دوم: مجسمهها
موهنجودارو، میانهی هزارهی سوم پ.م
سنت ساخت پیکرکهای سفالی زنانه که دیدیم در عصر نوسنگی در سراسر ایران زمین رواج داشت، در این قلمرو فرهنگی به سبکی ویژه انجامید که بر تصویر کردن انتزاعی پیکر زنانه و تاکید بر سر و پستانها مبتنی بود. چنان که دیدیم، سبک مشابهی در ایران غربی و به ویژه در آسورستان و آناتولی هم وجود داشته است. با این حال چنین مینماید که پرداخت هنری کارها و تنوع و شمار این پیکرکها در حوزهی سند-هیرمند-هامون بهتر و گستردهتر از ایران غربی باشد. این نکته جای توجه دارد که این سبک ویژه از پرداختن به پیکر زنانه همزمان در میانهی هزارهی سوم پ.م در دو گوشهی جنوب شرقی و شمال غربی ایران زمین بیشترین رواج را داشته و چه بسا که خاستگاه جغرافیاییاش اولی بوده باشد.
۳۲۰۰-۳۰۰۰ پ.م: سوریه
آناتولی
بلوچستان
آناتولی
هاراپا
پیکرکهای مهرگره بلوچستان، دورهی ۷، ۲۶۰۰-۲۸۰۰ پ.م
موهنجودارو
مهرگره، دورهی ۶، حدود ۳۰۰۰ پ.م
بلوچستان
پیکرکهای بلوچستان، ۲۵۰۰ پ.م
پیکرکها از بلوچستان و درهی سند، نیمهی اول هزارهی سوم پ.م
پیکرکهای درهی سند، هزارهی سوم پ.م
مهرگره، ۳۰۰۰ پ.م
در میان پیکرکهای جانوری برجستگی و اهمیت گاو چشمگیر است. همچنین نخستین نشانهها از رام شدن مرغ و خروس را در همین منطقه میبینیم. نام تپهای باستانی که امروز موهنجودارو نامیده میشود به نسبت جدید است و از زبان اردو گرفته شده و «تپهی مردگان» معنی میدهد. حدس زدهاند که اسم اصلی این شهر کوکّوتارما بوده باشد[1] که البته جای بحث و چون و چرای فراوان دارد. چون این نام تباری آریایی دارد و از ترکیب «کوکّوتَه» به معنای خروس و «–رْما» به معنای شهر ساخته شده که قاعدتا در زمان شکوفایی موهنجودارو و پیش از ورود آریاییها به منطقه نامحتمل بوده است. با این حال احتمالا همین حوزهی فرهنگی خاستگاه اهلی شدن مرغ و خروس بوده و شواهدی هست که این پرندگان به دلایل دینی و نه برای تغذیه پرورده میشدهاند.
سفال، درهی سند، ۲۳۰۰-۲۴۰۰ پ.م
تندیس مفرغی گاو در ابعاد ۱/۵ در ۷/۹ سانتیمتر، هاراپا، میانهی هزارهی دوم پ.م
تندیس سنگی گاو در ابعاد ۶/۲۱ در ۶/۳۵ سانتیمتر، میانهی هزارهی سوم پ.م
پیکرکهای گاو از مهرگره، (پایینی در ابعاد ۵/۳۰ در ۱/۳۱ سانتی متر)، ۲۷۰۰ پ.م
هاراپا، پیکرکهای برنز چرخدار، میانهی هزارهی سوم پ.م
در مقایسه با پیکرک مارلیک از میانهی هزارهی دوم پ.م
موهنجودارو
هاراپا، لوتال، حدود ۲۱۰۰ پ.م
هاراپا، حدود ۲۵۰۰ پ.م
پیکرک گاوهای بسته شده به گاری و مرغ، هاراپا، ۲۵۰۰ پ.م
در میان پیکرههای برنزی کشف شده در موهنجودارو به ویژه تندیس دختری نوجوان جای توجه دارد که دستش را به کمرش زده و در حالتی آزاد و رها ایستاده است. این تندیس که ۵/۱۰ سانتی متر بلندا دارد به نام «دختر رقاص» شهرت یافته است، هرچند ممکن است مضمونی دیگر داشته باشد. نکتهی مهم دربارهی این مجسمه آن است که دختری کاملا برهنه را نشان میدهد که زیورآلاتی فراوان و به ویژه ردیفی از النگوها در دست دارد. پیکرهی مشابه دیگری هم از نزدیکی موهنجودارو پیدا شده که دختر دیگری را با حالتی همسان نشان میدهد. این مجسمهها با روش موم دزدیده ساخته شدهاند. [2]
پیکرکهای مفرغی هاراپا و موهنجودارو، حدود ۲۷۰۰ پ.م
ادامه مطلب: سوم: مُهرها
رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب