سوشیانس تارنمای رسمی شروین وکیلی
گفتار چهارم: ساز و کارهای بقا
موجودات زنده با وجود تنوع چشمگیرى که در میان خود نشان مى‌دهند در نهایت سیستم‌هایى بسیار همگون هستند. ما چون خودمان موجود زنده هستیم و از زاویه دیدى خاص به قضیه نگاه مى‌کنیم ممکن است از گوناگونى اشکال زندگى و تنوع ژنوم‌هاى موفق در شگفت شویم اما یک زیست‌شناس فضایى فرضى که دیدگاهى کاملا بى‌طرف داشته باشد حیات را چیزى بسیار همگون و یکدست توصیف خواهد کرد. همه موجودات زنده سیستم‌هایى هستند پیچیده که با ماکرومولکولهاى کمابیش مشترکى کار مى‌کنند. بنیان ساختار همه کربن است. مولکولهاى تنظیم کننده و انجام دهنده کارکردهاى درونى سیستم زنده تنها در وازه محدود و مشخصى از شرایط محیطى تاب بقا دارند و باید مرتب توسط ماده انرژى و اطلاعات محیط خود تغذیه شوند.
اگر کمى دقیقتر به مفهوم زندگى و تنوع جانداران نگاه کنیم مى‌بینیم که شباهت‌ها خیلى بیشتر از آن چیزى است که در نگاه اول به نظر مى‌رسد. مهم‌ترین چیزى که این ادعا را تأیید مى‌کند این حقیقت است که همه جانداران روى کره زمین داراى ژنومى با الفباى مشابه هستند. ساختار شیمیایى ژنوم همه جانداران شبیه هم است. آنزیم‌هایى که روندهاى اساسى همانندسازى و ترجمه را در این جانداران انجام مى‌دهند شباهتى چشمگیر با یکدیگر دارند و در بسیارى از موارد اصولا یکسانند. مولکولهاى سازنده جملات ژنوم از الفباى چهار حرفى مشابهى تشکیل شده‌اند و این امر تمام جانداران را در برمى‌گیرد. در سطوح مولکولى همه موجودات زنده با هم برادرند!
وقتى که در سطح مولکولى به جانداران نگاه مى‌کنیم مى‌بینیم که تنها تفاوت فیل با پارامسى در تعداد و ترتیب بازهاى آلى تشکیل دهنده ژنوم است. برنامه وراثتى من که این سطور را مى‌نویسم مگسى که در اطاقم پرواز مى‌کند باکترى‌اى که در روده‌ام زندگى مى‌کند و گیاهى که در باغ خانه‌ام قرار دارد همه با زبانى یکسان نوشته شده است. همه ما الفبایى مشابه را در ژنوم خود داریم و حتى کلماتى یکسان را در نوشتن جمله‌بندى‌هاى دستورات ژنومى به کار مى‌بریم. کلمه‌اى از اسید نوکلئیکها که نماد هموگلوبین خون من است در جملات ژنوم کرم حلقوى و پشه‌هاى خانواده‌ی رقاصک‌بالان[1] وجود دارد.[2]
همه‌ی جانداران بر مبناى دستوراتى کمابیش مشابه ساخته شده‌اند. آنچه که جانداران را از یکدیگر متمایز مى‌کند نه تفاوتهاى کلان ژنومى که دگرگونى‌هاى ناشى از سطوح بالاتر پیچیدگى است. جهان زنده مجموعه‌اى از برخال‌هاى شگفت انگیز است که با معادلاتى مشابه نوشته شده باشند. این معادلات در مبناى خود تنها تفاوتهایى اندک با هم دارند اما آنگاه که برخالى از رویشان ساخته مى‌شود و موجودى زنده از تکرار و تعبیرشان در سطوح بالاتر پیچیدگى پدید مى‌آید تفاوتهاى ظاهرى کلان آشکار مى‌شود.
همانطور که آجرهاى ساخت این جانداران به ظاهر گوناگون یکسان است استراتژى‌ها و مکانیسم‌هایى هم که براى رسیدن به هدف بقا مورد استفاده‌شان قرار مى‌گیرد شباهت تام با هم دارد. بررسى دقیق این راه‌هاى بقاى فرد و شیوه‌هاى بقاى ژنوم کارى است که در قلمرو تکامل به خوبى انجام مى‌شود. بحث ما در این کتاب آن است که ساز و کار مشترک جانوران براى شکستن تقارن در سیستم‌هاى زنده -و در نتیجه تضمین بقا – لذت نام دارد.
ادامه مطلب: بخش دوم: عصب‌شناسی لذت – گفتار نخست: نوروشیمی لذت
رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب