ماه شهریور: یازدهم تا چهاردهم

ماه شهریور: یازدهم تا چهاردهم

یازدهم شهریور

در یازدهم شهریور سال ۵۷۱ هجری خورشیدی صلاح‌الدین ایوبی و ریچارد شیردل^[1] عهدنامه‌ی یافا^[2] را امضا کردند و به سومین جنگ صلیبی پایان دادند. در ۱۲۸۷ به دنبال شورش مشروطه‌خواهان در تبریز، جنگ بزرگي در تبريز آغاز شد و نیروهای هوادار محمدعلی‌شاه شكست خوردند. در ۱۳۰۴ آتاتورک قانونی به تصویب رساند و پوشیدن عبا و عمامه را جز برای ملاها ممنوع کرد.

در یازدهم شهریور سال ۴۴ پیش از میلاد کلئوپاترا^[3] اعلام کرد پسرش سزاریون^[4] که از پشت سزار رومی زاده شده، جانشین و ولیعهدش است. در همین روز سیسرو^[5] (تصویر بالا) نخستین خطابه از مجموعه‌ی فیلیپی‌ها^[6] را ایراد کرد و در آن به مارک آنتونی^[7] حمله کرد. او طی ماه آینده چهارده خطابه‌ی مشابه در این رده پدید آورد. در ۹۸۳ آدی گرانث^[8] صاحب کتاب مقدس سیک‌ها در هَرمَندیر^[9] صاحب تدوین شد.

در چنین روزی به سال ۱۲۴۹ در خاتمه‌ی جنگ سدان^[10] نیروهای پروسی ناپلئون سوم و ده هزار تن از سربازانش را به اسارت گرفتند، روز یازدهم شهریور سال ۱۲۵۹ سپاهیان انگلیسی به فرماندهی فردریک روبرتز^[11] از کمینگاهی نزدیک قندهار به ارتش محمد ایوب‌خان حمله بردند و او را شکست دادند و به این ترتیب دومین جنگ افغان‌ها و انگلیس‌ها پایان یافت. این حمله‌ی انگلیسی‌ها دشمنی و خشم شدیدی در میان مردم هرات برانگیخت و مقاومت‌های سرسختانه‌ی بعدی‌شان را رقم زد و در ۱۲۷۷ در نبرد اومدورمان^[12] سپاهیان انگلیسی و مصری‌های متحدشان که روی هم رفته بیست و پنج هزار تن جمعیت داشتند، با یک ارتش ۵۲ هزار نفره‌ی سودانی درآویختند و آن‌ها را به کمک تفنگ و مسلسل کشتار کردند. در پایان این نبرد سیطره‌ی انگلستان بر سودان تثبیت شد. تلفات طرف انگلیسی‌ کمتر از پنجاه کشته و تلفات طرف سودانی دوازده هزار کشته و سیزده هزار زخمی و پنج هزار اسیر بود!

در ۱۳۱۸ چرچیل^[13] که وزیر نیروی دریایی بریتانیا بود در آستانه‌ی آغاز جنگ جهانی دوم سوخت کشتی‌ها را از ذغال سنگ به نفت تغییر داد و در نتیجه منابع نفتی ایران‌زمین در کانون توجه قدرت‌های استعماری قرار گرفت. در یازدهم شهریور ۱۳۲۴ ویتنام اعلام استقلال کرد و جمهوری دموکراتیک ویتنام نام گرفت. درست یک سال بعد در ۱۳۲۵ حکومت محلی هند شکل گرفت و جواهر لعل نهرو موقعیتی نزدیک به صدراعظم در آن پیدا کرد. در ۱۳۳۷ هم یک هواپیمای آمریکایی به بهانه‌ی ورود به حریم هوایی شوروی در ایروان توسط کمونیست‌ها سرنگون شد و سرنشینانش کشته شدند. دو سال بعد در ۱۲۳۹ اولین انتخابات پارلمانی در تبت برگزار شد.

نبرد اومدورمان

در ۱۳۸۳ گروگانگیری گروهی مسلح در بِسلان^[14] واقع در اوستیا بحرانی سه‌روزه پدید آورد که در نهایت به مرگ ۳۸۵ تن منتهی شد. این روز برای شهرها هم خطرساز بوده است. چون در ۱۰۴۵ هم حریق بزرگ لندن آغاز شد و پس از سه روز به سوختن سیزده هزار و دویست ساختمان انجامید که ۸۷ کلیسا از جمله کلیسای جامع سنت پل^[15] هم در میانش به شمار بودند.

در ۱۲۸۰ هم تئودور روزولت^[16] در سخنرانی‌اش در مینه‌سوتا این جمله‌ی مشهور را گفت که: «نرمخویانه سخن بگویید و چماقی در دست داشته باشید!^[17]»

حریق بزرگ لندن

  در میان زاده‌شدگان این روز باید از احمدشاه مسعود (۱۳۳۲) یاد کرد. فهرست درگذشتگان طولانی‌تر است و این نام‌ها را شامل می‌شود: شمعون سبکی (سیمون استیلیت^[18]) قدیس مسیحی (۴۵۹ میلادی)، حاج مهدی‌قلی هدایت(مخبرالسلطنه) نخست‌وزیر دوره‌ی رضاشاه و از رجال مشروطیت (۱۳۳۴ هجری خورشیدی)، هوشی‌مین^[19] اولین رئیس‌جمهور ویتنام درست ۲۴ سال بعد از اعلام استقلال کشور (۱۳۴۸)، باربارا مک‌کلینتاک^[20] زیست‌شناس آمریکایی (۱۳۷۱).

هوشی مین

بخشی از متن آدی‌گرانث صاحب 

باربارا مک‌کلینتاک 

دوازدهم شهریور

روز دوازدهم شهریور سال ۱۲۵۸ مردم کابل بر انگلیسی‌های اشغالگر شوریدند. در نتیجه پشتون‌ها به محل اقامت انگلیسی‌ها در کابل حمله بردند و پس از جنگی شدید ۷۲ سرباز و مقام انگلیسی و هندی را کشتار کردند. ماژور پیر لوئیس ناپلئون کاواگناری^[21] هم در این جریان کشته شد. در ۱۲۷۴ گروهی از زنان مسلح به رهبری زینب‌پاشا انبار غله‌ی والی آذربایجان را در زمان قحطی نان گشودند. در همین روز به سال ۱۲۹۸ مصطفی کمال پاشا گروهی از پیروانش را برای تصمیم‌گیری درباره‌ی آینده‌ی آناتولی و تراکیه در سیواس^[22] گرد آورد.

سربازان تابع برتانیا که نگهبان سفارت انگلیس بودند

زینب‌پاشا، زن مبارز تبریزی

روز چهارشنبه دوازدهم شهریور ۱۲۸۶ (۲۶ رجب ۱۳۲۵ ق.) عباسقلی‌خان آدمیت که به جرم مشارکت در ترور اتابک دستگیر شده بود، با فشار مشروطه‌خواهان آزاد شد و با مشایعت صد نفر با شکوه به خانه‌اش برگشت. در همین روز مرتضی‌قلی‌خان صنیع‌الدوله از ریاست مجلس شورای ملی استعفا داد. یک سال بعد همین شخصیت‌ها با کودتای محمدعلی‌شاه درگیر بودند و کانون مقاومتشان تبریز بود. شب پنجشنبه دوازدهم شهریور ۱۲۸۷ (۶ شعبان ۱۳۲۶ ق.) مستبدین به محله‌های هواداران مشروطه در تبریز حمله‌ای سخت بردند، اما با دادن صد تن تلفات ناچار به عقب‌نشینی شدند.

آدمیت

صنیع الدوله

تدین

بیست سال بعد مشروطه‌خواهان پیروز شده و دودمان قاجار را هم به پهلوی تبدیل کرده بودند. در این روز به سال ۱۳۰۷ یکی از خواست‌های قدیمی این گروه تحقق یافت و کلنگ ساخت آرامگاه فردوسی با حضور والی خراسان بر زمین خورد.

در ۱۳۲۲ در هیاهوی پس از حمله‌ی متفقین به ایران سید محمد تدین وزیر مشاور به جای حسین سمیعی به سمت وزیرکشور معرفی شد و در همین روز طی اعلامیه‌ای به بازداشت مقامات ایرانی به دست انگلیسی‌ها و روس‌ها اشاره کرد و گفت که دلیل دستگیری‌شان هواداری از آلمانی‌ها بوده است. این بگیر و ببندها به معنای تشویق وابستگان به انگلیس و شوروی بود. در همین راستا دو سال بعد در ۱۳۲۴ سید جعفر پیشه‌وری در آذربایجان بیانیه‌ای صادر کرد در این بیانیه زبان ترکی و خودمختاری آذربایجان را اعلام کرد و این در حالی بود که ارتش سرخ آذربایجان را اشغال کرده بود و برای منضم ساختن آن به امپراتوری تزار سرخ زمینه‌چینی می‌کرد. در همین روز شاخه‌ی آذربایجان حزب توده آذر به فرقه‌ی دموکرات پیشه‌وری پیوست.

تا هشت سال بعد برخی از رخدادهای این روز از نو تکرار شده بود. در ۱۳۳۲ تروری و بعد از آن کودتایی رخ داد که بر خلاف کودتای محمدعلی‌شاهی پیامدش تا سی سال نمایان نبود، اما آن ترور به تکرار ماجرایی نزدیک به قتل اتابک منتهی شد. یعنی در چنین روزی به سال ۱۳۳۲ دادستان تهران با تبدیل قرار متهمین قتل افشار طوس موافقت کرد و همه‌شان از زندان آزاد شدند. در همین روز دولت امریکا موافقت خود را با پرداخت مبلغ ۴/۲۳ میلیون دلار بابت کمک‌های فنی سالانه‌ی اصل چهار به ایران اعلام کرد. دو سال بعد هم (در ۱۳۳۴) جلال بایار رییس‌جمهوری ترکیه برای دیداری وارد ایران شد.

لوئیس کاواگناری و سرداران متحدش

در دوازدهم شهریور سال ۳۰۱ میلادی جمهوری سان‌مارینو^[23] که یکی از کوچک‌ترین کشورهای دنیاست و کهن‌ترین جمهوریِ هنوز موجود است، در شمال ایتالیا تأسیس شد. در ۲۴۲ هجری خورشیدی سپاهیان بیزانسی در نبرد لالاکون^[24] (واقع در شمال آناتولی) بر سپاهیان مهاجم عرب چیره شدند و میخائیل سوم^[25] رومی امیر عمر اقطع را در نبرد از پای در آورد. در ۵۶۸ ریچارد شیردل^[26] در کلیسای وست‌مینستر^[27] تاجگذاری کرد و در ۹۸۵ هنری هادسن^[28] به رودی رسید و کشف آن را گزارش کرد. این رود امروز به نام خودش رودخانه‌ی هادسن نامیده می‌شود در دوازدهم شهریور ۱۰۲۸ پاپ اینوسان دهم^[29] در جنگ بر شهر کاسترو^[30] در ایتالیا دست یافت و فرمان داد تا آنجا را با خاک یکسان کنند. به این ترتیب این شهر به کلی از میان رفت، در ۱۱۶۲ هم ‌جنگ‌های استقلال آمریکا با امضای عهدنامه‌ی پاریس خاتمه یافت و انگلستان استقلال آمریکا را پذیرفت.

در ۱۱۷۱ هجری خورشیدی خطابه‌هایی در جریان انقلاب فرانسه تولید شد که نتیجه‌اش آن بود که در چنین روزی توده‌ی مردم خشمگین در پاریس به حرکت در آمدند و سه اسقف، بیش از دویست کشیش و همه‌ی زندانیانی را که به گمانشان سلطنت‌طلب بودند با خشونت به قتل رساندند (تصویر بالا).

راست: نبرد لالاکون و چپ: نبرد عین جالوت

این روز در ضمن با چند رخداد در تاریخ قدرت‌های استعماری نیز مصادف بوده است. در ۱۲۱۷ برده‌ای سیاهپوست به نام فردریک داگلاس^[31] از قلمرو اربابش گریخت و بعدتر به سخنگوی جنبش لغو بردگی تبدیل شد. در ۱۲۳۴ سپاهی هفتصد نفره از سربازان ارتش آمریکا به دهکده‌ی سرخپوستان سو^[32] حمله کردند و صد زن و مرد و کودک را کشتار کردند. در همین روز به دنبال حمله‌ی آلمان به لهستان، انگلستان و فرانسه و نیوزلند و استرالیا به آلمان اعلام جنگ دادند و خود را متفقین نامیدند. به این ترتیب جنگ دوم جهانی شروع شد. در ۱۳۵۰ هم به دنبال همان سیاست قدیمی انگلستان برای سیطره بر منابع نفتی ایران‌زمین، کشور قطر تأسیس شد!

فردریک داگلاس

 جان برالیر

 یوگنی آلاباکوف

این روز در تاریخ ورزش هم نقطه‌ی عطفی بوده است. در ۱۲۵۴ اولین دوره‌ی بازی‌های چوگان که با واسطه‌ی انگلیسی‌ها از ایران‌زمین به غرب منتقل شده بود، در آرژانتین برگزار شد، در ۱۲۷۴ جان برالیر^[33] وقتی ده دلار گرفت تا در مسابقه‌ای برای انجمن ورزشی لاتروب^[34] بازی کند، ‌اولین فوتبالیست حرفه‌ای آمریکا شد، در ۱۳۲۹ نینو فارینا^[35] اولین قهرمان مسابقات فرمول ۱ شد، و در ۱۳۱۲ یِوگنی آبالاکوف^[36] نخستین کوهنورد شوروی شد که بلندترین قله‌ی قلمرو شوروی را فتح کرد. این قله که یکی از کوه‌های بدخشان است، امروز قله‌ی اسماعیل سامانی نامیده می‌شود، اما کمونیست‌ها مدتی آن را قله‌ی استالین می‌نامیدند و پس از فرو افتادن سلطه‌ی وی آن را قله‌ی کمونیسم نامیدند!

در دوازدهم شهریور ۱۱۳۱ انگلستان دو قرن پس از اروپای قاره‌ای تقویم گریگوری را مبنای گاهشماری قرار داد و در ۱۱۶۸ خزانه‌داری ایالات متحده‌ی آمریکا تأسیس شد.

در چنین روزی به سال ۱۲۵۴ فردیناند پورشه^[37] مهندس آلمانی-اتریشی و مؤسس شرکت پورشه و ایوان ایلیچ^[38] فیلسوف و کشیش اتریشی کروات تبار (‍۱۳۰۵) زاده شدند و در ۱۲۸۴ فاطمه‌خانم عصمت‌الدوله دختر ناصرالدین‌شاه و زن دوستعلی معیرالممالک درگذشت. اسلام کریموف رئیس جمهور ازبکستان و محمد بن عوض بن لادن بنیانگذار شرکت بن لادن هم در این روز (۱۳۹۵) درگذشتند.

فردیناند پورشه و یکی از نخستین خودروهایش

 ایوان ایلیچ

پاپ اینوسان دهم

اسلام کریموف 

سیزدهم شهریور

 روز سیزدهم شهریور سال ۴۶۹ هجری خورشیدی (۶ رجب ۴۸۳ ق.) رئیس مظفر حاکم دامغان شد. حدود هشتصد سال بعد، جنبش تنباکو با کوتاه آمدن ناصرالدین‌شاه به پیروزی رسید و تلگراف شاه که الغای امتیاز تنباکو را اعلام می‌کرد، در چنین روزی به سال ۱۲۷۰ به شهرهای مختلف رسید و شورش‌ها را آرام ساخت. پانزده سال بعد در ۱۲۸۵ نظامنامه‌ی انتخابات مجلس شورای ملی که توسط هیئت پنج‌نفری تهیه شده بود از طرف مظفرالدین‌شاه توشیح شد و یک سال بعد در ۱۲۸۶ پس از به قدرت رسیدن محمدعلی‌شاه اولین شماره‌ی روزنامه‌ی تندرو هتاک روح‌القدس به مدیریت سلطان‌العلمای خراسانی در تهران منتشر شد. در همین روز نمایندگان مجلس شورای ملی میرزا محمودخان احتشام‌السلطنه را به ریاست خود برگزیدند.

تا چهار سال بعد مشروطه‌خواهان در برابر شاه مستبد به پیروزی رسیده بودند و وقتی محمدعلی‌شاه با سپاهیانی برای بازپس‌گیری تاج و تختش به ایران وارد شد، روز سه‌شنبه سیزدهم شهریور سال ۱۲۹۰ قواي دولتي و مجاهدان ارمني و نيروي بختياري به سركردگي یپرم‌خان و سردار بهادر و سردار محتشم به نبردشان شتافتند و در برابر نيروي ارشدالدوله آرايش جنگي گرفتند و به این شکل زد و خورد بين دو سپاه در امامزاده جعفر ورامين آغاز شد. تا پایان این روز مستبدین شکست خورده و ارشدالدوله اسیر شده بود. یکی از سرداران مهم این نبرد در جبهه‌ی مشروطه‌خواهان رضاخان میرپنج بود.

ارشدالدوله در بند، دقایقی پیش از اعدام

 کمی بعدتر به سال ۱۳۰۴ مصطفی کمال پاشا در ترکیه قانونی گذاشت که بر مبنای آن مردان می‌بایست موقع سلام کردن به هم مثل اروپاییان کلاهشان را از سر بردارند و این برای مردمی که بر اساس سنتشان برهنه کردن سر را بی‌ادبی می‌دانستند، سنگین بود.

در ۱۳۱۳ محمدعلی فروغی دانشکده‌ی فنی دانشگاه تهران را افتتاح کرد و در ۱۳۲۲ سرکنسول روسیه‌ی شوروی در تبریز یوسف افتخاری (تصویر زیر) سندیکالیست مستقل و ضدشوروی نامدار را به تهران تبعید کرد و از فعالیتش در قلمرو تحت اشغال روس‌ها جلوگیری کرد.

در ۱۳۳۸ دولت برای تأسیس دانشگاه شیراز پنج میلیارد ریال اعتبار تأمین کرد و در همین روز منظور قادر وزیر امور خارجه‌ی پاکستان وارد تهران شد. در ۱۳۳۹ بنا به دعوت سران جبهه ملی گردهمایی بزرگی در جلالیه تشکیل شد ولی دولت از اجرای برنامه جلوگیری کرد و در نتیجه بین مردم و پلیس زد و خورد درگرفت.

سیزدهم شهریور در تاریخ سیاسی جهان نیز روزی پر جنب و جوش بوده است. در سال ۴۷۶ میلادی اودوآکر^[39] پس از فتح رم خود را پادشاه ایتالیا نامید و رومولوس^[40] آخرین امپراتور روم غربی (تصویر بالا) را عزل کرد. به این ترتیب امپراتوری روم غربی از میان رفت. در سال ۳۰۸ هجری خورشیدی نیروهای اسلاو (قبایل رِداری^[41] و اوبوتریت‌ها^[42]) در نزدیکی براندنبورگ^[43] در جایی به نام لنزن^[44] از نیروهای ساکسون^[45] شکست خوردند. ساکسون‌ها پس از تحمل تلفات زیاد کل سربازان اسلاو را کشتار کردند. در ۶۳۹ سپاهیان مملوک^[46] مصر در نبرد عین جالوت^[47] شام بر مهاجمان مغول غلبه کردند. هریک از این دو لشکر حدود بیست هزار سرباز داشتند و مغولان کاملاً در این میان کشتار شدند (تصویر زیر).

در ۱۲۴۹ به دنبال عزل ناپلئون سوم از مقام امپراتوری جمهوری سوم در فرانسه تأسیس شد و در ۱۲۶۵ رئیس قبیله‌ی چیروکی^[48] جرونیمو^[49] پس از سی سال جنگ با ارتش ایالات متحده شکست را پذیرفت و تسلیم شد. در سیزدهم شهریور سال ۱۲۹۳ جنگ مارن^[50] در شمال شرقی پاریس آغاز شد، در ۱۲۹۷ اولین سند عملیاتی چکا^[51] (پلیس سیاسی مخوف کمونیست‌های شوروی) ‌درباره‌ی ترور سرخ منتشر شد، در سال ۱۳۱۹ پس از اعلان جنگ انگلستان به آلمان نازی، اولین هواپیمای انگلیسی به حریم هوایی آلمان حمله برد و یک سال بعد در ۱۳۲۰ پس از اعلان جنگ آمریکا به اولین درگیری دریایی دو کشور با حمله‌ی یک زیردریایی آلمانی به یک کشتی آمریکایی آغاز شد. در ۱۳۴۹ هم سالوادور آلنده^[52] به ریاست جمهوری شیلی برگزیده شد.

دادابهائی نائوروجی

 جرج ایستمن

جرونیمو 

در سیزدهم شهریور سال ۱۱۶۰ هجری خورشیدی ۴۴ مهاجر اسپانیایی روستایی به نام  El Pueblo de Nuestra Señora La Reina de los Ángeles de Porciúncula (روستای بانویمان، ملکه‌ی فرشتگان پورزیونکولا) را بنیان نهادند، که امروز به لس‌آنجلس تبدیل شده است. تصویر زیر این روستا را در آستانه‌ی تبدیل شدن به شهر در قرن نوزدهم میلادی نشان می‌دهد.

در سال ۱۲۶۱ ادیسون^[53] نخستین نیروگاه برقی را راه‌اندازی کرد و بخشی به مساحت یک کیلومتر مربع را در مانهاتان با لامپ روشن کرد. معمولاً این روز را آغازگاه عصر برق به شمار می‌آورند. در ۱۲۸۵ هم برای اولین بار در تاریخ فوتبال آمریکا بردبری رابینسون^[54] که بازیکن تیم دانشگاه سنت لوئیز^[55] بود، پاس فوروارد داد، در ۱۳۰۶ اولین کارتون «اوسوالد خرگوش خوش‌شانس»^[56] توسط والت دیسنی^[57] ساخته شد (تصویر بالا) و در ۱۳۷۷ لری پیج^[58] و سرگی برین^[59] شرکت گوگل را تأسیس کردند.

راداکریشنان

لودویگ بولتسمان 

سالوادور آلنده 

لری پیج 

زادگان نامدار این روز عبارت‌اند از دادابهائی نائوروجی^[60] اقتصاددان و دولتمرد زرتشتی هندی (۱۲۰۴)، و تقی ارانی بنیانگذار جریان فکری کمونیسم ایرانی (۱۲۸۲). روز سیزدهم شهریور سال ۱۷۸ هجری خورشیدی امام موسی کاظم درگذشت. سایر رفتگان این روز عبارت‌اند از طغرل شاه سلجوقی (۴۴۲)، لودویگ بولتسمان^[61] فیزیکدان و فیلسوف اتریشی (۱۲۸۵)، آلبرت شوایتزر^[62] پزشک و الاهیدان فرانسوی-گابونی (‍۱۳۴۴) و ژرژ سیمنون^[63] نویسنده‌ی بلژیکی داستان‌های پلیسی (۱۳۶۸).

ژرژ سیمنون

آلبرت شوایتزر

 

سکه‌ی دینار زر طغرل سلجوقی

چهاردهم شهریور

روز چهاردهم شهریور سال ۱۲۲۷ هجری خورشیدی (۶ شوال ۱۲۶۴ ق.) محمدشاه قاجار در اثر بیماری نقرص در تجریش درگذشت. حدود شصت سال بعد از مرگ او نواده‌اش محمدعلی‌شاه به قدرت رسید و در چنین روزی به سال ۱۲۸۶ فرمان رئیس‌الوزرائی را به نام میرزا احمدخان مشیرالسلطنه نوشت و به این ترتیب نشان داد که با دولتمردان مشروطه‌خواه نظر لطفی ندارد. کمی بعد کودتای او شکست خورد و مشروطه‌خواهان فرزندش را به پادشاهی برداشتند و با دست‌اندازی‌های پیاپی روس و انگلیس در کشور و سرکشی در استان‌های شمالی روبرو شدند؛ چنان که در همین روز به سال ۱۲۹۹ حاج مخبرالسلطنه وزیر مالیه با اختیارات کامل والی آذربایجان شد، مأموریت عمده‌ی وی خاتمه دادن به قیام شیخ محمد خیابانی بود. در همین روز انگلیسی‌ها رشت را به خاطر آن که ممکن بود به پایگاه کشتی‌های شوروی تبدیل شود، بمباران کردند.

در سال ۱۳۰۶ قانون ورزش اجباری در مدارس به تصویب مجلس رسید، در ۱۳۲۲ ابراهیم خواجه‌نوری نویسنده‌ی معروف به ریاست اداره‌ی کل تبلیغات و انتشارات منصوب شد و در ۱۳۲۵ مجید آهی سفیرکبیر ایران در مسکو که مدتی بیمار و بستری بود در تهران درگذشت. در همین روز میتینگ بزرگی از طرف حزب دموکرات ایران در میدان توپخانه برگزار شد که احمد قوام نیز در آن شرکت کرد. هفت سال بعد پس از سرنگونی دولت دکتر مصدق در سال ۱۳۳۲ دولت آمریکا مبلغ چهل و پنج میلیون دلار کمک بلاعوض به ایران داد که قرار بود پنج میلیون دلارش به زاهدی پرداخت شود، که با زیرکی دکتر علی امینی وزیر دارایی آن نیز به خزانه واریز شد و از دست زاهدی به در شد. در ۱۳۳۹ هم گروهی از زنان طی تظاهراتی خواستار تساوی حقوق زنان و مردان شدند.

چهاردهم شهریور در تاریخ سیاسی جهان روزی پرماجرا بوده است. در سال ۲۹۶ هجری خورشیدی لیو یان^[64] به مقام امپراتوری رسید و سلسله‌ی هان جنوبی^[65] را تأسیس کرد. در ۱۱۵۳ اولین کنگره‌ی قاره‌ای آمریکا در فیلادلفیا برگزار شد و در ۱۱۷۷ کنوانسیون انقلابی فرانسه دوران ترور را آغاز کرد. در سال ۱۲۱۸ انگلستان به چین اعلان جنگ داد و در ۱۲۵۶ رهبر قبیله‌ی سرخپوستان سو^[66] که «اسب وحشی» نام داشت در زمان اسارت به دست یک سرباز با سرنیزه کشته شد.

دستگیری نازی‌های شیلی

اسب وحشی 

در چهاردهم شهریور سال ۱۳۱۷ گروهی شصت نفره از جوانان نازی در شیلی که اقدام به کودتایی ناموفق کرده و با امان‌نامه تسلیم شده بودند، بدون محاکمه به دست ارتشیان تیرباران شدند. در ۱۳۱۸ آفریقای جنوبی به آلمان نازی اعلان جنگ داد، در سال ۱۳۲۱ ‌ژاپنی‌ها از خلیج میلنه^[67] عقب‌نشینی کردند و این اولین شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم بود. در ۱۳۲۴ دیپلماتی اوکراینی به نام ‌ایگور گوزنکو^[68] به کانادا پناهنده شد و اسنادی را فاش کرد که جاسوسان شوروی در آمریکا را رسوا می‌کرد. به این ترتیب جنگ سرد به طور رسمی آغاز شد. در ۱۳۳۴ ارمنی‌ها، یونانی‌ها و یهودیان استانبول با یک برنامه‌ی دولتی مورد حمله‌ی اوباش قرار گرفتند و اموالشان به تاراج رفت و شمار زیادی از ایشان کشته شدند.

در سال ۱۳۴۸ ارتش آمریکا ۱۰۹ غیرنظامی ویتنامی را که بیشترشان زن و کودک بودند در مای لای^[69] ‌کشتار کرد (تصویر بالا) و روستایشان را به آتش کشید. یکی از درجه‌داران ارتش که مخالف این کار بود مانع تداوم کشتار شد و بعدتر در دادگاه بر ضد همکارانش شهادت داد و به این شکل این مورد از کشتار غیرنظامیان علنی شد. در ۱۳۵۱ هم یک گروه فلسطینی به نام سپتامبر سیاه در جریان المپیک مونیخ یازده ورزشکار اسرائیلی را گروگان گرفت و طی دو روز به قتل رساند. با این همه شش سال بعد روند آشتی میان اعراب و اسرائیل شروع شد و در ۱۳۵۷ مناخیم بگین^[70] و انور سادات مذاکرات صلح را در کمپ دیوید^[71] آغاز کردند.

مذاکرات صلح کمپ دیوید

یکی از اعضای سپتامبر سیاه در المپیک مونیخ 

این روز در ضمن با چند رخداد اجتماعی و فرهنگی جالب توجه مصادف بوده است. در ۱۱۷۷ خدمت سربازی در فرانسه اجباری شد، در پانزدهم شهریور سال ۱۱۸۲ جان دالتون^[72] برای اولین بار از حروف الفبا برای نشانه‌گذاری عناصر استفاده کرد و در ۱۲۶۱ اولین جشن به مناسبت روز کار در آمریکا برگزار شد. در ۱۲۶۷ جرج ایستمن^[73] شرکت ساخت دوربین عکسبرداری کداک^[74] را ثبت کرد که نوآوری‌اش استفاده از فیلم حلقه شده بود.

ویرجینیا راپ

در ۹۰۱ کشتی ویکتوریا که تنها بازمانده از ناوگان ماژلان بود به بندری در اسپانیا بازگشت و نخستین کشتی‌ای شد که یک بار دور زمین را طی کرد. در چهاردهم شهریور سال ۱۳۰۰ در مهمانی روسکو آرباکل در سان‌فرانسیسکو یک هنرپیشه‌ی مشهور به نام ویرجینیا راپ^[75] درگذشت. رسانه‌ها بسیار به این موضوع پرداختند و آرباکل^[76] به تجاوز یا مسموم کردن وی متهم شد، اما شواهد بعدی نشان داد که راپ بیمار بوده و در اثر بیماری فوت کرده است. این اولین رسوایی و جنجال رسانه‌ای درباره‌ی هالیوود بود، و در ۱۳۳۹ محمدعلی کلی در المپیک مدال طلا آورد.

لویی چهاردهم

 فتحعلی‌شاه

توماسو کاپانلا 

زادگان نامدار این روز عبارت‌اند از امام ابوحنیفه (۷۸ هجری خورشیدی)، لویی هشتم^[77] شاه فرانسه (۵۶۶)، توماسو کاپانلا^[78] فیلسوف و شاعر ایتالیایی (۹۴۷)، لویی چهاردهم^[79] (۱۰۱۷)، فرانسوا رنه دو شاتوبریان^[80] ادیب فرانسوی (۱۱۴۷)، فتحعلی‌شاه قاجار (۱۱۵۱)، آلکسی تولستوی^[81] ادیب و شاعر و نویسنده‌ی روس رمان‌های تاریخی (۱۱۹۶)، جسی جیمز^[82] راهزن آمریکایی (۱۲۲۶)، و ورنر هرتسوک^[83] کارگردان آلمانی (۱۳۲۱).

شاتوبریان

آلکسی تولستوی 

 

 

1. Richard Lionheart ↑
2. Treaty of Jaffa ↑
3. Cleopatra ↑
4. Caesarion ↑
5. Cicero ↑
6. The Philippicae ↑
7. Mark Antony ↑
8. Sikh Adi Granth ↑
9. Harmandir ↑
10. Battle of Sedan ↑
11. Frederick Roberts ↑
12. Battle of Omdurman ↑
13. Winston Churchill ↑
14. Beslan school siege ↑
15. St. Paul’s Cathedral ↑
16. Theodore Roosevelt ↑
17. “speak softly, and carry a big stick” ↑
18. Saint Simeon Stylites ↑
19. Ho Chi Minh ↑
20. Barbara McClintock ↑
21. Sir Pierre Louis Napoleon Cavagnari ↑
22. Sivas ↑
23. San Marino ↑
24. Battle of Lalakaon ↑
25. Michael III ↑
26. Richard the Lionheart ↑
27. Westminster Abbey ↑
28. Henry Hudson ↑
29. Pope Innocent X ↑
30. Castro ↑
31. Frederick Douglass ↑
32. Sioux ↑
33. John Brallier ↑
34. Latrobe Athletic Association ↑
35. ‘Nino’ Farina ↑
36. Yevgeniy Mikhaylovich Abalakov ↑
37. Ferdinand Porsche ↑
38. Ivan Illich ↑
39. Odoacer ↑
40. Romulus ↑
41. Redarii ↑
42. Obotrites ↑
43. Brandenburg ↑
44. Lenzen ↑
45. Saxon ↑
46. Mamluks ↑
47. Battle of Ain Jalut ↑
48. Chiricahua ↑
49. Geronimo ↑
50. Battle of the Marne ↑
51. Cheka ↑
52. Salvador Allende ↑
53. Thomas Edison ↑
54. Bradbury Robinson ↑
55. Saint Louis University ↑
56. Oswald the Lucky Rabbit ↑
57. Walt Disney ↑
58. Larry Page ↑
59. Sergey Brin ↑
60. Dadabhai Naoroji ↑
61. Ludwig Boltzmann ↑
62. Albert Schweitzer ↑
63. Georges Simenon ↑
64. Liu Yan ↑
65. Southern Han ↑
66. Sioux ↑
67. Milne Bay ↑
68. Igor Sergeyevich Gouzenko ↑
69. Mỹ Lai ↑
70. Menachem Begin ↑
71. Camp David ↑
72. John Dalton ↑
73. George Eastman ↑
74. Kodak ↑
75. Virginia Rappe ↑
76. Roscoe Arbuckle ↑
77. Louis VIII ↑
78. Tommaso Campanella ↑
79. Louis XIV ↑
80. François-René de Chateaubriand ↑
81. Aleksey Konstantinovich Tolstoy ↑
82. Jesse James ↑

83. Werner Herzog ↑

 

 

ادامه مطلب: ماه شهریور: پانزدهم تا هجدهم

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب