دهم: سند و هند

دهم: سند و هند

ایران شرقی به دو حوزه‌‌ی متمایز شمالی و جنوبی تقسیم می‌‌شود که بخش جنوبی‌‌اش از شبکه‌‌ای از رودهای کمابیش موازی تشکیل یافته که دریاچه‌‌ی مهم هامون کانون مرکزی‌‌اش محسوب می‌‌شود و رودهای هیرمند و سند و گنگ و منطقه‌‌ی پنجاب سیستم آبی‌‌اش را تشکیل می‌‌دهند. این منطقه نقطه‌‌ی جوش جمعیتی مهمی بوده و به همین خاطر در گذر تاریخ لایه‌‌هایی متنوع از جمعیتها را در خود گرد آورده است. به ویژه چنین می‌‌نماید که مردم پاکستان امروز قله‌‌ای در تنوع ژنتیکی اوراسیا محسوب شوند. در این منطقه مثل سراسر ایران زمین ترکیب ژنتیکی بیش از آن که با عضویت فرد در قوم‌‌های مشهور بلوچ و پشتون و هزاره ارتباط داشته باشد، با موقعیت جغرافیایی همبستگی دارد. در پاکستان تمام گروه‌‌های قومی ترکیب ژنتیکی یکسانی از کروموزوم Y را دارند و در این میان تنها هزاره‌‌ها استثنا محسوب می‌‌شوند.

هاپلوگروه مهم این ناحیه LT است که L298 یا K1 هم خوانده می‌‌شود، و مشتقی از هاپلوگروه باستانی K محسوب می‌‌شود که دو شاخه‌‌ی اصلی دارد: L که در ایران شرقی فراوان است و بالاترین بسامدش را در میان بلوچها و مردم پاکستان و افغانستان امروزین دارد، و T که در ایران غربی و مصری‌‌ها و طوارق مقیم مغرب بیشتر بسامد دارد و لکه‌‌هایی از آن در جزایر دریای اژه و قوم لوده و باوری و کورو در هند هم یافت می‌‌شود.

شاخص مهم دیگر ترکیب J2a-M92 است که زیرخوشه‌‌ای از J2a-M67 محسوب می‌‌شود و خاستگاهش شمال غرب آناتولی بوده است. این ترکیب در بالکان، سواحل مدیترانه و با بسامدی کم در ایران یافت می‌‌شود، و تنها گرانیگاه متراکم‌‌اش در ایران زمین در بلوچستان است که ۵/۱۲٪ مردان آن را دارا می‌‌باشند. زمان پراکنده شدن این ترکیب ژنتیکی به نسبت دیرآیند بوده و احتمالا با زمان ظهور اسلام مصادف است.

هاپلوگروه M124 هم در بازسازی تاریخ اقوام ایران شرقی اهمیت دارد، چون در سه جمعیت به ظاهر بی‌‌ربط یعنی بَرتَنگی‌‌های بومی پامیر، کولی‌‌ها و هونزی‌‌های مقیم کوه بَلتِستان در شمال پاکستان بیشترین بسامد را نشان می‌‌دهد. این شاخص در آسیای مرکزی و جنوبی نیز یافت می‌‌شود اما در اروپای شرقی نایاب است. هاپلوگروه M45 هم در پاکستان امروزین فراوان است و همین شاخص با بسامدی کمتر در سراسر ایران زمین و اروپا نیز یافت می‌‌شود.

هاپلوگروه‌‌های E و J و R هم در این منطقه اهمیت دارند و بر مبنای آنها معلوم می‌‌شود که بافت ژنتیکی شمال پاکستان و جنوب ایران و جنوب عربستان کمابیش تفاوتهایی دارد، اما این تفاوت بسامدهای شیبی ملایم را می‌‌سازد و به گسستی منتهی نمی‌‌شود. یعنی گذار تدریجی بسامدها نشانگر در هم فرو رفتن جمعیتها در گذر زمان است و به کارکرد سیستم بلوچستان-دریای عمان در مقام یک گره‌‌ی ارتباطی مهم باز می‌‌گردد.

اگر به سویه‌‌ی مادری بنگریم، خوشه‌‌ي مهم میتوکندریایی R را می‌‌بینیم که زیرشاخه‌‌ای از آن هاپلوگروه U است که احتمالا در حدود پنجاه هزار سال پیش در ایران شرقی شکل گرفته و مشتقات‌‌اش مسیرهای کوچ جمعیت از این منطقه را نشان می‌‌دهد. U2 در شمال هند و پاکستان فراوان است، در جنوب غربی عربستان هم بسامد بالایی دارد، U2a در پاکستان و شمال غربی هند بسامد بالایی دارد، U2b و U2I در اوتارپرادش و کرالا و سریلانکا یافت می‌‌شود و در عمان هم بسامد چشمگیری دارد، و U7 در گجرات و پنجاب بیشترین بسامد را دارد و احتمالا در همین نقطه یا بلوچستان تکامل یافته است.

ادامه مطلب: بسامد هاپلوگروه‌‌های کروموزوم Y در تیره‌‌های ایرانی

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب