سوشیانس تارنمای رسمی شروین وکیلی
ماه فروردین: سی‌ام تا سی‌یکم
سی‌ام فروردین
کهن‌ترین رخداد تاریخی ایران که در سی‌ام فروردین رخ داده، دستگیری و کشته شدن فرورتیش سردار ایرانی نامدار و شهربان ماد در زمان کمبوجیه است که رقیب نیرومند داریوش بزرگ بود. او پس از شکست از داریوش به ری گریخت و در این روز به سال ۵۲۱ پیش از میلاد دستگیر و در همین شهر کشته شد.
در دوران معاصر رخدادهای سیاسی این روز بیشتر با گفتگو و کمتر با جنگ و درگیری حل شده‌اند. در سی فروردین ۱۲۸۶ میرزا علی اصغرخان اتابک اعظم با یک کشتی جنگی زره‌پوش روسی و تشریفات کامل وارد بند انزلی شد تا صدراعظم ایران شود. مجاهدین گیلان ابتدا از پیاده شدن او جلوگیری نمودند و سپس با نمایندگان مجلس شورای ملی تماس گرفته کسب تکلیف کردند. مجلس موافقت خود را با ورود او اعلام کرد و او در ساحل از کشتی پیاده شد. سیزده سال بعد (۱۲۹۹) در گرماگرم شورش شیخ محمد خیابانی مخبرالسلطنه والی آذربایجان وارد تبریز شد و در عالی‌قاپو مسکن گزید؛ طرفداران خیابانی عالی‌قاپو را محاصره و از راه رفت و آمد اشخاص به آنجا جلوگیری کردند، اما مخبرالسلطنه کار خود را پیش برد و چندی بعد دموکرات‌ها را به گریز واداشت.
مخبرالسلطنه هدایت و همراهانش پس از به دست گرفتن قدرت در تبریز
درست یک سال بعد در همین روز دکتر محمد مصدق که والی فارس بود پس از استعفا وقتی والی جدید نصرت‌السلطنه به شیراز وارد شد، آنجا را ترک کرد و به منطقه‌ی بختیاری رفت. در همین روز اسماعیل سمیتقو راهزن مشهور کُرد به آذربایجان حمله کرد و درگیری شدیدی میان او و ژاندارم‌ها درگرفت که به مرگ ژاندارم‌های زیادی انجامید. در همین روز هم بود (۱۳۳۳) که مجلس مؤسسان پاکستان در پیروی از سیاست انگلستان زبان پارسی را در این کشورِ نوظهور طرد کرد و زبان ملی پاکستان را اردو و بنگالی اعلام کرد. زبان رسمی و ادبی پاکستان تا پیش از آن مانند باقی مناطق شمال هند پارسی بود. جالب آن که همین روز سالگرد آغاز شورش یهودیان گتوی ورشو بر ضد نازی‌ها هم هست که در ۱۳۲۱ رخ داد.
سربازان آلمانی پس از سرکوب شورش گتوی ورشو در کنار یهودیان شکست‌خورده
در سطح جهانی این روز با چند رخداد سیاسی مهم مصادف بوده است. در سال ۹۰۸ گروهی از امیران محلی آلمانی به فرمان پاپ (حکم وورمس) در منع تبلیغ آرای لوتر اعتراض کردند و به این ترتیب جنبش پروتستانیسم آغاز شد. در ۱۱۴۹ ماری آنتوانت[1] با لویی شانزدهم ازدواج کرد و جالب این که در همین روز کاپیتان جیمز کوک[2] به استرالیا رسید و این سرزمین توسط اروپاییان کشف شد، یا بالعکس!
در زمانه‌ی خودمان در همین روز (۱۳۸۴) بود که کاردینال راتزینگر[3] با لقب پاپ بندیکت شانزدهم[4] رهبری کاتولیک‌های جهان را بر عهده گرفت و شش سال بعد (۱۳۹۰) فیدل کاسترو[5] در کوبا از قدرت کناره‌گیری کرد.
سی‌ام فروردین سالگرد زایش چند کشور هم هست. در ۱۲۱۸ طی معاهده‌ی لندن دولت پادشاهی بلژیک زاده شد، در ۱۳۲۷ برمه استقلال یافت و به سازمان ملل پیوست، و در ۱۳۶۳ سرود ملی و پرچم کشور استرالیا تعیین شد. سالیوت-۱[6] که اولین ایستگاه فضایی بود به هوا پرتاب شد (۱۳۵۰) و اولین بخش از کارتون سیمپسون‌ها[7] از تلویزیون پخش شد (۱۳۶۶).
خانواده سیمپسون
چارلز داروین
کنراد آدنائر
لوکرس بورجیا
در میان مردم ایران‌زمین اسکندر شیروان‌زاده نمایشنامه‌نویس و ادیب (۱۲۳۶) در این روز زاده شد و سعدی افشار (سعدالله رحمت‌خواه) بازیگر و استاد سیاه‌بازی در این روز (۱۳۹۲) درگذشت. رفتگان دیگر این روز عبارت‌اند از چارلز داروین[8] (۱۲۶۱)، کنراد آدنائر[9] سیاستمدار آلمانی (۱۳۴۶)، اوکتاویو پاز[10] شاعر مکزیکی (۱۳۷۷). زادگان انیرانی هم عبارت‌اند از لوکرس بورجیا[11] دوشس کاتولیک ایتالیایی (۸۵۹) و دیوید ریکاردو اقتصاددان انگلیسی (۱۱۵۱).
سی و یکم فروردین
از آنجا که با سی و یکم فروردین این ماه به پایان می‌رسد، سزاوار است در همین‌جا به رخدادهایی اشاره کنیم که در فروردین‌‌ماه رخ داده اما روزش درست معلوم نیست.
فروردین همان ماهی بود که در آن نبونید آخرین شاه بابل برای نخستین بار کوشید تا به دلیل تعصب مذهبی‌اش مراسم نوروزی را منسوخ کند. او که در مقام شاه این قلمرو می‌بایست در جشن نوروزی آکیتو و در جریان آیین‌های مربوط به خدایان بابلی نقشی کلیدی را بر عهده بگیرد، دست کم در سال‌های ۵۴۹، ۵۴۷، ۵۴۶ و ۵۴۵ پ.م. در این روزها از بابل خارج می‌شد و در نتیجه مراسم به خاطر غیاب شاه برگزار نمی‌شد. یکی از عواملی که مردم بابل را هوادار کوروش بزرگ کرد و در تبلیغات سیاسی کوروش بر ضد نبونید نیز طنین‌انداز شده، همین است که نبونید با مراسم نوروزی مخالف بود و در مقابل، کوروش پس از چیرگی بر بابل آن را احیا کرد.
انگشت فرشته‌ای بر دیوار به بعل‌شزر پسر نبونید خبر می‌دهد که از کوروش شکست خواهند خورد، اثر رامبراند.
رخداد مهم دیگر این ماه به هفته‌ی آخر فروردین سال ۸۸ پیش از میلاد باز می‌گردد، زمانی که مهرداد ششم شاه پونت که با حضور نیروهای نظامی رومی در قلمروش روبرو بود، فرمان داد تا تمام رومیانِ مستقر در آناتولی به قتل برسند. مردم این منطقه از او فرمان بردند و به این ترتیب هشتاد هزار تن از رومیان، که در گوشه و کنار این سرزمین پراکنده بودند، در یک روز کشتار شدند. رومیان این ماجرا را «کشتار آسیایی» (آسیاتیک وِسپِرس[12]) نامیدند و به این ترتیب، نخستین دور «جنگ‌های مهردادی» شروع شد و تا چهار سال بعد ادامه یافت.
در جریان همین جنگ‌ها و دو سال بعد (۸۶ پ.م.) بود که سرداری رومی به نام سولا که با مهرداد می‌جنگید، آتن را گرفت و مردم شهر را کشتار و معبدهای شهر را غارت کرد و آثار هنری آن را که در دوران زمامداری بطلمیوسیان با پول مردم مصر در آتن ساخته شده بود، یک‌سره ویران ساخت. چهل سال بعد در فروردین سال ۲۶ پ.م. فرهاد چهارم اشکانی که در ۳۲ پ.م. از قدرت عزل شده بود، به ایران شرقی رفت و سکاها را به یاری خواند. سکاهای خاندان ونون، که بلوچستان را در اختیار داشتند، از او پشتیبانی کردند. به این ترتیب، فرهاد با سپاهی از سکاها به میان‌رودان لشگر کشید و تیرداد دوم را راند و تاج و تخت خود را بازپس گرفت. تیرداد به نزد رومیان گریخت.
سکه‌ی فرهاد چهارم
سکه‌ی مرداویج زیاری
در فروردین سال ۳۱۳ بود که مرداویج شاه نیرومند زیاری در گرمابه به دست غلامان کشته شد. در همین ماه (سال ۱۰۰۳) چوانگ وانگ با ارتشی از شورشیان پکن را گرفت و با خودکشی امپراتور دودمان مینگ منقرض شد. در همین ماه شرکت نفت ایران و انگلیس با سرمایه‌ی دو میلیون لیره تأسیس شد (۱۲۸۸)، هرتسفلد[13] کلاسی خصوصی برای آموزش زبان پهلوی راه انداخت که ملک‌الشعرای بهار، احمد کسروی، و مجتبی مینوی شاگردانش بودند (۱۳۰۶).
در سال ۹۰۵ هم نبرد پانیپات بود که در آن بابر گورکانی بر آخرین شاه دودمان لودی (لوطی) غلبه کرد و ابراهیم لودی را در جنگ از پای در آورد. کمی پیش از آن در سال ۸۸۵ مسیحیان شهر لیسبون پس از سه روز کشمکش همه‌ی ۱۹۰۰ یهودی شهرشان را به قتل رساندند.
اما درباره‌ی خودِ روز ۳۱ فروردین نیز گفتنی بسیار است. در این روز به سال ۵۳۱ میلادی نبرد رقه (کالینیکوم) درگرفت که در آن ارتش ساسانی به فرماندهی آذر پارسی و منذر لخمی بر نیروهای مهاجم رومی که فرمانده‌شان بلیزاریوس[14] بود غلبه کردند. با این همه بقیه‌ی هجوم‌های غربیان به شرق در این روز با موفقیت بیشتری قرین بود. در ۱۲۰۵ استعمارگران در آفریقا پیشروی کردند و ماژور گوردون لینگ[15] اولین غیرمسلمانی بود که وارد تیمبوکتو[16] شد و در ۱۳۰۱ اتحاد جماهیر شوروی بخشی از گرجستان را جدا کرد و دولت اوستیای جنوبی را خلق کرد. چهار سال بعد در ۱۳۰۵ وهابی‌ها دسته‌گلی به آب دادند و به خاطر مخالفتشان با بزرگداشت آرامگاه بزرگان در مذهب شیعه، پس از درگیری و کشتار آن‌هایی که می‌خواستند از آثار تاریخی صدر اسلام دفاع کنند، گورستان بقیع مدینه را که آرامگاه امامان و نامداران صدر اسلام در آن قرار داشت، با خاک یکسان کردند.
سی و یکم فروردین روز اعلام بیانیه‌ها و اجرای مراسم مهم نیز هست. در ایران در همین روز به سال ۱۲۸۸ مردم تبریز تشییع جنازه‌ی باشکوهی برای باسکرویل[17] برگزار کردند که معلمی آمریکایی بود و به صف مشروطه‌خواهان پیوسته و به این خاطر شهید شده بود.
قالی‌ای با نقش باسکرویل که زنان تبریز برای سپاس از او بافتند و برای مادرش فرستادند
سی و یکم در ضمن زادروز هیتلر[18] هم هست (۱۲۶۸) و از این رو دو رخداد مهم زندگی‌اش در این روز رخ داده است. یکی آن که در ۱۳۱۸ جشن تولد پنجاه سالگی‌اش در آلمان با مراسمی بزرگ جشن گرفته شد، و دیگر آن که شش سال بعد (۱۳۲۴) در همین روز برای آخرین بار از پناهگاهش بیرون رفت و در مراسمی محقرانه به نوجوانان عضو سازمان جوانان هیتلری مدال صلیب آهن داد و چندی بعد خودکشی کرد. رخدادهای سیاسی این روز هم مهم بوده‌اند. در ۱۱۸۹ حاکم کاراکاس اعلام استقلال کرد و ونزوئلا از اسپانیا جدا شد، و در ۱۳۲۵ لیگ ملل منحل شد و سازمان ملل جایش را گرفت.
هیتلر در مراسم جشن تولد پنجاه سالگی‌اش
در ۳۱ فروردین چند رخداد علمی و اجتماعی نیز رخ داده که در میانشان می‌توان از آزمایش مشهور لویی پاستور[19] و کلود برنار[20] در ۱۲۴۱ یاد کرد که طی آن نشان دادند زایش خود به خودی جانداران امروزین از مواد بی‌جان ناممکن است. در همین روز به سال ۱۲۷۱ چارلز دوریا[21] نخستین خودرو را در آمریکا ساخت، ده سال بعد (۱۲۸۱) در همین روز ماری کوری[22] و پیر کوری[23] رادیوم کلرید را تصفیه کردند و هفتاد سال بعد (۱۳۵۱) آپولو-۱۶ بر سطح ماه نشست.
۳۱ فروردین به ویژه روز زاده شدن سیاستمدارانی اثرگذار است که بدنامی‌شان در تاریخ چه بسا نیازمند تجدید نظر باشد و ایشان عبارت‌اند از ناپلئون سوم[24] (۱۱۸۷). البته هارولد لوید[25] هنرپیشه‌ی کمدین آمریکایی و خوان میرو[26] نقاش اسپانیایی هم هردو در همین روز و به یک سال (۱۲۷۲) زاده شده‌اند که ربطی به آن دوتای قبلی ندارند. ملکه الیزابت دوم[27] هم در ۱۳۰۵ درگذشت. درگذشتگان این روز عبارت‌اند از: مارک تواین[28] نویسنده‌ی آمریکایی (۱۲۸۹)، برام استوکر[29] نویسنده‌ی ایرلندی خالق دراکولا (۱۲۹۱)، جوزپه پئانو[30] ریاضیدان و فیلسوف ایتالیایی (۱۳۱۱)، بنی‌هیل[31] کمدین انگلیسی (۱۳۷۱) و جان مینارد اسمیت[32] دانشمند انگلیسی (۱۳۸۳).
- Marie Antoinette ↑
- James Cook ↑
- Joseph Aloisius Ratzinger ↑
- Pope Benedict XVI ↑
- Fidel Castro ↑
- Salyut 1 ↑
- The Simpsons ↑
- Charles Darwin ↑
- Konrad Adenauer ↑
- Octavio Paz ↑
- Lucrezia Borgia ↑
- Asiatic Vespers ↑
- Ernst Herzfeld ↑
- Belisarius ↑
- Alexander Gordon Laing ↑
- Timbuktu ↑
- Howard Baskerville ↑
- Adolf Hitler ↑
- Louis Pasteur ↑
- Claude Bernard ↑
- Charles Duryea ↑
- Marie Curie ↑
- Pierre Curie ↑
- Napoleon III ↑
- Harold Lloyd ↑
- Joan Miró ↑
- Queen Elizabeth II ↑
- Mark Twain ↑
- Bram Stoker ↑
- Giuseppe Peano ↑
- Benny Hill ↑
-
John Maynard Smith ↑
ادامه مطلب: ماه اردیبهشت
رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب