ماه آذر: یازدهم تا سیزدهم

ماه آذر: یازدهم تا سیزدهم

یازدهم آذر

محبوسان در زندان قصر با گیوه‌‌هایی که به عنوان هدیه‌‌ی نوروزی گرفته‌‌اند!

روز یازدهم آذر سال ۸۸۹ هجری خورشیدی شاه اسماعیل صفوی در نبرد مرو بر محمد شیبانی‌‌خان بخارا غلبه کرد و او را در میدان جنگ کشت (تصویر زیر). چهار قرن بعد در ۱۲۷۰ میرزای شیرازی فتوای حرام بودن مصرف تنباکو را صادر کرد و در جنبشی ملی مسیحیان و یهودیان ایران هم برای حمایت از بازرگانان ایرانی تنباکو از این فتوا پیروی کردند. سی سال بعد (۱۳۰۰) در همین روز میرزا کوچک‌‌خان که در حال گریز از قوای قزاق بود در کوهستان‌‌های شمال ایران در میان برف و بوران گیر کرد و در اثر سرما جان سپرد. هشت سال بعد در ۱۳۰۸ ساختمان جدید زندان قصر قاجار در حضور رضاشاه توسط سرتیپ محمد درگاهی رئیس نظمیه افتتاح شد. این زندان در آن هنگام ۱۹۲ سلول و ظرفیت ۸۰۰ زندانی داشت و کارگاه‌‌هایی در محوطه‌‌ی زندان برای فعالیت حرفه‌‌ای زندانی‌‌ها ساخته شده بود. تبدیل قصر قاجاری به زندان قصر نقطه‌‌ی چرخشی در طراحی زندان‌‌های ایران بود و آن را از حالت اسفناک دوره‌‌ی قاجاری‌‌اش به وضعیتی مدرن و کارکردگرا تغییر داد.

در ۱۳۱۴ محمود جم که به صدارت رسیده بود وزیران خود را معرفی کرد که در میانشان داور (مالیه)، منصور (راه)، علی اصغر حکمت (معارف)، سرلشکر محمد نخجوان (جنگ)، مصطفی‌‌قلی بیات (کشاورزی) و ناظم‌‌الدوله دیبا (معاون رئیس‌‌الوزراء) به شمار بودند.

این روز با رخدادهای طرح‌‌های استعماری برای تجزیه‌‌ی ایران‌‌زمین نیز مصادف بوده است. در ۱۳۵۰ از به هم پیوستن امیرنشین‌‌های کوچک ابوظبی، شارجه، عجمان، فجیره، دبی و ام‌‌القوین یک کشور تازه به اسم امارات متحده‌‌ی عربی خلق شد. اما یک نکته‌‌ی مثبت در این میان آن که در ۱۳۶۷ بینظیر بوتو به نخست‌‌وزیری پاکستان رسید و نخستین زنی بود که در دوران مدرن در رأس یک کشور مسلمان قرار می‌‌گرفت.

Jacques-Louis David, The Coronation of Napoleon edit.jpg

تاجگذاری ناپلئون بناپارت

یازدهم آذرماه به ویژه برای فرانسویان و خاندان ناپلئون روزی سرنوشت‌‌ساز بوده است. در سال ۱۱۸۳ ناپلئون بناپارت^[1] در کلیسای نتردام^[2] پاریس تاج را بر سر خود گذاشت و خویشتن را امپراتور خواند (تصویر بالا) و یک سال بعد (۱۱۸۴) او در رأس ارتش انقلابی فرانسه در نبرد اوسترلیتز^[3] پیروزی قاطعی بر قوای متحد روس و اتریش به دست آورد. در ۱۲۳۰ لویی ناپلئون بناپارت^[4] مشهور به ناپلئون سوم که رئیس‌‌جمهور فرانسه بود، رژیم سیاسی را دگرگون ساخت و به عمر جمهوری دوم پایان داد و در ۱۲۳۱ امپراتور فرانسه شد.

این روز در ضمن با بیانیه‌‌های کلیدی رهبران آمریکا نیز گره خورده است. در ۱۲۲۴ هم جیمز ک پولک^[5] رئیس‌‌جمهور آمریکا اعلام کرد که قلمرو ایالات متحده باید با اعمال خشونت و پاکسازی نژادی سرخپوستان به سوی غرب توسعه یابد و این فرمانی بود که در چارچوب جریان «ترقی آمریکا» قرار می‌‌گرفت.

Colored painting showing Napoleon on a white horse and General Rapp galloping towards Napoleon to present the captured Austrian standards.

نبرد اوسترلیتز

در ۱۲۲۷ فرانتس جوزف اول^[6] امپراتور اتریش شد، در ۱۲۳۸ جان براون^[7] رهبر هواداران لغو بردگی که برای اعمال این نظر دست به اسلحه برده بود و در ویرجینیا چند برده‌‌دار را کشته بود، پس از محاکمه به دار آویخته شد و در ۱۲۸۷ پویی^[8] آخرین امپراتور چین در دو سالگی به مقام امپراتوری چین رسید. در ۱۲۹۶ روسیه و آلمان در برست لیتوفسک^[9] آتش‌‌بس اعلام کردند و این روندی بود که پس از مدتی کوتاه به عقد قرارداد ترک مخاصمه بین دو کشور انجامید. در ۱۳۱۸ ایوان سروف^[10] در گزارشی به بریا^[11] نوشت که روی‌‌هم‌‌رفته ۱۰۵۷ افسر قدیمی لهستانی را بازداشت کرده است. همه‌‌ی این افسران به علاوه‌‌ی هزاران تن دیگر از نخبگان نظامی و سیاسی و فرهنگی لهستانی طی روزهای آینده به دست بلشویک‌‌های روسی به قتل رسیدند. در ۱۳۳۸ هم شش ماه پس از آن که انگلستان به مستعمره‌‌اش سنگاپور خودمختاری داد، این جزیره برای خود پرچمی را برگزید (تصویر زیر).

یازدهم آذر برای جامعه‌‌ی کمونیست کوبا هم روز مهمی بوده است. چون در ۱۳۳۵ بود که فیدل کاسترو^[12]، چه گوارا^[13] و هشتاد مبارز کمونیست دیگر در ساحل کوبا پیاده شدند تا انقلاب این کشور را به پیروزی برسانند. در ۱۳۴۰ فیدل کاسترو در یک سخنرانی رادیویی که به مناسبت پنجمین سالگرد آغاز انقلابش ایراد کرد، برای نخستین بار اعلام کرد که مارکسیست-لنینیست است. تا پیش از آن کاسترو و هوادارانش ماهیت کمونیستی جنبششان را پنهان و انکار می‌‌کردند. در ۱۳۵۵ هم فیدل کاسترو پس از برکنار کردن دوست و هم‌‌رزم‌‌ دموکراتش اوسوالدو دورتیکوس^[14] به ریاست‌‌جمهوری کوبا رسید و با انحلال نهادهای مردم‌‌سالارانه قدرت را در دستان خود متمرکز کرد. یک رخداد بی‌‌ربط ولی جالب هم این که در همین روز به سال ۱۳۷۲ پابلو اسکوبار^[15] قاچاقچی مشهور کلمبیایی به ضرب گلوله در مدلینی به قتل رسید!

Image result for napoleon III coronation

تاجگذاری ناپلئون سوم

«ترقی آمریکا» اثر جان گاست ۱۲۵۱

Touro Synagogue Newport Rhode Island 3.jpg

کنیسه‌‌ی تورو

ژرژ کلود

چندین نهاد اجتماعی مهم در این روز تأسیس شده‌‌ است. یکی آن که در ۷۸۸ دانشگاه لایپزیک^[16] تأسیس شد، دیگر آن‌‌که کنیسه‌‌ی تورو^[17] که در چنین روزی به سال ۱۱۴۲ در رودآیلند تأسیس شد و نخستین عبادتگاه یهودیان در خاک ایالات متحده‌‌ی آمریکا بود.

Charles Dickens

چارلز دیکنز

ناپلئون سوم

L&H Putting Pants on Philip 1927.jpg

اولین فیلم لورل و هاردی

پویی در نوزادی

از زمره‌‌ی رخدادهای فرهنگی و اجتماعی این روز آن که در ۱۲۴۶ چارلز دیکنز^[18] برای نخستین بار در آمریکا (در بوستون) برنامه‌‌ی رونمایی از آثارش را برگزار کرد، در ۱۲۸۹ ژرژ کلود^[19] برای نخستین بار لامپ نئون را در نمایشگاه موتور پاریس در برابر تماشاچیان روشن کرد، در ۱۳۰۶ اولین فیلم لورل و هاردی با نام «شلوار پای فیلیپ کردن!»^[20] به نمایش در آمد، و در ۱۳۲۱ گروهی از دانشمندان با رهبری انریکو فرمی^[21] برای نخستین بار در قالب پروژه‌‌ی مانهاتان^[22] موفق شدند واکنش زنجیره‌‌ای هسته‌‌ای خودبنیادی ایجاد کنند که برای ساخت بمب اتمی ضرورت داشت. در ۱۳۴۹ آژانس حفاظت از محیط زیست در آمریکا آغاز به کار کرد، در ۱۳۶۱ برای نخستین بار پیوند قلب مصنوعی به بیماری به نام بارنی کلارک^[23] انجام پذیرفت و در ۱۳۸۰ شرکت آمریکایی اِنرون^[24]، یکی از بزرگ‌‌ترین شرکت‌‌های انرژی جهان، اعلام ورشکستگی کرد.

Benazir Bhutto.jpg

بینظیر بوتو

Fidel Castro - MATS Terminal Washington 1959 (cropped).png

فیدل کاسترو

Pablo Escobar Mug.jpg

پابلو اسکوبار

1928 Model A Ford.jpg

فورد مدل آ

زادگان مشهور این روز شخصیت‌‌های بسیار متفاوتی بوده‌‌اند که برخی‌‌شان عبارت‌‌تند از: نیکولای لوباچفسکی^[25] ریاضیدان روس (۱۱۷۱)، ژرژ سورا^[26] نقاش فرانسوی (۱۲۳۸)، گئورگی ژوکف^[27] سپهسالار روس (۱۲۷۵)، و امین صیقل جامعه‌‌شناس افغانی (۱۳۲۹).

از میان رفتگان یازدهم آذر هم این نام‌‌ها شایان توجه هستند: رالف شروین^[28] قدیس کاتولیک انگلیسی که در سال ۹۶۰ کشته شد و اولین شهید مذهبی کاتولیک انگلیسی است، گراردوس مِرکاتور^[29] ریاضیدان و جغرافی‌‌دان هلندی (۹۷۳)، مارکیز دو ساد^[30] فیلسوف فرانسوی (۱۱۹۳)، جنی فون وستفالن^[31] همسر و منشی کارل مارکس (۱۲۶۰)، پیر اگوست رنوار^[32] نقاش فرانسوی (۱۲۹۸).

نیکولای لوباچفسکی

$C:\Users\Sazgar\Desktop\marx-jenny.jpg$

جنی فون وستفالن

$G:\pix\projects\west\Zhukov-LIFE-1944.jpg$

گئورگی ژوکف

Georges Seurat 1888.jpg

ژرژ سورا

Marquis de Sade portrait.jpg

مارکی دو ساد

GerardusMercator

گراردو مرکاتور

مارکس و خانواده‌‌اش

Pierre Auguste Renoir, uncropped image.jpg

رنوار

دوازدهم آذر

در دوازدهم آذر سال ۱۲۹۰ علماي حوزه‌‌ی علميه نجف و كربلا در واکنش به اولتيماتوم روسيه‌‌ی تزاري تصميم گرفتند براي مبارزه با روس‌‌ها وارد ايران شوند. محمدكاظم آخوند خراساني و شيخ عبدالله مازندراني رهبری داوطلبان را بر عهده گرفتند و به زودی چند هزار تن مسلح برای دفاع از ایران در برابر روس‌‌ها گرد ایشان جمع شدند و آماده شدند تا به جنگ دشمن بروند.

در ۱۲۹۹ پس از یک ماه کشتار ارمنی‌‌ها به دست ترک‌‌ها، بین ترکیه و ارمنستان قرارداد صلحی در الکساندروپل^[33] امضا شد که محتوایش را ترکیه دیکته کرده بود. در جریان این نبرد که یک ماه به درازا کشید، ۶۰ تا ۸۰ هزار سرباز ترک با ۲۰ هزار سرباز ارمنی می‌‌جنگیدند و در این میان بین صد تا دویست هزار شهروند غیرنظامی ارمنی را کشتار کردند. پان‌‌ترک‌‌هایی که در این هنگام این عملیات را رهبری می‌‌کردند با بلشویک‌‌های روسی که خواهان ناتوان شدن مردم قفقاز و بلعیدن سرزمینشان در دولت شوروی بودند همکاری داشتند. یکی از رهبران بلشویک‌‌های منطقه‌‌ی آران که با این سیاست‌‌ها همدلی داشت نریمان نریمانوف بود که در همین روز به سال ۱۳۰۱ به عنوان یکی از چهار دبیر شورای مرکزی حزب کمونیست شوروی انتخاب شد.

Armenians fleeing Kars.jpg

آوارگان ارمنی در جریان جنگ ارمنستان و ترکیه

این روز در عصر رضاشاهی با چند رخداد قرین بوده است. یکی آن‌‌که در سال ۱۳۱۱ شرکت نفت انگلیس و ایران اقدام دولت ایران را مبنی بر لغو قرارداد دارسی غیرقانونی دانست و به تصمیم رضاشاه و مجلس ایران در این مورد اعتراض کرد. در ۱۳۱۳ قانون اصلاح لباس به تصویب رسید و بر مبنای آن قرار شد لباس‌‌هایی که نمادهای مذهبی دارند مگر در زمان اجرای آیین‌‌های مذهبی پوشیده نشوند. در سال‌‌های اخیر هم در چنین روزی به سال ۱۳۵۰ پاکستان غافلگیرانه به هند حمله کرد و جنگ بین دو کشور شروع شد و در ۱۳۵۸ آیت‌‌الله خمینی به طور رسمی رهبری دولت ایران را بر عهده گرفت.

روز سیزدهم آذر سال ۱۵۰ هجری خورشیدی کارلومان اول^[34] شاه فرانک‌‌ها درگذشت و تاج و تخت را به برادر نامدارش شارلمانی^[35] واگذاشت. در ۴۸۹ شاه مسیحی اورشلیم که طی جنگ‌‌های صلیبی این شهر را گرفته بود، با حمله‌‌ای بندرگاه صیدا را هم فتح کرد و به باد غارت داد. صیدا در این مقطع بخشی از دولت فاطمی مصر محسوب می‌‌شد.

وودرو ویلسون در کنفرانس صلح پاریس

در دوازدهم آذر سال ۱۱۷۹ ژنرال مورو^[36] فرمانده‌‌ی قوای ناپلئون در نبرد هوهِن‌‌لیندِن^[37] که در نزدیکی مونیخ در گرفت بر قوای اتریشی به فرماندهی آرشیدوک یوهان^[38] غلبه کرد. در ۱۱۹۷ ایلینویز بیست و یکمین ایالت آمریکا شد و در ۱۲۹۷ وودرو ویلسون^[39] رئیس‌‌جمهور آمریکا برای شرکت در کنفرانس صلح پاریس به این شهر رفت و در پایان یافتن رسمی جنگ جهانی اول نقشی کلیدی ایفا کرد. او اولین رئيس‌‌جمهور آمریکا بود که به طور رسمی به اروپا سفر می‌‌کرد.

Bataille de Hohenlinden.jpg

نبرد هوهن‌‌لیندن

اعضای ارتش آزادی‌‌بخش خلق یونان

در چنین روزی به سال ۱۳۲۳ در یونان جنگ داخلی درگرفت و کمونیست‌‌های عضو ارتش آزادی‌‌بخش خلق یونان (اِلاس^[40]) که توسط شوروی پشتیبانی می‌‌شدند با نیروهای دولتی که توسط انگلستان پشتیبانی می‌‌شدند وارد جنگ شدند.

در ۱۳۴۳ پلیس به دانشگاه کالیفرنیا در برکلی^[41] حمله کرد و بیش از هشتصد دانشجو را دستگیر کرد. این افراد در اعتراض به حکم ریگان درباره‌‌ی ممنوعیت تظاهرات در دانشگاه‌‌ها، ساختمان‌‌های اداری دانشگاه را تصرف کرده بودند (تصویر بالا). در ۱۳۶۸ هم در جریان کنفرانس مالتا^[42] میخائیل گورباچف^[43] و جرج بوش^[44] بیانیه‌‌ای صادر کردند که در آن به پایان نزدیک جنگ سرد اشاره‌‌ای بود.

فروید و دخترش آنا

Christiaan Barnard 1969.jpg

کریستان بارنارد

دوازدهم آذرماه روزی است که هر دو سویه‌‌ی سودمند و زیانکار صنعت مدرن جلوه‌‌های خود را در آن نمایان ساخت. در سال ۱۳۶۳ در جریان فاجعه‌‌بارترین حادثه‌‌ی صنعتی تاریخ، کارخانه‌‌ی کود شیمیایی شرکت یونیون کارباید^[45] در بوپال^[46] واقع در مادیا پرادش^[47] هند دچار اختلال شد و گاز سمی متیل ایزوسیانات^[48] از انبارهایش نشت کرد. در نتیجه حدود شانزده هزار نفر جان باختند و حدود ششصد هزار نفر دچار مسمومیت شدید شدند. در کنار این ماجرا ساخت و پخش شدن مین‌‌های ضد نفر در مناطق گوناگون جهان و تلفاتی که از مردم غیرنظامی می‌‌گرفت دولتمردان را وادار کرد تا چاره‌‌ای بیندیشند. پس در ۱۳۷۶ نمایندگان ۱‍۲۱ کشور در کانادا گرد آمدند و معاهده‌‌ی اوتاوا^[49] را امضا کردند که بر مبنای آن ساخت و استفاده از مین‌‌های ضد نفر ممنوع می‌‌شد. آمریکا، روسیه و چین این معاهده را نپذیرفتند.

در ۱۰۷۶ کلیسای جامع سنت‌‌پل^[50] در لندن افتتاح شد.

$G:\pix\projects\west\St Paul's Cathedral in 1896.JPG$

کلیسای سنت پل در ۱۲۷۵

از سوی دیگر سویه‌‌های درخشان دانش و فرهنگ هم در این روز تبلوری داشته‌‌اند. در ۱۳۴۶ کریستین بارنارد^[51] در آفریقای جنوبی برای نخستین بار عمل پیوند قلب را بر انسان به انجام رساند. در ۱۳۵۲ پایونیر ۱۰^[52] برای نخستین بار عکس‌‌هایی دقیق و نزدیک از برجیس به زمین ارسال کرد و در ۱۳۷۳ اولین نمونه‌‌های PlayStation در ژاپن عرضه شد.

Robert Louis Stevenson Knox Series.jpg

رابرت لویی استونسون

اولین عکس از برجیس

The image of a deceased female child, victim of the Bhopal MIC gas leak

قربانی فاجعه‌‌ی بوپال

در میان زادگان نامدار دوازدهم آذر باید از این کسان یاد کرد: بایزید دوم سلطان عثمانی (۸۲۶)، جوزف کنراد^[53] داستان‌‌نویس لهستانی-انگلیسی (۱۲۳۶)، یوسف آق‌‌چوره^[54] رهبر فکری پان‌‌ترکها (۱۲۵۵)، آنا فروید^[55] روانکاو و دختر زیگموند فروید (۱۲۷۴). رفتگان مشهور این روز هم عبارت‌‌اند از: دیوکلتیان^[56] امپراتور روم (۳۱۱ میلادی)، عمر خیام شاعر و ریاضیدان و دولتمرد سلجوقی (۵۱۰)، نامق کمال داستان‌‌نویس پان‌‌ترک عثمانی (۱۲۶۷)، رابرت لویی استونسون^[57] نویسنده و شاعر اسکاتلندی (۱۲۷۳) و احسان نراقی جامعه‌‌شناس ایرانی (۱۳۹۱).

نامق کمال

بایزید دوم

Image result for Yusuf Akçura

یوسف آق‌‌چوره

دیوکلتیان

سیزدهم آذر

$G:\pix\projects\iranzamin\achaemedian\darius\Darius_behistun.gif$

نخستین رخدادهای تاریخی ثبت‌‌شده در این تاریخ به تاریخ ایران بازمی‌‌گردد و وقایعی است که تأثیری سرنوشت‌‌ساز در تاریخ جهانی داشته است. مهم‌‌تر از همه آن‌‌که در چنین روزی به سال ۵۳۰ پیش از میلاد کوروش بزرگ درگذشت. شخصیت‌‌های نامدار دیگری هم از ایران‌‌زمین در این روز جان سپرده‌‌اند که در میانشان می‌‌توان به این نام‌‌ها اشاره کرد:‌‌ یوحنای دمشقی رهبر مسیحیان (۱۲۸ هجری خورشیدی) و سید نصرالله تقوی لواسانی از مشروطه‌‌خواهان نامدار (۱۳۲۶). ابوالحسن پیرنیا (معاضدالسلطنه) استاندار فارس هم در چنین روزی به سال ۱۳۱۸ به هنگام بازگشت از یک میهمانی به منزل خود در خیابان به شکل مشکوکی درگذشت.

گذشته از مرگ کوروش بزرگ، دومین و سومین کهن‌‌ترین رخدادهای مهم تاریخی که در این روز واقع شده‌‌اند نیز به ایران‌‌زمین مربوط می‌‌شوند. در ۱۳ آذرماه سال ۵۲۲ پ.م. داریوش بزرگ در جنگی بر نیدینتو بعل بابلی که مدعی تاج و تخت بابل بود و سودای تجزیه‌‌طلبی داشت در نزدیکی دجله چیره شد و سپاهیان او را تار و مار کرد و این نخستین نبرد مهم از زنجیره‌‌ی جنگ‌‌های پس از مرگ گوماتا بردیا بود. درست یک سال بعد دادارشی پارسی سردار داریوش در مرو بر مدعی سلطنت دیگری به نام فرادَه غلبه کرد و مرو را گشود و به این ترتیب جنگ‌‌های جانشینی کمبوجیه پس از یک سال خورشیدی به پایان رسید.

Afbeeldingsresultaat voor ‫افتتاح مجلس سوم مشروطه‬‎

روز چهارشنبه سیزدهم آذر سال ۱۱۷۸ مهدی‌‌علی‌‌خان به همراه حاجی خلیل که نماینده‌‌ی کمپانی هند شرقی بود با تشریفات و شکوه زیاد به تهران رفت و وانمود می‌‌کرد نماینده‌‌ی دولت بریتانیاست، هرچند به طور رسمی چنین موقعیتی نداشت. بیش از یک قرن بعد در ۱۲۹۰ در جریان جوشش مردم بر ضد اولتیماتوم زورگویانه‌‌ی روسیه موجی از روحانيون و علماي نجف و كربلا و سامره به همراه پیروانشان برای جنگیدن با روس‌‌ها و دفاع از مرزهای شمالی کشور به سوي ايران سرازير شدند و به كرمانشاه وارد شدند. سه سال بعد در روز شنبه سیزدهم آذر سال ۱۲۹۳ سومین دوره‌‌ی مجلس ملی افتتاح شد (تصویر بالا)، در حالی که احمدشاه جوان حضور داشت و در سخنرانی‌‌اش بر بی‌‌طرفی ایران در جنگ جهانی تأکید کرد. نمایندگان کشورهای متفقین و متحدین هم که در آن لحظه درگیر جنگ اول جهانی بودند در مجلس حضور داشتند، اما برای این‌‌که دعوایشان نشود پرده‌‌ای بینشان کشیده بودند!

در ۱۲۹۹ ارتش سرخ وارد ایروان شد و جمهوری شوروی سوسیالیستی ارمنستان با پشتوانه‌‌ی این نیروی نظامی بیگانه اعلام موجودیت کرد و گِوروک عطاربیکیان به ریاست آن منصوب شد و سیمون وراتسیان^[58] را به نخست‌‌وزیری برگماشت. در ۱۳۰۸ سرتیپ محمد درگاهی رئیس نظمیه، منشی‌‌باشی معاون اداره‌‌ی نظمیه، برهان، رئیس یکی از شعب تأمینات و احتشام، عضو اداره‌‌ی نظمیه، همگی از کار برکنار و توقیف و همگی در زندان دژبان زندانی شدند. به جای درگاهی سرتیپ محمدصادق‌‌خان کوپال به ریاست نظمیه‌‌ی کل مملکتی منصوب شد. این بازداشت‌‌ها بخشی از مبارزه‌‌ی علی‌‌اکبرخان داور با فساد اداری بود که در قالب هیئت تفتیش با حکم هیئت وزیران عمل می‌‌کرد. یک سال بعد در ۱۳۰۹ هم نام شهر دزداب به زاهدان و نام شهر نصیرآباد به زابل تبدیل گردید.

در ۶۳۸ لویی نهم شاه فرانسه و هنری سوم شاه انگلستان معاهده‌‌ی پاریس^[59] را امضا کردند و قرار شد انگلستان از ادعای ارضی بر نورماندی چشم‌‌پوشی کند و در عوض فرانسه هم از شورشیان انگلیسی حمایت نکند.

شارلمانی در سمت چپ و پسرش پِپین گوژپشت در نقاشی‌‌ای از قرن دهم میلادی

Magnussonnenes saga 3 - G. Munthe.jpg

شاه سیگورد و شاه بالدوین هنگام عبور از رود اردن و محاصره‌‌ی صیدا

در ۱۳۵۰ ناوگان هند به کشتی‌‌های پاکستانی و بندر کراچی حمله کرد و در ۱۳۵۶ ژان بِدال بوکاسا^[60] که رئیس‌‌جمهور جمهوری آفریقای مرکزی بود، در مقام امپراتور این قلمرو تاجگذاری کرد. در ۱۳۶۱ هم جمهوری خلق چین قانون اساسی‌‌اش را تغییر داد و چارچوب امروزین را به تصویب رساند و در ۱۳۷۱ جرج بوش دستور داد ۲۸ هزار نظامی آمریکایی به سومالی فرستاده شوند.

این روز با چند رخداد فرهنگی و اجتماعی هم مصادف بوده است. در ۱۱۷۰ اولین شماره از هفته‌‌نامه‌‌ی The Observer که اولین مجله‌‌ی چاپ یکشنبه‌‌ها بود انتشار یافت، در ۱۲۶۰ اولین شماره از روزنامه‌‌ی لس‌‌آنجلس تایمز^[61] منتشر شد و در ۱۲۸۸ باشگاه هاکی روی یخ مونترآل تأسیس شد که قدیمی‌‌ترین نهاد مربوط به این ورزش است که تا به امروز باقی مانده است. در ۱۳۳۳ ‌‌اولین رستوران برگر کینگ^[62] در میامی آغاز به کار کرد و در ۱۳۴۴ هم گروه Grateful Dead برای نخستین بار با این نام برنامه اجرا کرد.

در همین روز به سال ۱۲۰۸ لرد ویلیام بِنتینک حاکم انگلیسی بنگال حکم کرد که خودسوزی سنتی زنان بیوه پس از مرگ شوهرانشان (سوتی) ‌‌غیرقانونی و ممنوع است. در کتاب‌‌های تاریخی امروزین به غلط این فرمان را صادره از طرف دولت انگلستان و مربوط به کل هند دانسته‌‌اند، در حالی که این منع از عقل سلیم و انسان‌‌دوستی استثنایی لرد بنتینک^[63] ناشی شده که در راستای سیاست خاصی نبوده و تنها در بنگال اعمال می‌‌شده است. لرد بنتینک بعدها برای مدت کوتاه دو سال حاکم کل هند شد، اما تاریخ صدور این حکم چهار سال پیش از آن بوده است. در ۱۳۱۰ هم کلیسای جامع مسیح نجات‌‌بخش^[64] در مسکو به دستور استالین با خاک یکسان شد.

سِر توماس کارلایل

Bentinck william.png

لرد ویلیام بنتینک

A Whopper sandwich

برگر کینگ

زادگان نامدار این روز عبارت‌‌اند از: توماس کارلایل^[65] مورخ و فیلسوف اسکاتلندی (۱۱۷۴)، ساموئل باتلر^[66] ادیب و منتقد انگلیسی (۱۲۱۴)، راینر ماریا ریلکه^[67] شاعر اتریشی-سوئیسی (۱۲۵۴)، فِدور فون بُک^[68] سپهسالار آلمانی (۱۲۵۹)، هربرت رید^[69] شاعر و منتقد هنری انگلیسی (۱۲۷۲)، لین بیائو^[70] دولتمرد و سردار کمونیست چینی (۱۲۸۶) و صدرالدین الهی نویسنده و روزنامه‌‌نگار ایرانی (۱۳۱۳).

Bokassa colored.png

بدال بوکاسا

Rainer Maria Rilke, 1900.jpg

راینر ماریا ریلکه

Samuel Butler by Charles Gogin.jpg

ساموئل باتلر

Thomas Hobbes (portrait).jpg

توماس هابز

Cardinal de Richelieu mg 0053.jpg

کاردینال ریشیلیو

Zappa 16011977 01 300.jpg

فرانک زاپا

Bundesarchiv Bild 146-1977-120-11, Fedor von Bock.jpg

فِدور فون بُک

برخی از رفتگان مشهور سیزدهم آذر هم در این سیاهه می‌‌گنجند: کاردینال ریشیلیو^[71] وزیر لویی سیزدهم (۱۰۲۱)، توماس هابز^[72] فیلسوف انگلیسی (۱۰۵۸)، لوئیجی گالوانی^[73] فیلسوف ایتالیایی (۱۱۷۷)، کارل زایس^[74] بنیانگذار شرکت ساخت ذره‌‌بین و میکروسکوپ زایس (۱۲۶۷)، جان تیندال^[75] فیزیک‌‌دان و شیمی‌‌دان انگلیسی (۱۲۷۲)، کلود مونه^[76] نقاش فرانسوی (۱۳۰۵) و فرانک زاپا^[77] خواننده‌‌ی آمریکایی (۱۳۷۲).

Afbeeldingsresultaat voor john tyndall