ماه فروردین: یکم تا سوم
نوروز جمشیدی: اول فروردین
فروردین از دیرباز زمانی مقدس برای آغاز کارهای بزرگ قلمداد میشده است. زمان تاجگذاری بیشتر شاهان ایرانی در نوروز قرار میگیرد. شواهد تاریخی و اسناد دینی نشان میدهد که جشن نوروز از هزارهی دوم پیش از میلاد در میانرودان و سایر نقاط ایرانزمین گرفته میشده، هرچند در برخی نقاط مانند میانرودان تقویم خورشیدی وجود نداشته و به شکلی تقریبی اعتدال بهاری را محاسبه میکرده و جشن میگرفتهاند. بابِلیها که مفصلترین دادهها دربارهی این جشن را به جا گذاشتهاند، آن را آکیتو مینامیدند و این نامی است که آسوریها همچنان جشن سیزده به در خود را بدان نام میخوانند. آکیتوی بابلیها مراسمی مانند تحویل سال و نمایشهای آیینی و سیزدهبهدر را داشته که همهشان تا به امروز باقی ماندهاند.
از ابتدای دوران هخامنشی تقویم خورشیدی از ایران شرقی به میانرودان و ایران غربی وارد شد و قاعدتاً از این هنگام نوروز کمابیش به همان شکلی که امروز میبینیم گرفته میشده است. رسم دید و بازدید و عیدی دادن هم که احتمالاً روایتی سیاسی از آن را بر نگارههای تخت جمشید میبینیم، از این دوران بیشک رواج داشته است. بر این مبنا جشن نوروز کهنترین مراسمی است که در جوامع انسانی برگزار میشود.
جالب آن که کهنترین اسناد دربارهی سرکوب و منع یک آیین جمعی را هم دربارهی همین جشن میبینیم. نبونید آخرین شاه سامی بابل که تعصبی دربارهی خدای ماه (سین) داشت و میکوشید آیینهای سومر و اکد باستان را منسوخ کند، در میانهی سدهی ششم میلادی (دههی ۵۴۰ پ.م.) کوشید تا با حضور نیافتن در شهر بابل در ابتدای بهار و برگزار نکردن آکیتو این رسم را براندازد. اما کمی بعدتر کوروش بزرگ او را شکست داد و بابل را گرفت و مراسم آکیتو را با شکوه تمام برگزار کرد. در این معنی کوروش بزرگ نخستین احیاکنندهی جشن نوروز هم هست. مردم بابل به قدری در این مورد سپاسگزار او بودند که وقتی همسر کوروش همزمان با جشن نوروز سال بعد (۵۳۸ پ.م.) درگذشت، همزمان با برگزاری مراسم آکیتو هفت روز برایش سوگواری کردند.
نوروز با توجه به دلالت اساطیری مهمی که گفتیم، زمانی بوده که مردان بزرگ تاریخ کارهای بزرگشان را در آن آغاز میکردهاند. کوروش در زمان جشنهای نوروزی ۵۳۹ پ.م. حمله به بابل را آغاز کرد و تا نیمهی فروردین سومر قدیم را فتح کرده بود. مهرداد پونتی شاه آناتولی در نوروز سال ۸۸ م. فرمان به کشتار رومیان قلمروش داد و جنگی چهار ساله و مرگبار را با رومیان مهاجم آغاز کرد. فرهاد چهارم اشکانی که شش سال پیشتر از سلطنت عزل شده بود همزمان با همین جشنها در سال ۲۶ پ.م. با سپاهیان سکا از ایران شرقی بازگشت و تاج و تخت را دوباره به دست گرفت. پیامبر اسلام نخستین سریهاش در سال اول هجری را با فرماندهی حمزه در همین روز آغاز کرد. شیرویه در این روز پدرش خسروپرویز را (در سال 8 هجری) از قدرت عزل کرد و سردار لایق ساسانی شهروَراز در سال نهم هجری به دنبال صلح با روم صلیب مقدس را به اورشلیم بازآورد.
کوروش بزرگ هخامنشی
فرهاد چهارم اشکانی
مهرداد ششم پونتی
رسم رزمآرایی در نوروز در سرزمینهای همسایهی ایران نیز وامگیری شد. چنان که امپراتوران روم هم اغلب در این تاریخ به ایران حمله میآوردند. یولیانوس مرتد در نوروز ۳۶۳ م. و هراکلیوس مسیحی در ۶۲۲ م. و ۶۲۳ م. در همین روز فرخنده سپاهیان خود را از شهرهای خویش به جانب خاور بیرون بردند.
لشکرکشی هراکلیوس به آذربایجان که در این روز آغاز شد نخستین مراسم خروج لشکریان صلیبی بود و دقیقاً به همان ترتیبی که قرنها بعد صلیبیون اروپایی به جهاد با شرق برمیخاستند، انجام پذیرفت. نتیجهی حملههای نخستین صلیبیون تاریخ هم آن شد که خسروپرویز در نهایت از قدرت عزل شد و در نوروز سال هشتم هجری بود که شهروَراز سردار ساسانی پس از صلح با رومیان صلیب مقدس را به اورشلیم بازگرداند و هراکلیوس در آنجا مراسمی بزرگ با بهرهجویی از نمادهای مسیحی بر پا کرد و این را دستاوردی بزرگ برای خود دانست.
تاجگذاری شاهان بزرگ هم اغلب در همین تاریخ انجام میگرفته است. شاپور دوم ساسانی (۲۴۰ م.) و شاه اسماعیل (۸۸۱) و آغا محمدخان قاجار (۱۱۶۱) نمونههایی از مردان و بزرگ و تاریخساز هستند که در نوروز تاجگذاری کردهاند. در میان شاهان دیرآیندتر نادرشاه و سلطان عبدالحمید اول عثمانی -که نوروز زادروزش (۱۱۰۴) هم بود- در رعایت مراسم نوروزی و اعلام فرمانها در این روز وسواس زیادی داشتند. عبدالحمید که شیفتهی شعر پارسی و شاهنامه بود، در نوروز جشنهای باشکوه برگزار میکرد و نادرشاه تاریخ ورودش به دهلی و نشستنش بر تخت طاووس (۱۱۱۸) را و همچنین ضرب سکهی نادری (۱۱۱۴) را در نوروز قرار داد. قوانین مهم دیگری هم در این تاریخ وضع شدهاند: شاه عباس در نطق نوروزیاش (۹۷۶) اصفهان را پایتخت ایران قرار داد، واحد پول ایران در همین روز (۱۳۱۱) از قران به ریال تغییر یافت و نام بینالمللی کشورمان از پرشیا به ایران هم در نوروز (۱۳۱۴) اعلام شد. راهآهن سراسری ایران در نوروز ۱۳۱۸ راهاندازی شد و زمانی که محمد داودخان برنامهای برای اتحاد مجدد ایران و افغانستان تدوین کرد، در نوروز ۱۳۳۹ به ایران آمد و با محمدرضاشاه در این مورد رایزنی کرد، که البته این برنامه فاش شد و بلافاصله با دخالت انگلستان ابتر ماند.
بیسمارک در هفتاد و پنج سالگی، نقاشی فرانتس فون لِنباخ
بازگرداندن صلیب مقدس به اورشلیم به دست هراکلیوس، نقاشی از سنت هلنا، سدهی ۱۵ م.
شاه اسماعیل صفوی
شاه عباس کبیر
شاپور دوم ساسانی
نادرشاه افشار
این تأکید بر نوروز تنها به دایرهی تمدن ایرانی محدود نیست و در سرزمینهای باختری نیز وامگیری شده است. اهمیت سیاسی نوروز در دوران باستان به قدری بود که رومیان قدیم تاریخ تأسیس شهر خود به دست رمولوس را در نوروز قرار میدادند. در سدههای بعدی ناپلئون نمونهای از سیاستمداران بود که وسواسی در همزمان ساختن کارهایش با نوروز به خرج میداد. او قوانین مدنی مشهور خود را در نوروز ۱۱۸۳ اعلام کرد. بعدتر هم وقتی از تبعید گریخت و برای صد روز به قدرت بازگشت، در نوروز ۱۱۹۴ با ارتش بزرگ خود به پاریس وارد شد و برقراری مجدد امپراتوری را اعلام کرد.
جالب آن که جنبشهای ملی در سرزمینهای دیگر نیز در بسیاری از موارد در نوروز واقع میشده و دور نیست که برخی از این ملل از آیین نوروزی تأثیری پذیرفته باشند. یکی از این ملل که در قیامشان نشانههای گفتمان نوسازی هستی نوروزی را میتوان یافت، یونانیها هستند که خیزش ملی خود برای استقلال و جدایی از عثمانی را در نوروز سال ۱۲۰۰ آغاز کردند. تونسیها در نوروز ۱۳۳۵ و مردم نامیبیا که آخرین مستعمرهی آفریقایی بودند در نوروز ۱۳۶۹ استقلال خود را اعلام کردند.
تلاش برای قرار دادن رخدادهای مهم در نوروز تا به امروز حتا در گروههای عجیب و غریب ادامه یافته، چنان که پیروان فرقهی اوم شینریکیو[1] بنا به عقاید آخرالزمانیشان در آستانهی نوروز ۱۳۷۴ با گاز سارین به متروی توکیو حمله کردند. چندی بعد هم نیروهای متحد به رهبری آمریکا با عقاید آخرالزمانی و صلیبی مشابهی در نوروز ۱۳۸۲ به دولت صدامزدهی عراق حملهور شدند که روی هم رفته دستشان درد نکند! در ضمن این را هم بگویم که اینشتین نیز نخستین مقالهاش دربارهی نسبیت عام را در نوروز ۱۲۹۴ منتشر کرد و هیملر[2] هم بازداشتگاه داخائو را در آستانهی نوروز ۱۳۱۱ افتتاح کرد، و این همه با تأسیس توئیتر در نوروز ۱۳۸۵ تکمیل شد. حزب صهیونیست در ایران (۱۳۰۰) و سازمان جوانان حزب توده نیز در این روز (۱۳۲۲) تاسیس شدند.
نوروز در ضمن سالگرد جنگهای بزرگ و خونین هم هست. در نوروز سال ۱۱۸۰ ارتش ناپلئون در اسکندریهی مصر با انگلیسیها جنگید، و حدود یک سده بعد (۱۲۹۷) در همین روز آلمانیها با انجام عملیات میکائیل جنگ جهانی اول را آغاز کردند. مانفرد فون ریشتهوفن[3] قهرمان جنگی و خلبان برجستهی آلمانی در همین روز هشتادمین هواپیمای دشمن را نابود کرد و به رکوردی جهانی در این زمینه دست یافت. در جریان جنگ جهانی دوم، انگلیسیها در نوروز 1324 ماندالای پایتخت برمه را گرفتند و در همین روز نیروی هواییشان در عملیات کارتاژ کپنهاک را چنان سهمگین بمباران کرد که تنها در یک مدرسه ۱۲۵ کودک کشته شدند. درست یک سال بعد در ۱۳۲۵ هری ترومن، رییسجمهور آمریکا، به دولت شوروی اولتیماتوم داد که اگر خاک ایران را تخلیه نکند، آمریکا نیز نیروهای خود را وارد ایران خواهد کرد. در همین روز در ۱۳۳۹ پلیس نژادپرست آفریقای جنوبی در شارِپویل[4] بر معترضان سیاهپوست آتش گشود و ۶۹ تن را کشت و ۱۸۰ تن را زخمی کرد.
نبرد اسکندریه، نقاشی فیلیپ جیمز لوتربورگ[5]
گذشته از تاجگذاری شاهان ایرانی در نوروز که سنتی دیرینه بوده، چند عزل و نصب مهم سیاسی هم در نوروز داشتهایم. در نوروز ۱۲۵۰ بیسمارک[6] به صدارت رسید و در همین روز در ۱۲۹۹ بلشویکها در بلغارستان قدرت را قبضه کردند و تأسیس جمهوری شوروی بلغارستان را اعلام کردند. روز اول فروردین در ضمن سالگرد چندین شکست اجتماعی و تغییر جهت در برنامههای سیاسی هم هست. در نوروز ۱۳۰۰ سیاست اقتصادی بلشویکها چندان به فاجعه و قحطی انجامید که کمونیستهای روسی در برنامههای اقتصادیشان عقبنشینی کردند و «برنامهی اقتصادی نو» (NEP) را اعلام کردند که عقبگردی به سوی بازار آزاد بود. مارتین لوتر کینگ[7] هم راهپیمایی مشهور خود را در آلاباما در نوروز ۱۳۴۴ آغاز کرد.
بسیاری از نامداران تاریخساز در نوروز زاده شدهاند. برای غربیها مشهورترین چهره در این میان ویلهلم اول امپراتور آلمان است که به خاطر زاده شدن در نوروز (سال ۱۱۷۶) فخر میفروخت و به خود میبالید. در میان نامداران ایرانزمین بهرام گور (۴۰۷ م.) هم نوروز به دنیا آمده بود و چنان که گفتیم سلطان عبدالحمید هم زادهی نوروز بود و برخی از روایتها تولد حضرت علی را نیز در همین روز قرار میدهند.
با این همه شمار سرداران و شاهان زادهی نوروز اندک است و بیشتر چهرههای فرهنگی و بهویژه هنرمندان و ادیبان در این سال زاده شدهاند. در میان ایرانیان حاج محمد میرزا قاجار قوانلو (کاشفالسلطنه) که نوادهی عباس میرزا و بنیانگذار چایکاری در لاهیجان است، در نوروز ۱۲۴۴ به دنیا آمد. عبدالحسین زرینکوب و همسرش قمر آریان (هر دو در ۱۳۰۱)، مرضیهی خواننده و عباس بلوکیفر نقاش قهوهخانهای (هردو در ۱۳۰۳) ژاله علو گوینده (۱۳۰۶)، سید علی صالحی شاعر (۱۳۳۴، فرهنگ شریف نوازنده (۱۳۱۰)، حسین سناپور نویسنده (۱۳۳۹)، محمدصادق تهرانی مرجع تقلید شیعه (۱۳۰۵)، پرویز کلانتری نقاش (۱۳۱۰)، کتایون مزداپور ایرانشناس (۱۳۲۲) و علی دایی فوتبالیست (۱۳۴۸) در نوروز زاده شدهاند.
از وابستگان به تمدن ایرانی که در خارج از قلمرو ایران میزیستند، باید از اسماعیل گاسپیرسکی (۱۲۳۰) که نظریهپرداز هویت مستقل تاتارها و مخالف امپریالیسم تزاری در کریمه بود نام برد. در میان وابستگان به تمدن اروپایی هم میتوان به این افراد اشاره کرد: اووید[8] شاعر رومی (۴۳ پ.م.) یوهان سباستین باخ[9] آهنگساز (۱۰۶۴) و فریدریش هولدرلین[10] شاعر آلمانی (۱۱۴۹)، هنریک ایبسن[11] نمایشنامهنویس نروژی (۱۲۰۷)، ژوزف فوریه[12] ریاضیدان فرانسوی (۱۱۴۷)، مودِست موسورگسکی[13] موسیقیدان روس (۱۲۱۸)، نظار قبانی شاعر سوری (۱۳۰۲) و اسلاوی ژیژک[14] فیلسوف اسلوونیایی (۱۳۲۸).
بهرام گور شاهنشاه ساسانی
سلطان عبدالحمید اول عثمانی
عبدالحسین زرینکوب
نامدارانی که در نوروز درگذشتند ترکیب بسیار جالبی دارند و نشان میدهند که سعد و نحس روزگار خرافهای بیش نیست و رخدادها واقعاً به طور تصادفی بر محور زمان توزیع شدهاند. برای پی بردن به این نکته کافی است که به فهرست کسانی که در روز فرخندهی نوروز درگذشتند بنگریم: بیست و شش سده پیش، احتمالاً همسر کوروش در این روز درگذشته است و نیز سلطان محمد بن تُغلُق شاه دهلی (۷۳۰)، ایزاک نیوتون[15] دانشمند انگلیسی (۱۱۰۵)، مرتضی محجوبی نوازندهی پیانو (۱۳۴۰)، طه یاسین رمضان معاون صدام حسین (۱۳۸۶) و محمد صادق تهرانی مرجع شیعه (۱۳۹۰).
نوروز را امروز در بیشتر کشورهای جهان جشن میگیرند. چینیها به این جشن چونفِن[16] میگویند و اسم ژاپنیاش هیگان[17] یا شونبون نو هی[18] است. فرقههای نوظهور مشرکانه که به بازگشت به خدایان باستانی باور دارند هم این روز را زیر عنوان مابون[19] (در نیمکرهی جنوبی) یا اوستارا[20] (در نیمکرهی شمالی) گرامی میدارند. نوروز در ضمن روز بینالمللی اخترشناسی و روز جهانی داستانگویی و در تقویم سازمان ملل روز بینالمللی شادمانی هم هست. در کردستان عراق به مناسبت سرنگونی صدام حسین هم در این روز جشنهایی برپا میکنند. اول فروردین روز بینالمللی رنگ و کوشش برای محو تبعیض نژادی، روز جهانی جنگل، روز جهانی شاعران و روز جهانی عروسکگردانی هم هست. در جهان اسلام این روز را اغلب به نام روز مادر جشن میگیرند.
دوم فروردین
دوم فروردین بیش از هرچیز زادروز مردانی نامدار است و در ضمن سالگرد مرگ چند چهرهی مهم تاریخی هم هست. از همه مهمتر هارونالرشید است که در این روز به سال ۱۸۸ در توس درگذشت و به همین خاطر بزرگان خراسانی مراسم دید و بازدید نوروزیشان را گرمتر از همیشه برگزار کردند و در آن میان به رایزنی پرداختند تا امین (ولیعهد قانونی) را براندازند و برادر ناتنیاش مأمون را که مادری ایرانی داشت به جایش برنشانند.
ورود سفیران شارلمانی به درگاه هارونالرشید (سال ۱۶۵ هجری خورشیدی)، اثر یولیوس کوکرت[21] (۱۲۶۳)
اگر دوم فروردین سال ۱۸۸ به چرخشی در سیاست دولت عباسی و غلبهی سیاست ایرانشهری بر خلافت دمشقی دلالت میکرد، بیش از هزار و صد سال بعد چرخش دیگری را در همین روز داریم که به رویگردانی از سیاست مدرن و پافشاری به همین سیاست سنتی مربوط میشود. در دوم فروردین ۱۳۰۳ مجلس شورای ملی میخواست تغییر نظام حکومتی از پادشاهی به جمهوری را اعلام کند، اما گروهی از مردم با سازماندهی روحانیون و بازاریان در اعتراض به این کار گرداگرد مجلس تظاهرات خشونتآمیزی ترتیب دادند و هرچند با سرکوب تندخویانهی شهربانی و هواداران سردار سپه روبرو شدند، اما در نهایت موفق شدند جلسه را به هم بزنند. چنین مینماید که رضاخان از همین جا دست از ایدهی جمهوری شست و هوادارانش هم پس از آن او را در کسوت شاهی تازه دیدند، و نه رئیسجمهوری مدرن، چنان که خود میخواست.
بخشهایی دیگر از تاریخ معاصر ما ذیل همین چرخش اخیر قرار میگیرد. چنان که در همین روز به سال ۱۳۴۲، مصادف با سالروز شهادت امام صادق، نیروهای امنیتی به مدرسهی فیضیهی قم حمله بردند و طلبههای مقیم آنجا را مورد ضرب و شتم قرار دادند؛ این واقعه نقش مؤثری در شکلگیری انقلاب اسلامی ایران داشت. نزدیک بیست سال بعد، در دوم فروردین ۱۳۶۱ بود که در جریان جنگ ایران و عراق عملیات فتحالمبین برای بیرون راندن نیروهای عراقی در غرب شوش و دزفول آغاز شد.
برای این که نقاط اوج و افول آمریکا را هم در نظر داشته باشیم، این را هم بگوییم که در دوم فروردین ۱۳۰۴، تقریباً همزمان با تثبیت نظام آموزشی مدرن در ایران و راه یافتن نظریهی تکامل به کتابهای درسی، آمریکاییها قانونی گذراندند و تدریس تکامل در ایالت تنسی را ممنوع کردند!
در این روز چند رخداد حقوقی جالب توجه هم واقع شده که برخی خوب و برخی طنزآمیز است. مثلاً در همین روز به سال ۱۰۰۹ کلنی ماساچوست در آمریکا ورق بازی و تخته نرد را ممنوع کرد! دو و نیم سده بعد نوبت به جبران مافات رسید؛ در نتیجه در دوم فروردین ۱۲۵۱ ایالت ایلینویز نخستین جای آمریکا شد که در آن برابری شغلی میان زن و مرد قانونی شد. درست یک سال بعدش شورای اسپانیایی پورتوریکو قوانین بردگی را لغو کرد اما یک سدهی دیگر باید طول میکشید تا استفادهی افراد غیر متأهل از وسایل ضدبارداری قانونی شود و این اتفاقی بود که در دوم فروردین ۱۳۵۱ بالاخره در آمریکا افتاد.
الغ بیک گورکانی
آنتونی وان دیک
مجموعهای از رخدادهای تلخ و شیرین دیگر هم در این میان در همین روز رخ داده است. مثلاً در چنین روزی به سال ۱۱۶۳ بودای زمردین هم طی مراسمی به وات فرا کاو[22] در تایلند برده شد و این منطقه را به مرکز مهمی در کیش بودایی تبدیل کرد. در دوم فروردین ۱۲۸۵ اولین مسابقهی راگبی بینالمللی بین فرانسه و انگلیس در پاریس برگزار شد. ده سال بعد در دوم فروردین ۱۲۹۵ یوآنشیکای[23] امپراتور چین از قدرت کناره گرفت و جمهوری در این کشور اعلام شد. چهار سال بعد در دوم فروردین ۱۲۹۹ پانترکها در شهر شوشیِ قرهباغ ارمنیها را کشتار کردند و این یکی از اولین عملیات بزرگ پانترکها در قلمرو آران بود. ربع قرن بعدتر (۱۳۲۴) نخستین اتحادیهی عربی با پشتیبانی دولتهای استعمارگرِ پیروز در جنگ جهانی دوم، در قاهره شکل گرفت و به این ترتیب مفهوم سیاسی تازه و نوظهوری به ادبیات بینالملل افزوده شد که امروز مدعی تاریخ ایرانزمین است، اما در واقع هفتاد سال بیشتر عمر ندارد. در دوم فروردین ۱۳۷۱ کمونیسم در آلبانی فرو پاشید و در ۱۳۹۵ باراک اوباما اولین رییسجمهور آمریکا بود که پس از ۸۸ سال وارد کوبا شد. حزب فاشیسم ایتالیا نیز در ۱۲۹۸ توسط بنیتو موسولینی تشکیل شد. همچنین در چنین روزی (۱۱۱۸) بود که نادرشاه افشار در حمله به هند تختطاووس را به چنگ آورد.
به عنوان حسن ختام این را هم بگویم که دوم فروردین در ضمن سالگرد چند اختراع مهم هم هست. در همین روز در ۱۳۳۹ آرتور لئون شاولو[24] آمریکایی لیزر را به عنوان اختراعی به اسم خود ثبت کرد و در همین روز در ۱۳۷۲ شرکت اینتل تراشهی رایانهی پنتیوم را به بازار عرضه کرد. دوم فروردین روز جهانی آب نیز هست.
نامدارانی که در این روز زاده شدند عبارتاند از: الغبیک نوهی دانشمند تیمور لنگ (۷۷۳)، آنتونی وان دیک[25] نقاش نامدار هلندی (۹۷۸) و توماس کراوفورد[26] مجسمهساز آمریکایی که مجسمهی آزادی را ساخت (۱۱۹۳). ملا محمدباقر شفتی، روحانی بانفوذ و مستبد اصفهانی (۱۲۲۳)، ابوالحسن بنیصدر (۱۳۱۲)، استاد حسین کاشیپز از واپسین استادان کاشیگری سنتی (۱۳۴۱)، داریوش شایگان اندیشمند ایرانی (۱۳۹۷)، آکیرا کوروساوا[27] کارگردان ژاپنی (۱۳۸۹) و شوشا گوپی[28] (شمسی عطار) خوانندهی ایرانی (۱۳۸۷) هم در این روز از دنیا رفتند.
شمسی عطار (شوشا گوپی)
استاد حسین کاشیپز (خاکنگار)
ملا محمدباقر شفتی
توماس کراوفورد
آکیرا کوروساوا
بنیتو موسولینی
سوم فروردین
سوم فروردین روز جهانی هواشناسی و روز ملی پاکستان است. مصریان هم با گرفتن جشن شمالنسیم فصل بهار خود را با آن آغاز میکنند. از نظر تاریخی سومین روز از ماه فروردین سالگرد تأسیس نهادهای سیاسیای است که در شرایطی بحثبرانگیز شکل گرفتهاند و به نسبت بدنام هستند. در سوم فروردین ۱۲۶۸ جماعت احمدیه در قادیان هند به دست میرزا غلاماحمد تأسیس شد. میرزا غلاماحمد مدعی بود که تناسخ مسیح و مهدی موعود است و بر این مبنا فرقهای ایجاد کرد که امروز نزدیک ده میلیون نفر پیرو دارد. این فرقه از سوی بقیهی مسلمانان مرتد و بیدین شمرده میشوند. رایشتاگ[29] آلمان نیز در همین روز (۱۳۱۲) اختیارات تام را برای هیتلر تصویب کرد و او را پیشوای آلمان دانست.
میرزا غلاماحمد
آدولف هیتلر
در سوم فروردین ۱۳۱۹ حزب مسلم لیگ قرارداد لاهور را اعلام کرد و در آن خواهان تشکیل یک کشور مسلماننشین جدای از هند شد. شانزده سال بعد (۱۳۳۵)، این امر تحقق یافت و باز در سوم فروردین کشور پاکستان در مقام نخستین نظام جمهوری اسلامی تأسیس شد. این تقارن را اگر با تاریخ صدر اسلام بسنجیم، جالب توجه از کار در میآید. چون در همین سوم فروردین سال چهارم هجری بود که پیامبر اسلام بلافاصله پس از جنگ احد سپاهی از مسلمانان را به تعقیب لشکریان پیروزمند مکه فرستاد که داشتند با پایکوبی و شادمانی به شهرشان باز میگشتند. البته درگیریای رخ نداد و هدف بیشتر قدرتنمایی در برابر اهل مکه بود. باز این نکته گفتنی است که جنگ ناصریه که اولین درگیری زمینی مهم آمریکاییها و عراقیهای وفادار به صدام به شمار میرود، در همین روز در ۱۳۸۲ رخ داد.همچنین در چنین روزی به سال ۱۳۹۵ سه عملیات انتحاری در بروکسل به مرگ ۳۷ تن و زخمی شدن ۳۱۶ تن منتهی شد.
الیزابت تایلور
فریدریش هایک
در کنار تأسیس کشور پاکستان، چند نهاد دیگر هم در همین روز زاده شدهاند. در سال ۱۲۶۷ اولین لیگ فوتبال انگلستان تأسیس شد. از نظر تحول فناوری هم دو اتفاق جالب در این روز افتاده است: در سوم فروردین ۱۲۳۶ کارخانهی اوتیس اولین آسانسور را در لندن راهاندازی کرد و در سوم فروردین ۱۳۸۰ ایستگاه فضایی میر از مدار خارج شد و هنگام فرو افتادن به زمین در جو سوخت. حوزهی علمیهی قم نیز در چنین روزی (۱۳۰۱) توسط آیتالله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی تأسیس شد.
زادگان و رفتگان چهارم فروردین طیفی وسیع از افراد را شامل میشوند. لاپلاس[30] ریاضیدان فرانسوی (۱۱۲۸)، اریش فروم[31] روانشناس آلمانی (۱۲۷۹) ، ورنر فونبراون[32] فیزیکدان و مهندس آلمانی (۱۲۹۱) و استیو مک کوئین[33] هنرپیشهی آمریکایی (۱۳۰۹) در سوم فروردین زاده شدند. استاندال[34] ادیب فرانسوی (۱۲۲۱) سعید نورسی فعال مذهبی کُرد (۱۳۳۹)، فریدریش هایک[35] اقتصاددان اتریشی (۱۳۷۱) و الیزابت تایلور[36] بازیگر آمریکایی (۱۳۹۰) در این روز درگذشتند. در میان ایرانیان شخص مهمی که در این روز زاده شده مظفرالدینشاه قاجار (۱۲۳۲) است و از میان رفتگان نامدار هم باید از سید جلالالدین میری آشتیانی فیلسوف (۱۳۸۴)، عبدالعظیم قریب گرکانی، ادیب معاصر ایرانی (۱۳۴۴) و شاهرخ سخایی هنرپیشه (۱۳۸۷) یاد کرد. همچنین در ۳ فروردين ۱۳۵۸، محمدرضاشاه پهلوی پس از ۱۵ ماه اقامت در مراکش، مکزيک، آمريکا و پاناما دعوت انور سادات رييسجمهوری وقت مصر را پذيرفت و به آن کشور رفت.
جلالالدین آشتیانی
سعید نورسی
مظفرالدینشاه
- Aum Shinrikyo ↑
- Heinrich Himmler ↑
- Manfred von Richthofen ↑
- Sharpeville ↑
- Philip James de Loutherbourg ↑
- Otto von Bismarck ↑
- Martin Luther King ↑
- Ovid ↑
- Johann Sebastian Bach ↑
- Friedrich Hölderlin ↑
- Henrik Ibsen ↑
- Joseph Fourier ↑
- Modest Mussorgsky ↑
- Slavoj Žižek ↑
- Isaac Newton ↑
- Chunfen ↑
- Higan ↑
- Shunbun no Hi ↑
- Mabon ↑
- Ostara ↑
- Julius Köckert ↑
- Wat Phra Kaew ↑
- Yuan Shikai ↑
- Arthur Leonard Schawlow ↑
- Anthony van Dyck ↑
- Thomas Crawford ↑
- Akira Kurosawa ↑
- Shusha Guppy ↑
- Reichstag ↑
- Pierre-Simon Laplace ↑
- Erich Fromm ↑
- Wernher von Braun ↑
- Steve McQueen ↑
- Stendhal ↑
- Friedrich Hayek ↑
-
Elizabeth Taylor ↑
ادامه مطلب: ماه فروردین: چهارم تا دهم
رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب