بخش هشتم

بخش هشتم:

جبهه‌ی فکر ز خجلت عرق افشان کردیم         در شبستان خیال که چراغان کردیم

هرچه گل کرد ز ما جوهر خاموشی بود           همچو شمع از نفس سوخته توفان کردیم

***

حرفم همه مغز است از پوست نمی‌گویم          آن را به جز من نیست من اوست نمی‌گویم

***

نا محرمان چه دانند شان عسل چه دارد          در خانه ها حلاوت بیرون در گزندیم

شیرینی هوسها فرهاد كرد ما را          فرصت به جانكنی رفت دل از جهان نكندیم

***

درین مزرع كه جز بیحاصلی تخمی نمی بندد           نمی دانم هجوم آفتم یا خرمن خویشم

سراغ رنگ هستی در طلسم خود نمی یابم           درین محفل چو شمع كشته داغ رفتن خویشم

چو رنگ گل به شاخ برگ تحقیقم كه می پیچد          كه من صد پیرهن عریانتر از پیراهن خویشم

***

ما را نمی توان یافت بیرون از این دو عبرت          یا ناقص الكمالیم یا كامل القصوریم

***

ادب پیمای دشت عجز مژگان بر نمی دارد           تو سیر آسمان كن من به پیش پا نظر دارم

بهار بی نشانم دستگاه دردسر كمتر           چو گل دوشی ندارم تاشكست رنگ بردارم

***

دل درین ویرانه آغوش امیدی وانكرد           ورنه بااین فقر من هم كشوری می داشتم

وسعتم چون غنچه در زندان دل تنگی فسرد           گر ز بالین می گذشتم بستری می داشتم

***

آخر در انتظار تو خاكم به باد رفت           یعنی غبار خاطر ایام هم شدم

***

شور چمن داده ام كوچه زنجیر را           تا به بهار جنون راهنمون خودم

***

فرصت ناز حباب آنهمه نیست          سر به بی گردنی افراخته ام

***

شور آفاق است جوشی از دل دیوانه ام           چون گهر در موج دریا ریشه دارد دانه ام

آن قیامت مزرعم بیدل كه چون ریگ روان           صد بیابان می دود از ریشه آن سو دانه ام

چو خاشاكم نگاهی در رگ خواب آشیان دارد          خدایا آتشین رویی كند یك چشم بیدارم

جنون صبحم از آشفتگیهایم مشو غافل           جهانی را ز سر وا می توان كرد به دستارم

***

یك نفس گر سر به جیبم واگذارد روزگار           یوسفستانها خمیر از آب این چه می كنم

***

شعله ی بی طاقتی افسرده در خاكسترم           صد شرر پرواز دارد بالش خواب از سرم

***

خون در جگر از شیشه ی خالی نتوان كرد           بی درد دلی داشتم از ننگ شكستم

***

بیدل تو برون تاز كه ما وهم پرستان           چندان كه نشستیم به راهی ندمیدیم

***

دل ز ضبط آرزو خون شد من از ضبط نفس          او متاع كاروان من كاروان دزدیده ام

در جهان یك گوش بر آهنگ ساز درد نیست           صد قیامت شور دل زیر زبان دزدیده ام

تا ابد می بایدم غلتید در آغوش خویش           قعر این سیماب گون بحرم كران دزدیده ام

***

غبار جلوه ی امكان گرفت آینه ی من          ولی چه سود كه خود را به خود دچار نكردم

***

گر ما گوییم ، ما كجاییم          ورتو، تو هم آن كسی كه ماییم

تا خاك نشان دهیم عرشیم           چون سر به گمان رسیم پاییم

***

ببینم تا كجا محوم كند شرم تماشایت          زخود با هر عرق مقدار رنگی پاك می گردم

***

گرد اوهام رهایی نشكستم هیهات           تا قفس را نفسی بالش پر می كردم

***

كو جهد كه چون بوی گل از هوش خود افتم          یعنی دو سه گام آنسوی آغوش خود افتم

***

چون سایه ز سر تا قدمم ذوق سجودیست          بگذار كه در پای سراپای تو افتم

***

جوهر ز ضعف پرواز آیینه می پرستد           نقش نگین داغ است سطری كه دارد آهم

ای زلف یار تاكی با شانه همزبانی           ما نیز سینه چاكیم رحمی به حال ما هم

***

قیامت كرد گل در پیرهن بالیدنت نازم          جهان شد صبح محشر زیر لب خندیدنت نازم

در آغوش نگه گرد سر بیتابی ات گردم          به تحریك نفس چون بوی گل گردیدنت نازم

نفس درآینه بیش ازدمی صورت نمی‌بندد          درین وحشت سرا چون حسرت آرامیدنت نازم

كی‌ام من تابنازم برخود ازاندیشه‌ی نازت          به خود نازیدنت نازم به خود نازیدنت نازم

***

گهی در شعله می غلتم گهی با آب می جوشم          وطن آواره ی شوقم نگاه خانه بر دوشم

سراغم كرده ای آماده ی ساز تحیر باش           غبار گردش رنگم دلیل غارت هوشم

چه سازد گر به حیرانی نپردازد حباب من           زبس عریانم از خود كسوت آیینه می‌پوشم

***

بهر دگران چند كنم وعظ طرازی           ای كاش شوم حرفی و در گوش خود افتم

كو لغزش پایی كه به ناموس وفایت          بار دو جهان گیرم و بر دوش خود افتم

بیدل همه تن بار خودم چون نفس صبح           بردوش كه افتم اگر از دوش خود افتم

***

فسردن نیست ممكن دست بردارد ز پهلویم         رگ خواب است چون مخمل ز غفلت هر سر مویم

***

صید كمند شوقی ست از مهر تا به ماهم           جوش بهار حیرت یعنی گل نگاهم

***

جوشیده ایم از دل با صد خیال باطل           دود همین سپندیم اشك همین كبابیم

خلقی ز ما نمودار ما پیش خود شب تار           خفاش نور خویشیم هر چند آفتابیم

***

در قلزمی كه اوج و حضیضش تحیر است           موج خیالم و به خیالی روانه ام

***

فهم حقیقت من و ما را بهانه ام           خوابیده است هر دو جهان در فسانه ام

چون بوی غنچه ای كه فتد در نقاب رنگ           خون می خورد به پرده ی حسرت ترانه ام

***

به رنگی ناتوانم در خیال سرمه گون چشمی          كه چون تار نظر آواز نتوان بست بر دوشم

ز گل تا غنچه هر یك ظرف استعداد خود دارد          درین گلشن بقدر جلوه‌ی خودمن هم آغوشم

***

گهی حجاب و گه آیینه ی جمال توام           به حیرتم كه چها می كند خیال توام

كلاه گوشه ی پروازم آسمان سایی ست           ز بس چو آرزوی خود شكسته بال توام

***

مژه خواباندم و دل را به جمعیت علم كردم          تماشا پر گرانی داشت بر دوشی كه خم كردم

دبستان خیالم داشت سرمشق تماشایت          نوشتم نسخه ی رنگی كه شاخ گل قلم كردم

***

شب از یاد خطت سر رشته ی جان بود در دستم          ز موج گل رگ خواب گلستان بود در دستم

***

بس که نیرنگ قدح چیده است در اندیشه‌ام          می‌کند طاووس فریاد از شکست شیشه‌ام

تخم عجزم در زمین ناامیدی کشته‌اند           ناله می‌بالد به رنگ نارسا از ریشه‌ام

یک نفس در سینه‌ام بی شور سودای تو نیست          می‌کند چون خار و خس چون شیر تب در بیشه‌ام

مزرعم آفت کمین شوخی نشو و نماست           چون نفس می‌سوزد آخر از دویدن ریشه‌ام

بس که اسباب تعلقهای من وارستگی است           بی‌گره خیزد به رنگ ناله نی از بیشه‌ام

***

بیش از آن است در آیینه ی من مایه ی نور           كه به هر ذره دو خورشید نمایم تقسیم

در بهاری كه منش غنچه ی تمكین بندم           وضع شبنم نكشد تهمت اجزای نسیم

***

درد دلم ، گداز غمم ، داغ حیرتم           فریاد از خیالم و آه از تصورم

نقدی دگر نمی شمرد كیسه ی حباب           بیدل من از هوس شدن خویشتن پرم

***

بر كمر دارند دامن وحشت آهنگان و من           وحشتی دارم كه می بندد كمر در دامنم

می زدم پایی به غفلت فتنه ها وا كرد چشم           خفته بود آشوب چندین دشت و در، در دامنم

نا امید وحشتم از بیدماغیها مپرس           بسكه چیدم نیست از دامن اثر در دامنم

***

به خود می لرزم از تمهید آرام           چو گردون سقف بی دیوار دارم

***

قیامت می كند حسرت مپرس از طبع نا شادم          كه من صد دشت مجنون دارم و صد كوه فرهادم

چو طفل اشك درسم آنقدر كوشش نمی خواهد          به علم آرمیدن لغزش پایی ست استادم

طراوت برده ام از آب و گرمی از دل آتش           چو یاقوت از فسردن انفعال صلح اضدادم

علاج خانه ی زنبور نتوان كرد بی آتش           ركاب ناله گیرم تا ستاند از فلك دادم

حصاری دارم از گمگشتگی در عالم وحشت           نگردد سنگسار شهرت از نقش نگین نامم

***

ز بس بار خجالت می كشم از زندگی بیدل           نگین در خود فرو رفته ست نامم

***

گاهی به ناله گه به تپش گرد می كنم           یعنی دل گداخته ام، ‌درد می كنم

محراب تیغ یار و من از سجده بی نصیب           گویا وضو به زهره ی نامرد می كنم

***

نبری گمان فسردگی به غبار بی سر و پایی ام         كه به چرخ می فكندنفس چو سحر زمین هوایی‌ام

زتعلقم ندهی نشان كه گذشته ام من از این و آن          به خیال سلسله ی جهان گرهی نخورده رسایی ام

***

قید جهات مانع پرواز رنگ نیست           از حیرت اینقدر قفس اندیش رفته ایم

تا لب گشوده ایم به دریوزه ی امید           چون آبرو ز كیسه ی درویش رفته ایم

***

نه وحدت سرایم نه كثرت نوایم           فنایم فنایم فنایم فنایم

نه پایی كه گردون فرازد خرامم           نه دستی كه بندد تعین حنایم

نه شخصم معین نه عكسم مقابل           خیال آفرین حیرت خود نمایم

ز صفر است در دست تحقیق جامم           حساب جنون دندان هفت آسیاییم

درین چارسویم چه سوا چه سودی           چو صبح از نفس مایگان هوایم

شعور است آثار موجود بودن           من بیخبر هر كجایم كجایم

لباس تعلق خیالست بیدل           گره نیست جز من به بند قبایم

***

رمز ازل كه صد عدم آن سوی فطرت است           پنهان نخوانده اینهمه پیدا نوشته ایم

زین آبرو كه پیكر ما خاك راه اوست           خط غبار خود به ثریا نوشته ایم

***

ای نرگست حیاکده‌ی صلح و جنگ هم          ساز غزال رام تو و خشم پلنگ هم

زانو زدن ز خصم مپندار عاجزی است          پیداست این ادا دم کین از تفنگ هم

راهی است راه عمر که خود قطع می‌شود           وصل فنا شتاب ندارد درنگ هم

***

شدم خاك و فرو ننشست توفان غبار من           هنوز از پرده ی ساز عدم می جوشد آوازم

***

چون شمع می‌روم ز خود و شعله قامتم           گرد ره خرام که دارم، قیامتم

آن ناله‌ام که گر همه خاکم دهی به باد           کهسار می‌خورد قسم استقامتم

کو وحشتی که بگذرم از دامگاه وهم           تشویش رفتن است به قدر اقامتم

عمری است نام من به جنون دارد اشتهار           داغ نگین تراشی سنگ ملامتم

***

رفتم ز خویش و یاد نگاهیست حالی ام           مستی نماست آینه ی جام خالی ام

یك روی و یك دلم به بد و نیك روزگار           آیینه كرد جوهر بی انفعالی ام

عمریست در ادبكده ی بوریای فقر           آسوده تر ز نكهت گلهای قالی ام

شد خاك از انتظار تو چشم تر و هنوز           قد می كشد غبار نگه از حوالی ام

هر جزوم از شكسته دلی موج می زند           من شیشه ریزه ام حذر از پای مالی ام

***

به ملك بی تمیزی داشت عالم ربط مژگانی         گشودم چشم و خلقی را ز یكدیگر جدا كردم

***

كر شدم تا چند شور حق و باطل بشنوم           بشكنید این سازها تا چیزی از دل بشنوم

تا به فهم آید معانی رنگ می بازد شعور           گر همه حرف خود است آن به كه غافل بشنوم

***

سطری از خط جبین ما نگاشت           سرنگونی بر نیامد از قلم

بی وجود آثار امكان باطل است           پرتو خورشید می جوشد بهم

نیست موج و آب جز ساز محیط           بر حدوث اینجا نمی چربد قدم

هم كنار گوهر آسوده ست موج           در بر آرام خوابیده است رم

جهل و آگاهی ز هم ممتاز نیست           زین سر افزود آنچه زان سرگشت كم

گرد باد آسا درین صحرای و هم           می دود سر بر هوا سعی قدم

ذره تا خورشید معدوم است و بس          می خورد عرفان به نادانی قسم

***

بعد معنی كسب مایی و تویی است          قرب تحقیق اینكه می گویی منم

عالمی را از عدم دور افكند           این من و مای به هستی متهم

***

موج گهر خمار تپیدن نمی كشد           بر خاسته ست دل ز غبار نشسته ایم

***

بهار آمد تو هم ای زاهد بی درد تزویری          چمن گل شیشه قلقل یار مستی من جنون كردم

***

ندانم مژده ی وصل كه شد برق افكن هوشم          كه همچون موج از آغوشم برون می تازد آغوشم

به حیرت بسكه جوشیدم نگاه افسرده مژگان شد           من آن آیینه ام كز شوخی جوهر نمد پوشم

چو خواب مردم دیوانه تعبیرم جنون دارد          به یاد من مكش زحمت فراموشم فراموشم

***

گر در هوای او قدیم پیش رفته ایم           مانند شبنم از گره خویش رفته ایم

***

نشنیده حرف چند كه ما گوش كرده ایم           تا لب گشوده ایم فراموش كرده ایم

درد دلیم شور دو عالم غبار ماست           اما زیارت لب خاموش كرده ایم

حیرت سحر دمانده ی طرز نگاه ماست          صد چاك سینه نذر یك آغوش كرده ایم

بر وضع ما خطای جنونی دگر مبند           كم نیست این كه پیروی هوش كرده ایم

مردم به دستگاه بقا ناز می كنند           ماتكیه بر فنای خطا پوش كرده ایم

بیدل حدیث بیخبران ناشنیدنی است           بودیم معنیی كه فراموش كرده ایم

***

شرم بیحاصلی عمر نمی ساز نكرد           تا جبینی ز ندامت عرق آباد كنم

***

توهم از خود برون آ محو خورشید حقیقت شو          به یك پرواز جزو خویش را كل می كند شبنم

***

پر بی دماغ فطرتم از سجده ام مپرس           سر بود گوهری كه كنون خاك كرده ام

***

پیش‌آ که بخوانی رقم سینه‌ی ریشم           من نامه‌ی افتاده به خاک از کف خویشم

در پله‌ی همسنگی من ذره گران است          خود را کم اگر نشمرم آخر ز که بیشم

صد طول امل پشم خیال است در اینجا           زاهد نشوی غره که من صاحب ریشم

بر هم زدن سلسله‌ی ریش محال است           عمری است که هم صحبت خرس و بز و میشم

جای همه خالی است به چشم من حیران           از نیک و بدم نیست خبر آینه کیشم

این قافله گرد اثر غیر ندارد           گر یک قدم از خود گذرم از همه پیشم

***

به خوان عهد و وفا خلق خاک می‌لیسند          نماند نام نمک بس که شد غذای قسم

خیال زهد تو زاهد طویله آرایی است           خری رها کن اگر بایدت شدن آدم

مزاج خودشکن آزار کس نمی‌خواهد           کم است ریزش خون تیغ را ز ریزش دم

به خط جاده‌ی پرگار رفته‌ایم همه           چو سبحه پیش و پس اینجا گذشته است از هم

به یاد وصل که لبریز حسرتی بیدل          که از نم مژه‌ات ناله می‌چکد چو قلم

***

چو طفل اشک گداز دلی است پرورش من          یتیم عشقم و ربطی به شیر دایه ندارم

به ماکیان تو زاهد مرا چه ربط و چه نسبت تو           سبحه گیر که من چون خروس خایه ندارم

به هر طرف کشدم دل یکی است جاده و منزل          سوار مرکب شوقم خر کرایه ندارم

***

اگر اسرار الفت پرده ی توفیق بردارد          بدزدم در خود آغوشی كه با او متصل گردم

چرا آواره گرد كعبه و دیرم كند غفلت          نفس بنیادم از دل جوشم و برگرد دل گردم

تنزه از فریب اعتبار آزاده ام دارد          نم ام خاكی كه چون با آب گردم جمع ، گل گردم

***

بار سر دوشم نه جوانیست نه پیری          خم گشته ی فكر خودم از بسكه گرانم

جرات ز خیالم به چه امید بنازد           فرصت شمر تیر نشسته ست كمانم

جز وهم تمیز موهوم كه دارد           برده ست ضعیفی چو میانت ز میانم

از كوشش بیحاصل عشاق مپرسید           مركز به بغل چون خط پرگار دوانم

***

نیست در میدان عبرت باكی از نیك و بدم           صاحب خفتان شرمم عیب پوش آن قدم

تنگی میدان هوشم كرد محكوم جهات           زندگی در بیخودی گر جمع كردم بیحدم

رنگ و بوها جمعدار میزبان نوبهار           هر دو عالم را صلا زد عشق تا من آمدم

كعبه و دیری ندیدم غیر الفتگاه دل           هر كجا رفتم به پیش آمد همین یك معبدم

***

نه گردون بلندی نی زمین پستی خویشم          چو شمع از پای تا سر پشت پای هستی خویشم

ندارم جوهر عزمی كه احرام نشان بندم          ز یأس آماجگاه ناوك بی شستی خویشم

بیاض نسخه ی دیگر نیامد در كفم بیدل          درین مكتب تحیر خوان خط دستی خویشم

***

چون نم اشكی كه از مژگان فرو ریزد به خاك          خویش رادر نقش پای خویشتن گم كرده‌ام

موج دریا در كنارم از تك و پویم مپرس           آنچه من گم كرده ام نایافتن گم كرده‌ام

چون نفس از مدعای جست و جو آگه نی ام           اینقدردانم كه چیزی هست ومن گم كرده‌ام

***

جهتی نیست كه در عالم دل نتوان یافت           سوی خود روی نیاز از همه سو می آرم

***

قصر سودای جهان پایه ی قدری می خواست          چتر زد دود دماغ من و شد عرض عظیم

فطرتم ریخت برون شور وجوب و امكان           این دو تمثال در آیینه ی من بود مقیم

حلقه ام كرد سجود در یكتایی خویش           حیرت آورد بهم دایره ی علم و علیم

***

اول و آخر حسابی از خط پرگار داشت           چون بهم پیوست بی انجام و آغاز آمدیم

فرعها را از رجوع اصل بیدل چاره نیست           راهها سر بسته بود آخر به خود باز آمدیم

***

همچو شمع از خویش برانداز وحشت برترم          بسكه دامن چیدم از خود زیر پا آمد سرم

صفحه ی آیینه محتاج حك و اصلاح نیست          بسكه بی‌نقش است شستن شسته‌ام ازدفترم

عالم یكتایی از وضع تصنع برتر است           من تو گردم یا تومن اینها نیاید باورم

***

وقت است كنم شور جنون عام و بگریم           چون ابر بر آیم به سر بام و بگیرم

چون شمع خموشم بگذارید مبادا           یادم دهد آغاز زانجام و بگریم

***

نی قابل سودم نه سزاوار زیانم           چون صبح غباری به هوا چیده دكانم

غیر از دل سنگین تو در دامن این كوه          یك سنگ ندیدم كه ننالد ز فغانم

موج گهر از دوری دریا به كه نالد           فریاد كه در كام شكستند زبانم

***

ننمود غنچه ات آنقدر ادب اقتضای تأملم           كه زبوی گل شنود كسی اثر ترانه ی بلبلم

به فنا بود مگر ایمنی ، زكشاكش غم زندگی          كه فتاده بر سر عافیت ز نفس غبار تسلسلم

***

گر دهند بر بادم رقص می كنم شادم           خاك عجز بنیادم طبع بی خلل دارم

آفتاب در كار است سایه گو به غارت رو           چون منی اگر گم شد چون تویی بدل دارم

دل مشبك است امروز از خدنگ بیدادت           محو لذت شوقم شانی از عسل دارم

***

می دهد زیب عمارت از خرابی خانه ام          آب در آیینه دارد سیل در ویرانه ام

اینقدرها بیخود جام نگاه كیستم           گوشها میخانه شد از نعره ی مستانه ام

اختلاط خلق بر من تهمت الفت نبست           همچو بو در طبع رنگ از رنگها بیگانه ام

نامه ی احوال مجنون سر به مهر حیرت است          جای مژگان بسته می گردد لب از افسانه ام

***

هزار آینه با خود دچار كردم و دیدم           به غیر رنگ نبودم ، بهار كردم و دیدم

***

گهی بر صبح پیچیدم گهی با گل جنون كردم          به چاك صد گریبان خویش را از خود برون كردم

غرور هیچكس با جرأت من بر نمی آید          جهان بر خصم جست و من همین خود را زبون كردم

***

وحشتی كو تا وداع اینهمه غوغا كنم           نغمه ی ساز دو عالم را صدای پا كنم

هیچ موجی از كنار این محیط آگاه نیست           من ز خود بیرون روم تا ساحلی پیدا كنم

یكنفس آگاهی ام چون صبح بود اما چه سود         گرد از خود رفتنم نگذاشت چشمی واكنم

***

بی وضع رضا بهره ز هستی نتوان برد           از خاك كه چیده است گهر جز به خمیدن

از دل به خیال آنهمه مغرور مباشید           تا كی گل عكس از چمن آینه چیدن

تا كی چو نگه در هوس آباد تخیل           یك رشته ی موهوم به صد رنگ تنیدن

كس مانع جولان ره عجز نگردد           نتوان قدم سایه به شمشیر بریدن

***

واكرد صبح آهی بر دل در تبسم          تا آسمان فشاندم بال و پر تبسم

***

شرار كاغذ فرصت كمینم           چراغان نگاه واپسینم

غمم ، درد دلم ، آه حزینم           نبودم ، نیستم ، گر هستم اینم

***

عالمی چشم به ویرانی من دوخته است           به كه برسر فكنم خاك و دلی شاد كنم

***

منم آن نشئه ی فطرت كه خمستان قدیم           دارد از جوهر من سیر دماغ تعظیم

ندمیدم ز بهاری كه چمن ساز نفس           صبح ایجاد مرا خنده نماید تعلیم

***

نه عبادت ، نه ریاضت كردم           باده ها خوردم و عشرت كردم

گردم از عرصه ی تشویش گذشت          آنسوی حشر قیامت كردم

مغفرت مزد معاصی بوده است           كیست فهمد كه چه خدمت كردم

هر چه از دست من آمد بیدل           همه بی رغبت و نفرت كردم

***

فهم واجب نیست ممكن تا ابد از ممكنات           اینكه ما نشناختیمت از كجا نشناختیم

***

یك چشم حیرت است ز سر تا به پا لبم           یا رب به روی نام كه گردید وا لبم

بال هوس ز موج گهر سر نمی كشد           چسبیده است بر دل بی مدعا لبم

***

لبریز حیرتم با كمالی كه روزگار           خشت بنای آینه ریزد ز قالبم

***

خلقی فتاده در چه غفلت ز كسب علم           چندی تو نیز سیر چراغان غول كن

سعی نفس به خلوت دل ره نمی برد          گو صد هزار سال خروج و دخول كن

***

از خود سری مچینید ادبار تا به گردن           خلقی ست زین چنین سر بیزار تا به گردن

تسلیم تیغ تقدیر زین بیشتر چه بالد           چون موست پیكر ما یك تار تا به گردن

خلقی ست زین جنونزار عریان بی تمیزی           دستار تا به زانو شلوار تا به گردن

تا زندگی ست چون شمع ایمن نمی توان زیست          یك كوچه آتش ازپاست این خارتابه گردن

***

چون گل ازین گلستان دیوانه ها گذشتند           چاكی به سینه مانده است با ما ز هر گریبان

***

قد دو تای پیریست ابروی این اشارت           كز تنگنای هستی باید خمیده رفتن

***

آفت است اینجا مباش ایمن ز سر برداشتن           می‌كشد مژگان دوصف ازیك نظر برداشتن

برفلك آخر نخواهی رفت ای مشت غبار           خویش را از خاك نتوان آنقدر برداشتن

***

غیر تسلیم رهایی چه خیال ست اینجا           و هم جرأت قفسی بود كه نشكستم من

دل گمگشته كه در سینه سپندیها داشت           گرهی بود ندانم به كجا بستم من

***

می شود اصحاب غفلت پایمال حادثات           خواب مخمل را جز این تعبیر نتوان یافتن

***

هر جا طمع فكند بساط توقعی           چون آبرو به مرگ قناعت گریستم

***

آینه ی وصل چیست ، حیرتی آراستن           وز اثر ما و من یك دو نفس كاستن

عیش و غم روزگار طعمه ی یكدیگرند           حاصل روز و شب است در بر هم كاستن

***

ای اثرهای خرامت چشم حیران در كمین           هر كجا پا می نهی آیینه می بوسد زمین

دستگاهت هر قدر بیش است كلفت بیشتر           در خور طول است چینهایی كه دارد آستین

عالمی در سایه می جوید پناه از آفتاب           گر عیار مهر گیری نیست بی آثار كین

لذت دنیا نمی سازد به كام عافیت           عالمی خفته است در نیش از هوای انگبین

***

كباب عافیتم بی دماغ افسر جاهم           چو شمع خواب فراغت بس است ترك كلاهم

***

حضور بوریای فقر عرض راحتی دارد           سزد گر بستر مخمل شود خواب فراموشم

نم اشك زمینگیرم مپرس از سرگذشت من           شكست دل زمژگان تا چكیدن داشت بر دوشم

به احوال من بیدل كسی دیگر چه پردازد          ز بس بیحاصلم از خاطر خود هم فراموشم

***

كم و بیش آنچه كسی داشت رها كرد و گذشت          فرض كردیم كزین داشته ما هم داریم

***

كی توانم پنجه با سر پنجه ی خورشید زد           من كه پشت سایه نتوانم رساندن بر زمین

پیری از دمسردی یأسم به خاكستر نشاند           شعله هم دارد درین فصل احتیاج پوستین

***

نمی باشد تهی یك پرده از آهنگ تسخیرم           زهستی تا عدم پیچیده است آواز زنجیرم

ز بس دارد دماغ همتم ننگ گرفتنها           اگر تا حشر گم باشم سراغ خود نمی گیرم

فنای جسم می گویند حشری در كمین دارد          خجالت مزد ناكامی به مردن هم نمی میرم

***

از بسكه دو تا گشته ام از بار ضعیفی           خلخال شمارد چو به پای مگس افتم

سر تا قدمم نیست بجز قطره ی اشكی           عالم همه یار است به پای چه كس افتم

***

گر از سایه یك نقش پا برترم           به اقبال و هم آسمان منظرم

صدا نیست در نبض بیمار من           مگر گرد بر خیزد از بسترم

چو صبح قیامت ز سازم مپرس           به ضبط نفس پرده ی محشرم

بلایی چو تكلیف پرواز نیست           قفس بشكند گر برنجد پرم

***

عمرها شد نقد دل بر چشم حیران است وام           آنچه می یابم به مینا می كنم تكلیف جام

از زبان بینواییهای دل غافل مباش           غنچه چندین تیغ خون آلود دارد در نیام

***

آنقدر وامانده ی عجزم كه مانند هلال           سیر ابرو تا جبین در عرض ماهی می كنم

***

ز بس لبریز حسرت دارد امشب شوق دیدارم          چكد آیینه ها بر خاك اگر مژگان بیفشارم

بنای نقش پایم در زمین نارساییها          به دوش سایه هم نتوان رساندن دست دیوارم

غبار عالم كثرت نفس دزدیدنی دارد          و گرنه همچو بو از اختلاط رنگ بیزارم

غبار عالم كثرت نفس دزدیدنی دارد           و گرنه همچو بو از اختلاط رنگ بیزارم

***

خواهی محیط فرض كن و خواه قطره گیر           دارد همین یك آبله از سینه تا لبم

آسان به شكر تیغ تو نتوان بر آمدن           جوشد مگر چو زخم ز سر تا بپا لبم

می ترسم از فراق بحدی كه گاه حرف           در خون تپم اگر شود از هم جدا لبم

***

با ما نساخت آخر ذوق شراب خوردن          چون میوه زرد گشتیم از آفتاب خوردن

گر محرمی برون از تشنه كامی حرص          چون وهم غوطه تا كی در هر سراب خوردن

ترك تلاش دارد آب رخ قناعت          سیر است موج گوهر از پیچ و تاب خوردن

تحصیل روزی آسان نتوان شمرد بیدل          تكلیف خاك و خون ست این نان و آب خوردن

به خودپیچیده‌ام نالیدنم نتوان گمان بردن          به رنگ رشته فربه گشته ام لیك از گره خوردن

***

شب بزم خیالی به دل سوخته چیدم           تصویر تو گل كرد ز آهی كه كشیدم

عجزم چقدر پایه ی اقبال رسا داشت           جایی نخمیدم كه به پایی نرسیدم

***

نی سر تعمیر دل دارم نه تن می پرورم          مشت خاكی را به ذوق خون شدن می پرورم

با نگاه دیده ی قربانیانم توأمی است          بی نفسی عمری ست خود را در كفن می پرورم

***

مرگ هم در زندگی آسان نمی آید به دست          تا زهستی جان برم عمریست زحمت می‌برم

***

بس كه پستی در كمین دارد بنای اعتبار           بعد ازین دیوارها بی سایه خواهد شد عیان

از تجمل سفله را ساز بزرگی مشكل است           خاك از سامان بالیدن نگردد آسمان

عیشها دارد عدم فرسایی اجزای من           جوش مهتابست هر جا پنبه شد تاركتان

***

تا به پیشانی از ابرو راه مقصد دور نیست           گر هلال آید به چشمت ماه خواهی یافتن

شرم دار ای ذره تا كی هستی موهوم را           گاه گم خواهی نمودن گاه خواهی یافتن

هر چه یابی اختیاری نیست در تسلیم كوش          مرگ را چون زندگی ناگاه خواهی یافتن

***

درین ویرانه تا كی خواهی احرام هوس          بستن جهان جایی ندارد گر توانی در دلی جا كن

***

از خود آرایی به جنس جاودان لنگر مكن           آبرو را سنگسار صنعت گوهر مكن

ای ادب ، بگذار مژگانی به رویش وا كنم           جوهر پرواز ما را چین بال و پر مكن

تا به كی چون خامه موی حسرتت باید كشید          اینقدر خود را به ذوق فربهی لاغر مكن

دردسر بسیار دارد نسخه ی تحقیق خویش          جز فراموشی اگر درسیست هیچ از بر مكن

***

امل در عالم بیخواست بر هم زد حقیقت را           ز عقبا مزد نیكی خواستم غافل كه بد كردم

فضولیهای هستی یا رب از وصفم چه می خواهد          بقدر نیستی كاری كه از من می سزد كردم

***

گر به پرواز و گر از سعی تپیدن رفتم          رفتم اما همه جا تا نرسیدن رفتم

حیرت از وحشتم آیینه ی دیدار تو ریخت           آنقدر ناله نگه شد كه به دیدن رفتم

***

تو خواه سر خط گبرم نویس خواه مسلمان           نگین بی حسم از هیچ نقش عار ندارم

***

حیا كوتا زند آبی غبار هرزه تازم را           كه من گرد هوس می‌گردم‌و بسیار می‌گردم

گر از صهبا نیاید چاره ی مخموری ام بیدل           قدح ازخویش خالی میكنم سرشار می‌گردم

***

خوشت باد ای تمنا بسمل پرواز بیرنگی          اگر همت پر افشانست مشكل نیست مشكل هم

غبار غیر رنگی بود از گلزار یكتایی          ز حیرتگاه حق بیرون نبردم راه باطل هم

نگه را ربط عینك مانع جولان نمی باشد          گذشتن گر بود منظور مهمیزی ست حامل هم

***

در فضای دل مقام عزت و خواری یكی ست          نیست صدر خانه ی آیینه غیر از آستان

 

 

ادامه مطلب: بخش نهم

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب