بخش پنجم: اسطوره‌‌‌‌‌‌‌‌ی معجزه‌‌‌‌‌‌‌‌ی اقتصادی یونان – گفتار نخست: داستان ثروت یونانی – سخن دوم: قصه‌‌‌‌‌‌‌‌ی تخصص یونانی

بخش پنجم: اسطوره‌‌‌‌‌‌‌‌ی معجزه‌‌‌‌‌‌‌‌ی اقتصادی یونان

گفتار نخست: داستان ثروت یونانی

سخن دوم: قصه‌‌‌‌‌‌‌‌ی تخصص یونانی

در یونان، پیچیده ترین سطح واسطه‌‌‌‌‌‌‌‌گری به تاجرهایی مربوط می‌‌‌‌‌‌‌‌شد که در ارتباط با یک‌‌‌‌‌‌‌‌دیگر و بر مبنای اعتبارهای شخصی بینابین‌‌‌‌‌‌‌‌شان به تبادل کالا وخدمات در سطح جزيره‌‌‌‌‌‌‌‌هاي دریای اژه و حاشیه‌‌‌‌‌‌‌‌ی دریای مدیترانه می‌‌‌‌‌‌‌‌پرداختند. نهادهایی خصوصی مانند بانک‌‌‌‌‌‌‌‌های بابل و تجارت‌‌‌‌‌‌‌‌خانه‌‌‌‌‌‌‌‌هاي دولتی هخامنشی، که به پشتوانه‌‌‌‌‌‌‌‌ی خزانه‌‌‌‌‌‌‌‌ی سلطنتی تبادل در مناطق دوردست را ممکن می‌‌‌‌‌‌‌‌ساختند، در یونان وجود نداشته است. تنها نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌های نزدیک شدن به این سطح از پیچیدگی به تبادلات اقتصادی مربوط به ساخت اسلحه – به ویژه کشتی – در آتن مربوط می‌‌‌‌‌‌‌‌شود. به عبارت دیگر، تنها نمونه‌‌‌‌‌‌‌‌ی تجارتِ سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌یافته‌‌‌‌‌‌‌‌ی مبتنی بر خزانه‌‌‌‌‌‌‌‌ی دولتی که در یونان باستان سراغ داریم، به تولید کشتی و اسلحه با پشتوانه‌‌‌‌‌‌‌‌ی معادن نقره‌‌‌‌‌‌‌‌ی زیر اختیار آتن ارتباط می‌‌‌‌‌‌‌‌یابد که، از نظر محدوده‌‌‌‌‌‌‌‌ی جغرافیایی و تنوع تبادلات، قابل مقایسه با رخدادهای جاری در درون شاهنشاهی هخامنشی نیست. در همین دوران فعالیت بانک‌‌‌‌‌‌‌‌ها و تجارتخانه‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ خصوصی‌‌‌‌‌‌‌‌ای که با پشتوانه و هماهنگی یک نظام اعتباری عمومی – خزانه‌‌‌‌‌‌‌‌ی سلطنتی – در پهنه‌‌‌‌‌‌‌‌ای به گستردگی جاده‌‌‌‌‌‌‌‌ی ابریشم دست به تبادل بزنند و کالاهای‌‌‌‌‌‌‌‌شان هم چیزهایی مصرفی یا تزیینی باشد، در بابل و لودیا و اکباتان و ری امری عادی بود، اما در شبه‌‌‌‌‌‌‌‌جزیره‌‌‌‌‌‌‌‌ی یونان هرگز تحقق نیافت.

تمایز میان حسابدار و تاجر، و پیدایش حسابداری علمی، که مبتنی بر علم حساب باشد، در یونان خیلی دیر در اواسط سده‌‌‌‌‌‌‌‌ي پنجم پا گرفت. تا آخرِ کار هم ریاضیات یونانی در قلمرو حسابداری وضعیتی ابتدایی داشت و هرگز به سطحی از پیچیدگی، که در سال‌‌‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌های تجاری بابلی و مصری از قرن‌‌‌‌‌‌‌‌ها پیش سابقه داشت، دست نیافت. البته ناگفته نماند که رشد ریاضیات در یونان و توجه به حساب و نظریه‌‌‌‌‌‌‌‌ی اعداد در این قلمرو، مانند بابل، نتیجه‌‌‌‌‌‌‌‌ای بود از رونق تجارت و نیاز بازرگانان به حساب و کتابِ سودها و زیان‌‌‌‌‌‌‌‌هایشان. با وجود اين، داده‌‌‌‌‌‌‌‌های بر جای مانده نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌دهد که حسابدارانی که به طور تخصصی به چنین کاری بپردازند و دبیرانی که مانند دیوانیان هخامنشی فقط برای رتق و فتق امور اقتصادی تخصص داشته باشند، در یونان پدید نیامدند.

در زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌ی مشاغل صنعتی و فنی هم وضعیت به همین شکل بوده است. بقایای بازمانده از آن روزگار نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌دهد که حتی فعالیت‌‌‌‌‌‌‌‌هایی كاملاً هنرمندانه مانند ساخت مجسمه یا کوزه‌‌‌‌‌‌‌‌های تزیینی در یونان باستان به دست بردگان انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌گرفته است و شهروندان یونانی تخصصی در این فعالیت‌‌‌‌‌‌‌‌ها نداشته‌‌‌‌‌‌‌‌اند. در واقع، تمایز مشاغل در یونان باستان به دلیل شیوه‌‌‌‌‌‌‌‌ی تولید مبتنی بر بردگان، نخست دو لایه‌‌‌‌‌‌‌‌ی برده و آزاد را از هم تفکیک می‌‌‌‌‌‌‌‌کرد و بعد در میان طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌ی بزرگ بردگان رده‌‌‌‌‌‌‌‌بندی و تمایزهایی را ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌کرد که بیشتر بر مبنای نیازها و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌‌های برده‌‌‌‌‌‌‌‌داران شکل می‌‌‌‌‌‌‌‌گرفت نه تمایز و شاخه‌‌‌‌‌‌‌‌زایی طبیعی مشاغل آزاد.

ادامه مطلب: بخش پنجم: اسطوره‌‌‌‌‌‌‌‌ی معجزه‌‌‌‌‌‌‌‌ی اقتصادی یونان – گفتار نخست: داستان ثروت یونانی – سخن سوم: قصه‌‌‌‌‌‌‌‌ی برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی و رشد اقتصاد یونان

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب