابراهیم بیک سپرد که رهبر یکی از قبیله‌های بخارا بود. در همین روز بلشویک‌هایی که رشت را تصرف کرده بودند زیر فشار قوای دولتی که زیر فرمان استاروسلسکی^[96] می‌جنگیدند عقب‌نشینی کردند و پشت سر خود خانه‌های شهر رشت را آتش زدند. یک سال بعد در همین روز (۱۳۰۰) سپاهیان دولتی با یک حمله‌ی شدید شهر لنگرود را از احسان‌الله‌خان که رهبر بلشویک‌ها بود پس گرفت، در این زد و خورد شورشیان یکصد و پنجاه اسیر و دویست کشته و زخمی دادند.

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1320-25\امیر سید عالم خان بخارا.jpg$

امیر عالم‌خان حاکم بخارا

در ۱۰۳۳ یعقوب بارشمعون (یاکوب بارسیمسون^[97]) در بندر نیوآمستردام (نیویورک بعدی) از کشتی پیاده شد. او نخستین مهاجر یهودی به آمریکا بود. در ۱۳۰۶ داور که وزارت دادگستری دولت رضاشاه را بر عهده داشت در ساز و کار قضاوت و تعیین صلاحیت قاضیان اصلاحاتی دامنه‌دار انجام داد. در همین روز بیماری وبا در جنوب ایران شایع شد و عده‌ای در خوزستان به این خاطر کشته شدند. در ۱۳۲۱ سرتیپ سیف‌الله شهاب فرمانده‌ی دانشکده‌ی افسری در اردوگاه اقدسیه به دست یکی از دانشجویان اخراجی به نام علی ارونقی کرمانی به ضرب چند گلوله به قتل رسید. در ۱۳۴۸ هم عبدالعلی دستغیب در مجله‌ی نگین به حسینقلی‌خان مستعان داستان‌نویس و مترجم بینوایان به سختی حمله کرد و گفت داستان‌های او همیشه‌ درباره‌ی عشقی سطحی است و از پند و اندرز اخلاقی ملال‌آور پر شده است. دلیل حمله‌ی او نقد ادبی آثار مستعان نبود و از اینجا ناشی می‌شد که چندی پیش مستعان به شاعران نوپرداز حمله کرده بود و گفته بود آثارشان مایه‌ی تهوع‌ دل و هوش است و شهوت تن!

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1300-1320\داور.jpg$

اکبر داور

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1342-57\حسنقلی مستعان.jpg$

حسینقلی مستعان

این روز در ضمن با پیمان‌های بین‌المللی هم پیوندی دارد. در ۱۲۵۴ عهدنامه‌ی سن پترزبورگ^[98] بین روسیه و ژاپن بسته شد و قرار شد ساخالین و جزایر کوریل بین دو کشور معاوضه شود. هرچند این روابط بین کشورها همیشه هم صلح‌آمیز نبوده است. در ۱۲۲۸ اولین حمله‌ی هوایی تاریخ زمانی انجام شد که اتریش با بالن‌هایی بی‌سرنشین به شهر ونیز حمله کرد. در سی و یکم امرداد سال ۱۳۱۸ عهدنامه‌ی دوستی آلمان نازی و اتحاد جماهیر شوروی توسط مولوتوف و ریبن‌تروپ امضا شد و در ۱۳۲۰ ارتش آلمان محاصره‌ی لنینگراد را آغاز کرد.

در این روز به سال ۱۳۲۹ آلتِئا گیبسون^[99] اولین سیاهپوستی بود که اجازه یافت در مسابقات تنیس شرکت کند. در ۱۳۴۷ پاپ پل ششم به بوگوتا در کلمبیا سفر کرد و این نخستین سفر یک پاپ به آمریکای لاتین بود و همچنین در این روز کلود دبوسی^[100] آهنگساز فرانسوی (۱۲۴۱)، ماکس شلر^[101] فیلسوف آلمانی (۱۲۵۳)، دنگ شیائو پینگ^[102] سیاستمدار چینی (۱۲۸۳)، هوشنگ سیحون (۱۲۹۹) و ری بردبری^[103] نویسنده‌ی علمی-تخیلی (۱۲۹۹) و نازک الملائکه شاعر عراقی در ۱۳۰۲ زاده شده‌اند.

Scheler max.jpg