گفتار چهارم: خط گتی

گفتار چهارم : خط گتی

قلمرو: آلمان و اروپای مرکزی

زبان: گُتی

دوره‌‌ی رواج: سال ۳۷۵۰- ۴۰۰۰ تاریخی (۳۷۰- ۶۰۰ م.)

سلسله‌‌های پشتیبان: امیران آلمانی

در قرن ۳۸ (ق ۴م.) شاخه‌‌ی شرقی قوم ژرمنی گُت که آستروگُت نامیده می‌‌شدند، به قلمرو روم تاختند و بخش‌‌های پیرامونی رود دانوب را در اختیار گرفتند. در همین حدود زمانی آیین مسیحیت در میان‌‌شان رواج یافت. از میان ایشان مبلغی دینی برخاست به اسم وولْفیلا (به گتی: ، یعنی گرگ کوچک) که بیشتر با نام لاتینش -اولْفیلاس^[1]– شهرت دارد و در فاصله‌‌ی سال‌‌های ۳۷۱۱ تا ۳۷۸۳ (۳۱۱-۳۸۳م.) می‌‌زیست. او در اصل از کاپادوکیه در شرق آناتولی برخاسته بود،^[2] که از مراکز باستانی و مهم شکل‌‌گیری و تحول دین مسیحیت محسوب می‌‌شد. نیاکانش اهل شهر سَدَه‌‌گُلثینا^[3] (احتمالا منطقه‌‌ی کرام‌‌الساقی در شرق ترکیه‌‌ی امروز) بوده‌‌اند، و بنابراین بومیِ حوزه‌‌ی تمدن ایرانی محسوب می‌‌شده است. با توجه به روشن و شفاف بودن خاستگاهش، معلوم نیست چرا در منابع جدید او را یونانی قلمداد کرده‌‌اند. او کتاب مقدس را به زبان گُتی ترجمه کرد و با الهام از خط یونانی الفبایی برای نوشتن آن ابداع کرد. اوفیلاس در نوجوانی به دست قبایل مهاجم گت اسیر شد و به بردگی افتاد و در آنجا به مرتبه‌‌ی رهبری معنوی ارتقا یافته و مذهب آریانی را تبلیغ می‌‌کرده است.

خط گُتی تا حدود زمان ظهور اسلام دوام آورد و در حدود سال ۴۰۰۰ (۶۰۰م.) منسوخ شد. ادبیات چندانی با این خط و زبان پدید نیامده و بیشتر آنچه از آن به جا مانده ترجمه‌‌ی انجیل و برخی از رساله‌‌های مسیحی مشهور است.

Gothic script — Stock Photo, Image نمونه‌‌ی کتیبه‌‌ای به خط گتی