سوشیانس تارنمای رسمی شروین وکیلی
فروردین ماه
فروردین نخستین ماه از سال خورشیدی و فرخنده‌ترین و مهم‌ترین ماه در گاهشماری اساطیری ایرانیان است. فروردین که نام خود را از فَروَهَر‌ها (روان نیک نیاکان) گرفته، نمادی گیتیانه از فرشگرد و قیامت و نبرد نهایی اهورامزدا و اهریمن است و از این رو به بازتابی از ظهور زمان بیکرانه در زمان کرانمند شباهت دارد. در اوستا یکی از یشتهای کهن «فروردین‌یشت» نام دارد و ویژه‌ی ستایش روان نیاکان جنگاور و نیکوکار درگذشته است. در میانرودان عصر هخامنشی آن را نیسان می‌نامیدند با انلیل خدای آسمان یا دوموزی ایزد شهیدِ شبان مربوطش می‌دانستند. شاید به خاطر همین پیوندش با ایزدی شهید و قربانی شونده بوده که این برج را در گاهشماری قدیم با اسم بره (حَمَل) می‌شناختند. هرچند شاید این وامگیری‌ای از سکاها هم باشد که فروردین را با قوچ نشانه‌گذاری می‌کرده‌اند.
نام این ماه در کتیبه‌های پارسی باستان مثل بیستون، «اَدوکَنَشَه» است که یعنی «بذر افکندن» و به کارکرد کشاورزانه‌ی این ماه دلالت داشته است. نام این ماه در ایلامی «خادوکانو»، در مصری «تُت»، در عبری «تشری»، در پهلوی «کیانان»، در مزدکی «پَروردار» و در خوارزمی «نوسَرز» بوده است. قوم ایرانی کَت‌پَتوکَه که در عصر هخامنشی در آناتولی زندگی می‌کردند و نام سرزمین کاپادوکیا از ایشان باقی مانده، در تقویم خود این ماه را آرتَنَه می‌نامیدند و با فرورشی و روان مقدسان زرتشتی همسان می‌انگاشتند.
این ماه به ویژه به خاطر نوروز اهمیت دارد که زمان آفرینش گیتی به دست اهورامزداست و روزی است که جمشید پیمانه‌ی دزدیده شده توسط دیوان را از جهان زیرین برای مردم باز آورد و با نو ساختن طبیعت و رهاندن زمین از چنگال ملکوس دیو سرما، رسم نوروزی را بنیان نهاد. در اساطیر نجومی چنان که در کتاب «اسطوره‌شناسی آسمان شبانه» نشان داده‌ام، فروردین با ماه و گیاه هوم مربوط بوده است. در همه‌ی ادیانی که در ایران زمین پدید آمدند، نوروز به شکلی گرامی داشته می‌شود. یهودیان جشن فصح را در آن قرار داده‌اند و آن را روز خروج بنی اسرائیل از مصر می‌دانند، مسیحیان آن را با عید بشارت و باردار شدن مریم مقدس از روح‌القدس یکی می‌دانند، و بسیاری از شیعیان تولد حضرت علی را در آن روز قرار می‌دهند.
در چارچوبی تاریخی، فروردین ماه آغاز و پایان جنگ‌های بزرگ و زاده شدن و مردن سرداران و شاهان نامدار است. این ماه به ویژه به خاطر تراکم زایش و مرگ ادیبان و شاعران و داستان‌نویسان وضعیتی ممتاز دارد. نهادهای اجتماعی فراوانی در این سال تأسیس شده‌اند، کشورهای بسیاری استقلال یافته‌اند و اختراع‌های مهمی در این ماه ثبت شده است. فروردین، در کل، ماه چرخش‌های بزرگ تاریخ و آغازهای مهم است و تا جایی که به مردمان مربوط می‌شود با آنان که با سخن و کلام و شعر و موسیقی نسبتی داشته‌اند بیشترین پیوند را برقرار می‌کند.
ادامه مطلب: ماه فروردین: یکم تا سوم
رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب