پیوست ها – پيوست سوم: نبشته‌‌‌ي حقوق بشر كوروش

پیوست ها

پيوست سوم: نبشته‌‌‌ي حقوق بشر كوروش

اين استوانه، کتيبه‌‌‌اي از جنس سفال است که 23 سانتي‌‌‌متر طول و 11 سانتي‌‌‌متر عرض دارد و در سال 538 پ.م. در بابل به زبان اکدي نوشته شده است. اين کتيبه را باستان‌‌‌شناسي به نام هرمز رسام در سال 1879 م. در شهر باستاني نينوا يافت.^{^[1]} اين متن به خط و زبان اکدي نوشته شده است. متن‌‌‌هاي اکدي، که زبان‌‌‌هاي بابلي و آشوري زيرشاخه‌‌‌هايي از آن هستند، با خط ميخي ثبت شده‌‌‌اند.

در اين‌‌‌جا آوانگاري متن را از شاوديگ برگرفته‌‌‌ام که جديدترين خوانش‍‍ از این متن ارائه کرده است^[2]. در برگرداندن متن به فارسی،‌‌‌ ترجمه‌‌‌ی معتبر و ارزشمند دکتر ارفعی را سرمشق قرار داده‌‌‌ام و تنها در سطح ویرایشی ــ و نه معنایی ــ از آن خارج شده‌‌‌ام.

منشور حقوق بشر كوروش

1.[ì-nu x x x] /x\-ni-šu

1. […] سربازان او.

2.[x x x ki-i]b-ra-a-tì

2. […] چهار گوشه‌‌‌ي جهان.

3. [x x x] /x x\ GAL ma-tu-ú iš -šak-na a-na e-nu-tu ma-ti-šú

3. […] مردي سست‌‌‌عنصر در مقام حکمران سرزمينش تثبيت شده بود.

4. /ù?\ [x x x]-ši-li ú-ša-áš-ki-na se-ru-šu-un

4. و […] شخصي مشابه را بر ايشان گماشته بود.

5. ta-am-ši-li É-SAG-ÍL i-te-[pu-uš-ma x x x t]ì? a-na ÚRIki ù si-it-ta-a-tì ma-ha-za

5. او با اور و ساير شهرها هم هم‌‌‌چون اساگيل […] کرد.

6. pa-ra-as la si-ma-a-ti-šu-nu ta-[ak-li-im la-me-si x x x la] pa-lih u4-mi-šá-am-ma id-de-né-eb-bu-ub ù /ana ma-ag\-ri-tì

6. او هر روز فرماني دشمنانه براي بي‌‌‌احترامي به آنان […]

7. sat-tuk-ku ú-šab-ti-li ú-l[a-ap-pi-it pél-lu-de-e x x x iš]-tak-ka-an qé-reb ma-ha-zi pa-la-ha dAMAR.UTU LUGAL DINGIRmeš i[g-m]ur kar-šu-uš-šu

7. او باعث شد تا پيشکش‌‌‌هاي روزانه کاهش يابد، او منصوب کرد […] آنچه را درون شهر مستقر ساخته بود. پرستش مردوک، شاه خدايان […]

8. le-mu-ut-ti URU-šu [i-t]e-né-ep-pu-/uš\ u4-mi-ša-am-/ma x x\ [x x x ÙG]meš-šú i-na ab-ša-a-ni la ta-ap-šu-úh-tì ú-hal-li-iq kul-lat-si-in

8. او هر روز در مورد شهرش دشمني مي‌‌‌ورزيد […] مردمش، او همه‌‌‌ي ايشان را با بردگي تباه ساخت.

9. a-na ta-zi-im-ti-ši-na dEN.LÍL DINGIRmeš ez-zi-iš i-gu-ug-m[a x x x] ki-su-úr-šu-un DINGIRmeš a-ši-ib ŠÀ-bi-šu-nu i-zi-bu at-/ma\-an-šu-un

9. به خاطر شکايت‌‌‌هاي ايشان، سرور خدايان به خشمي آتشين دچار شد و سرزمين‌‌‌شان را ترک کرد. خداياني که در ميان ايشان مي‌‌‌زيستند، خانه‌‌‌هاي‌‌‌شان را ترک کردند.

10. i-na ug-ga-ti-ša ú-še-ri-bi a-na qé-reb ŠU.AN.NAki dAMAR.UTU t[i-iz-qa-rudEN.LÍL DINGIRm]eš us-sa-ah-ra a-na nap-har da-ád-mi šá in-na-du-ú šu-bat-su-un

10. خشمناک از اين که به بابل آورده شده است، مردوک […] بر تمام مناطق مسکوني، که به ويرانه‌‌‌اي تبديل شده بودند.

11. ù ÙGmeš KUR šu-me-ri ù URIki ša i-mu-ú ša-lam-ta-áš ú-sa-/ah\-hi-ir ka-/bat\-[ta-áš] ir-ta-ši ta-a-a-ra kul-lat ma-ta-a-ta ka-li-ši-na i-hi-it ib-re-e-ma

11. و مردم سومر و اکد که هم‌‌‌چون اجساد شده بودند […] او بازگشت و در تمام سرزمين‌‌‌ها و همه جا رحم نشان داد.

12. iš-te-‘e-e-ma ma-al-ki i-šá-ru bi-bil ŠÀ-bi-ša it-ta-ma-ah qa-tu-uš-šu mKu-ra-áš LUGAL URU an-ša-an it-ta-bi ni-bi-it-su a-na ma-li-ku-tì kul-la-ta nap-har iz-zak-ra šu-/um-šú\

12. او کاوش کرد، در ميان‌‌‌شان جست‌‌‌وجو کرد و شاهزاده‌‌‌اي راستکار را از صميم قلب يافت و با دستانش او را گرفت. او کوروش، شاه انشان، را به نام فراخواند. او وي را به سروري کل جهان منصوب کرد.

13. kurqu-ti-i gi-mir um-man-man-da ú-ka-an-ni-ša a-na še-pi-šu ÙGmeš sal-mat SAG.DU ša ú-ša-ak-ši-du qa-ta-a-šú

13. او سرزمين قوتو، و تمام اونام ـ ماندا (ماد) را در برابر پاهايش به خاک افکند. مردمان سر سياه، را به دست وي سپرد تا بر ايشان غلبه کند.

14. i-na ki-it-tì ù mi-šá-ru iš-te-né-‘e-e-ši-na-a-tì dAMAR.UTU EN GAL ta-ru-ú ÙGmeš-šú ep-še-e-ti-ša dam-qa-a-ta ù ŠÀ-ba-šu i-ša-ra ha-di-iš ip-pa-li-i[s]

14. او ايشان را با عدالت و راستي گرفت. مردوک، سرور بزرگ، با خوشنودي به مراقبتي که از مردمش مي‌‌‌کرد نظر افکند، بر کردار پرهيزگارانه‌‌‌اش و قلب درستکارش.

15. a-na URU-šu KÁ.DINGIRmeš ki a-la-ak-šu iq-bi ú-ša-as-bi-it-su-ma har-ra-nu TIN.TIRki ki-ma ib-ri ù tap-pe-e it-tal-la-ka i-da-a-šu

15. او باعث شد تا به شهرش، بابل، برود. وادارش کرد جاده‌‌‌ي بابل را در پيش بگيرد، هم‌‌‌چون دوست و همراهي در کنارش.

16. um-ma-ni-šu rap-ša-a-tì ša ki-ma me-e ÍD la ú-ta-ad-du-ú ni-ba-šu-un gišTUKULmeš-šu-nu sa-an-du-ma i-ša-ad-di-ha i-da-a-šu

16. سربازان فراوانش، با شماري نامعلوم، هم‌‌‌چون آب‌‌‌هاي يک رودخانه، غرق در اسلحه، به همراهش پيش رفتند.

17. ba-lu qab-li ù ta-ha-zi ú-še-ri-ba-áš qé-reb ŠU.AN.NAki URU-šu KÁ.DINGIRmeš ki i-ti-ir i-na šap-ša-qí, mdNÀ.NÍ.TUKU LUGAL la pa-li-hi-šu ú-ma-al-la-a qa-tu-uš-šú

17. او اجازه داد تا بدون نبرد و کشمکش به بابل وارد شود. او شهر بابل، اين جاي فاجعه‌‌‌زده، را نجات داد. او نبونيد شاه را که از او نمي‌‌‌ترسيد به دستانش سپرد.

18. ÙGmeš TIN.TIRkika-li-šu-nu nap-har KUR šu-me-ri u URIki ru-bé-e ù šak-ka-nak-ka ša-pal-šu ik-mi-sa ú-na-áš-ši-qu še-pu-uš-šu ih-du-ú a-na LUGAL-ú-ti-šú im-mi-ru pa-nu-uš-šú-un

18. همه‌‌‌ي مردم بابل، سومر و اکد، شاهزاده و حاکم، در برابرش به خاک افتادند و پاهايش را بوسيدند. آنان از سلطنتش شادمان شدند و چهره‌‌‌هاي‌‌‌شان درخشان شد.

19. be-lu ša i-na tu-kul-ti-ša ú-bal-li-tu mi-tu-ta-an i-na pu-uš-qu ù ú-de-e ig-mi-lu kul-la-ta-an ta-bi-iš ik-ta-ar-ra-bu-šu iš-tam-ma-ru zi-ki-ir-šu

19. سروري که با قدرتش مرده به زنده تبديل مي‌‌‌شود، که در ميانه‌‌‌ي نابودي و آسيب از ايشان حفاظت کرد، آنان شادمانه ستايش‌‌‌اش کردند و نامش را گرامي داشتند.

20. a-na-ku mKu-ra-áš LUGAL kiš-šat LUGAL GAL LUGAL dan-nu LUGAL TIN.TIRki LUGAL KUR šu-me-ri ú ak-ka-di-i LUGAL kib-ra-a-ti er-bé-et-tì

20. منم کوروش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه قدرتمند، شاه بابل، شاه سومر و اکد، شاه چهار گوشه‌‌‌ي جهان.

21. DUMU mKa-am-bu-zi-ia LUGAL GAL LUGAL URU an-ša-an DUMU DUMU mKu-ra-áš LUGAL GAL LUGA[L U]RU an-ša-an ŠÀ.BAL.BAL mši-iš-pi-iš LUGAL GAL LUGAL URU an-šá-an

21. پسر کمبوجيه، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، نوه‌‌‌ي کوروش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، نبيره‌‌‌ي چيش‌‌‌پش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان.

22. NUMUN da-ru-ú ša LUGAL-ú-tu ša dEN u dNÀ ir-a-mu pa-la-a-šu a-na tu-ub ŠÀ-bi-šú-nu ih-ši-ha L[UGA]L-ut-su e-nu-ma a-n[a q]é-reb TIN.TIRkie-ru-bu sa-li-mi-iš

22. بذر جاويدان پادشاهي که قانونش را نبو و بعل دوست دارد. کساني که حکومت‌‌‌شان قلب‌‌‌هاي‌‌‌شان را شاد مي‌‌‌کند. زماني که من پيروزمندانه به بابل وارد شدم.

23. i-na ul-si ù ri-ša-a-tì i-na É.GAL ma-al-ki ar-ma-a šu-bat be-lu-tìdAMAR.UTU EN GAL ŠÀ-bi ri-it-pa-šu ša ra-/im\ TIN.TIRki ši-m[a]/a-tiš\ /iš-ku?-na\-an-ni-ma u4-mi-šam a-še-‘a-a pa-la-/ah\-šú

23. من، در ميان شادي و شادماني، اقامت شاهانه‌‌‌ام را در کاخ سلطنتي استوار کردم. مردوک، خداي بزرگ، قلب‌‌‌هاي شريفِ اهالي بابل را به سوي من متمايل کرد، هنگامي که هر روز در پرستش او کوشش نمودم.

24. um-ma-ni-ia rap-ša-tì i-na qé-reb TIN.TIRki i-ša-ad-di-ha šú-ul-ma-niš nap-har KU[R šu-me-ri] /ù\ URIki mu-gal-[l]i-tì ul ú-šar-šiاُ

24. سربازان فراوانم صلح‌‌‌جويانه به بابل در آمدند. من نگذاشتم در کل سومر و اکد دشمني وارد شود.

25. /URUki\ KÁ.DINGIR.RAki ù kul-lat ma-ha-zi-šu i-na ša-li-im-tì áš-te-‘e-e DUMUmeš TIN.TIR[ki x x x š]a ki-ma la ŠÀ-[bi DING]IR-ma ab-šá-a-ni la si-ma-ti-šú-nu šu-ziz-/zu!\

25. من با خوشنودي به نيازهاي بابل و همه‌‌‌ي شهرها توجه کردم. مردم بابل و […]، و نطفه‌‌‌ي شرم را از ايشان ستردم. خانه‌‌‌هاي‌‌‌شان،

26. an-hu-ut-su-un ú-pa-áš-ši-ha ú-ša-ap-ti-ir sa-ar-ma-šu-nu a-na ep-še-e-ti-[ia dam-qa-a-ti] dAMAR.UTU EN GA[L]-ú ih-de-e-ma

26. که فرو ريخته بود را بازسازي کردم، و ويرانه‌‌‌هاي‌‌‌شان را پاکسازي نمودم. مردوک، خداي بزرگ، از کردار پرهيزگارانه‌‌‌ام خوشنود شد و

27. a-na ia-a-ti mKu-ra-áš LUGAL pa-li-ih-šu ù mKa-am-bu-zi-ia DUMU si-it ŠÀ-bi-[ia ù a-n]a nap-h[ar] um-ma-ni-ia

27. مرا برکت داد. کوروش، شاهي که او را مي‌‌‌پرستد، و کمبوجيه، پسر من، و همه‌‌‌ي سربازان من.

28. da-am-qí-íš ik-ru-ub-ma i-na šá-lim-tì ma-har-ša ta-bi-iš ni-it-t[a-al-la-ak i-na qí-bi-ti-šú] sir-ti nap-har LUGAL a-ši-ib BÁRAmeš

28. هنگامي که ما در برابرش، شادمانه، سر ايزدگونه‌‌‌اش را گرامي داشتيم. همه‌‌‌ي شاهان در کاخ‌‌‌ها قرار گرفتد.

29. ša ka-li-iš kib-ra-a-ta iš-tu tam-tì e-li-tì a-di tam-tì šap-li-tì a-ši-ib n[a-gi-i né-su-tì] LUGALmeš KUR a-mur-ri-i a-ši-ib kuš-ta-ri ka-li-šú-un

29. از هر چهار گوشه‌‌‌ي جهان، از سكونت‌‌‌گاه‌‌‌هاي بالا تا پايين دريا، […] تمام شاهان سرزمين‌‌‌هاي غربي، که در خيمه ‌‌‌زندگي مي‌‌‌کنند.

30. bi-lat-su-nu ka-bi-it-tì ú-bi-lu-nim-ma qé-er-ba ŠU.AN.NAki ú-na-áš-ši-qu še-pu-ú-a iš-tu [ŠU.AN.NAk]i a-di URU aš-šurki ù MÙŠ-ERENki

30. برايم خراج‌‌‌هاي گرانبها آوردند و در بابل پاهايم را بوسيدند. از […] تا آشور و شوش.

31. a-kà-dèki KUR èš-nu-nak URU za-am-ba-an URU me-túr-nu BÀD.DINGIRki a-di pa-at kurqu-ti-i ma-ha-z[a e-be]r-ti ídIDIGNA ša iš-tu pa!-na-ma na-du-ú šu-bat-su-un

31. آگاده، اشنونه، زَمبان، مِتورنو، دِير، با قلمرو سرزمين قوتو، شهرهاي آن سوي دجله، که بنيادي باستاني داشتند،

32. DINGIRmeš a-ši-ib ŠÀ-bi-šú-nu a-na áš-ri-šu-nu ú-tir-ma ú-šar-ma-a šu-bat da-rí-a-ta kul-lat ÙGmeš-šú-nu ú-pa-ah-hi-ra-am-ma ú-te-er da-ád-mi-šú-un

32. خداياني را که در آن‌‌‌جاها اقامت داشتند به جايگاه‌‌‌هاي‌‌‌شان بازگرداندم و باعث شدم در قلمروشان براي هميشه بمانند.

33. ù DINGIRmeš KUR šu-me-ri ù URIki ša mdNÀ.NÍ.TUKU a-na ug-ga-tì EN DINGIRmeš ú-še-ri-bi a-na qé-reb ŠU.AN.NAki i-na qí-bi-ti dAMAR.UTU EN GAL i-na ša-li-im-tì

33. و خدايان سومر و اکد، که نبونيد به قيمت خشمگين کردن سرور خدايان به بابل آورده بود به فرمان مردوک، سرور بزرگ،

34. i-na maš-ta-ki-šu-nu ú-še-ši-ib šú-ba-at tu-ub ŠÀ-bi {ut} kul-la-ta DINGIRmeš ša ú-še-ri-bi a-na qé-er-bi ma-ha-zi-šu-un

34. دستور دادم تا خانه‌‌‌هاي خودشان را در قلمروهايي بازيابند که قلب‌‌‌ها را شادمان سازد. شايد که تمام خدايان، که ايشان را به شهرهاي‌‌‌شان بردم،

35. u4-mi-ša-am ma-har dEN ù dNÀ ša a-ra-ku U4meš-ia li-ta-mu-ú lit-taz-ka-ru a-ma-a-ta du-un-qí-ia ù a-na dAMAR.UTU EN-ia li-iq-bu-ú ša mKu-ra-áš {-áš} LUGAL pa-li-hi-ka u mKa-am-bu-zi-ia DUMU-šú

35. هر روز به درگاه بعل و نبو نماز برند و عمري طولاني را برايم درخواست کنند. و شايد درباره‌‌‌ي من به سرورم مردوک سخناني لطف‌‌‌آميز بگويند: «شايد که کوروش، شاهي که تو را پرستش کرد، و کمبوجيه، پسرش،

36. /x\ [x x x- i]b šu-nu lu-ú /x x x x x x x x\ ÙGmeš TIN.TIRki /ik-tar-ra-bu\ LUGAL-ú-tu KUR.KUR ka-li-ši-na šu-ub-ti né-eh-tì ú-še-ši-ib

36. آنان […] همه را اجازه دادم در صلح قرار و آرام بگيرند.

37. [x x x KUR.]GImušen 2 UZ.TURmušen ù 10 TU.GUR4mušen.meš e-li KUR.GImušen UZ.TURmušen.meš ù TU.GUR4mušen.meš

37. (…یک؟ غا)ز، دو اردک و ده قمری (فربه) بیش از (رسمِ معمولِ پیشکش دادنِ) غازها، اردک‌‌‌ها و قمریان (معین کردم).

38. [x x x u4-m]i-šam ú-ta-ah-hi-id BÀD im-gur-dEN.LÍL BÀD GAL-a ša TIN.TIRk[i ma-as-s]ar-/ta\-šú du-un-nu-nù áš-te-‘e-e-ma

38. (…بلـ)ند و بر آن‌‌‌ها بیفزودم. در استوار گردانیدن بـ[نای] باروی ایمگور ـ انلیل، باروی بزرگ شهر بابل، کوشیدم و

39. [x x x] ka-a-ri a-gur-ru šá GÚ ha-ri-si ša LUGAL mah-ri i-p[u-šu-ma la ú-ša]k-/li-lu\ ši-pi-ir-šu

39. دیوارکناره‌‌‌ای (ساخته از) آجر را بر کنار خندق شهر که (یکی از) شاهان پیشین [ساخته و (بنایش را) به‌‌‌انجام نرسانیده] بود،

40. [x x x la ú-ša-as-hi-ru URU] /a\-na ki-da-a-ni ša LUGAL ma-ah-ra la i-pu-šu um-man-ni-šu di-ku-u[t ma-ti-šu i-na (or: a-na) q]é-/reb\ ŠU.AN.NAki

40. (بدانسان که) بر پیرامون [شهر (به تمامی) بر نیامده بود]، آنچه را که هیچ یک از شاهان پیشین (با وجود) افراد به بیگاری گرفته‌‌‌شده‌‌‌ی [کشورش] در بابل نساخته بودند،

41. [x x x i-na ESIR.HÁD.RÁ]/A\ ù SIG4.AL.ÙR.RA eš-ši-iš e-pu-uš-ma [ú-šak-lil ši-pir-ši]-in

41. [… از قیر] و آجر از نو بار دگر بساختم و [بنای‌‌‌شا]ن [را به انجام رسانیدم].

42. [x x x gišIGmeš gišEREN MAH]meš ta-ah-lu-up-tì ZABAR as-ku-up-pu ù nu-ku-š[e-e pi-ti-iq e-ri-i e-ma KÁmeš-š]i-na

42. … [دروازه‌‌‌هاي بزرگ وسیع آن‌‌‌ها را بنهادم… و درهایی از چوب سدر] با پوششی از مفرغ، با آستانه‌‌‌ها و پاشنه[هایی از مس ریخته‌‌‌شده… هر آنجایی که دروازه‌‌‌ها]ی‌‌‌شان (یافت می‌‌‌شد)،

43. [ú-ra-at-ti x x x š]i-ti-ir šu-mu šá mAN.ŠÁR-DÙ-IBILA LUGAL a-lik mah-ri-[ia šá qer-ba-šu ap-pa-a]l-sa!

43. [استوار گردانیدم…نو]شته‌‌‌ای کتیبه‌‌‌ای (دربردارنده‌‌‌ی) نام آشوربانی‌‌‌پال، شاهی پیش از من [در میان آن (بنا) بدید]م.

(بند 44 از بین رفته)

45. [x x x]/x x x\[x x a-na d]a-rí-a-tì

45….تا به روز جاودان.