پنجشنبه , آذر 22 1403

ماه اردیبهشت: هشتم تا دوازدهم

ماه اردیبهشت: هشتم تا دوازدهم

هشتم اردیبهشت

این روز در تاریخ ایران‌زمین بسیار مهم و سرنوشت‌ساز بوده و رخدادهای تعیین‌کننده‌ای در آن رخ داده‌اند. مهم‌تر از همه آن که در هشتم اردیبهشت سال ۲۲۴ میلادی اردشیر بابکان در جنگ هرمزدگان اردوان پنجم واپسین شاهنشاه اشکانی را به نبرد تن به تن دعوت کرد و بر او که پهلوانی نامدار بود پیروز شد. به این ترتیب دودمان اشکانی از شاهنشاهی ایران کنار رفت و دودمان ساسانی جانشین آن شد. هرچند خویشاوندی‌ای میان این دو برقرار بود و شاه بعدی ساسانی، که شاپور نخست باشد، مادری اشکانی داشت.

G:\pix\projects\iranzamin\sasani\firuzabad_relief1_3.jpg

نبرد اردشیر و اردوان در نبرد هرمزدگان، صخره‌نگاره‌ی فیروزآباد

در قرون بعدی این روز با مقاومت دلیرانه‌ی ایرانیان در برابر مهاجمان اروپایی مصادف بوده است. در ۵۷۱ کنراد اهل مونت‌فرت[1] شاه صلیبی اورشلیم دو روز پس از نشستن بر اورنگ این شهر به دست فداییان اسماعیلی به قتل رسید. در ۶۳۶ سلطانه عصمت‌الدین شجرالدُر درگذشت. این زن ارمنی همسر صالح ایوبی بود و پس از شوهرش به حکومت مصر رسید و این کشور را در برابر هفتمین موج حمله‌ی صلیبی‌ها حفظ کرد. او با عزّالدین آیبک ازدواج کرد و به این ترتیب حکومت مصر از دودمان ایوبی به ممالیک انتقال یافت. در ۱۲۷۹ درو سردار دلیر ارمنی در جنگ باش‌باران بر ارتش بزرگ عثمانی‌ها غلبه کرد و حمله‌شان به ارمنستان را پس زد. با این همه، بیست سال بعد نیروی بنیان‌کن و مهیب دیگری از شمال بر منطقه‌ی قفقاز سیطره یافت.

G:\pix\projects\iranzamin\modern\sort\۱۳۰۰ باکو Nikolaevskaya_Metropol.jpg

باکو در آستانه‌ی حمله‌ی بلشویک‌ها

در ۱۲۹۹ بلشویک‌ها منطقه‌ی ایرانیِ آران را به اسم آذربایجان نامگذاری مجدد کردند و آن را در قلمرو اتحاد جماهیر شوروی ادغام کردند. در همین روز مرتضی مختارزاده که از اعیان و بزرگان باکو بود، وقتی خانه‌اش مورد حمله‌ی بلشویک‌ها قرار گرفت و کشته شدنِ اعضای خانواده‌اش را به چشم دید، نخست با سربازان ارتش سرخ جنگید و چند تن از ایشان را کشت، و بعد پیش از این که دستگیر شود خودکشی کرد. شاخه‌ی دیگری از هجوم این طاعون سرخ در ۱۳۵۷ در ایران شرقی پیشروی کرد و باعث شد محمد داودخان رئیس‌جمهور افغانستان در جریان کودتای کمونیست‌ها کشته شود، که این مقدمه‌ای برای ورود ارتش سرخ به سرزمین‌های باستان بلخ و هرات و غزنه بود. در دهه‌ی بعدی باز گرانیگاه تهاجم‌ها به مرزهای غربی ایران‌زمین (اما این‌بار به جنوب غربی) انتقال یافت. در ۱۳۶۴ براثر بمباران شیمیایی پادگان حمید شمار زیادی از ایرانیان کشته یا زخمی شدند. سه سال بعد در ۱۳۶۷، چند ماه پس از کشتار حاجیان ایرانی به دست سربازان آل سعود، روابط ایران و عربستان قطع شد.

در سطح جهانی هم این روز با درگیری‌های نظامی پیوندی برقرار می‌کند. در ۱۱۷۱ با حمله‌ی فرانسویان به بلژیک و لوکزامبورگ امروزین که بخشی از امپراتوری اتریش بود، جنگ‌های اروپایی انقلابیون فرانسه آغاز شد، و نسخه‌ای جزئی و حاشیه‌ای از همین خشونت‌ها آن که در ۱۲۶۰ بیلی کید[2]، هفت‌تیرکش مشهور آمریکایی، از زندان لینکلن کاونتی[3] در نیومکزیکو گریخت و به ماجراجویی‌های خود ادامه داد.

هشتم اردیبهشت با چند رخداد پراکنده‌ی دیگر هم تقارن دارد. در ۹۹۰ صومعه‌ی توماس مقدس در فیلیپین تأسیس شد. این مرکز دینی بعدتر به بزرگ‌ترین دانشگاه کاتولیک جهان تبدیل شد. در ۱۳۱۱ واکسن تب زرد ساخته شد؛ در ۱۳۴۶ محمدعلی کلِی در اعتراض به جنگ ویتنام از حضور در میان ارتشیان خودداری کرد و در نتیجه از همه‌ی القاب قهرمانی‌اش خلع شد و در ۱۳۴۸ شارل دوگل[4] از ریاست‌جمهوری فرانسه کناره‌گیری کرد.

http://ir-psri.com/pic/article/1627.jpg

احسان طبری

G:\pix\projects\iranzamin\modern\done\این هم شوخی رمانتیک صدام حسین با همسرش.jpg

صدام و همسرش، و شوخی عاشقانه‌اش با هفت‌تیر!

http://www.pddoc.com/reflets/images/2005-702.jpgمحمد عالم خان بخاری 

زادگان ایرانی این روز عبارت‌اند از محمد ساعد مراغه‌ای سیاستمدار (۱۲۶۰) و سیمین دانشور ادیب (۱۳۰۰) و در میان انیرانیان باید از یوهان گوتنبرگ[5] آلمانی مخترع ماشین چاپ (۷۷۹)، فروچیو لامبورگینی[6] سازنده ماشینی به همین نام (1295) یاد کرد. دو نفر که در قلمرو ایران‌زمین زاده شدند اما ننگ است اهل این قلمرو دانسته شوند هم در همین روز در دوسال پیاپی زاده شدند: طارق عزیز در ۱۳۱۵ و صدام حسین در ۱۳۱۶.

درگذشتگان این روز در میان ایرانیان عبارت‌اند از احسان طبری نظریه‌پرداز کمونیست (۱۳۶۸)، سید میرمحمد عالم‌خان، آخرین خان بخارا، که چهار سال پیش از مرگش این امارت را به خاطر حمله‌ی کمونیست‌های روسی بر باد داد (۱۳۲۳)، و البته سروان خلبان علی‌اکبر شیرودی قهرمان جنگی نامدار (۱۳۶۰). میرایان انیرانی هم اغلب سیاستمدارانی ناکام هستند: ملک فؤاد اول شاه مصر (۱۳۱۵)، و بنیتو موسولینی[7] و معشوقه‌اش کلارا پِتاچی[8] (۱۳۲۴) که با یک جوخه‌ی مرگ پارتیزانی در این روز کشته شدند. یک استثناء در این میان لودویگ ویتگنشتاین[9] فیلسوف اتریشی (۱۳۳۰) و فرانسیس بیکن[10] نقاش ایرلندی هم که در این روز (۱۳۷۱) درگذشتند.

نهم اردیبهشت

نهم اردیبهشت‌ماه در تاریخ ایران‌زمین با چند رخداد مدنی و اجتماعی گره خورده است. در چنین روزی به سال ۱۲۸۶ روزنامه‌ی حبل‌المتین به مدیریت سید حسن کاشانی در تهران انتشار یافت. روزنامه‌ی مزبور قبلاً در کلکته به مدیریت مؤیدالاسلام از دوستان سید جمال‌الدین اسدآبادی منتشر می‌شد. دو سال بعد (۱۲۸۸) با افزایش آشوب و بحران در سراسر کشور، محمدعلی‌شاه‌ صدراعظم مشروطه‌خواهش مشیرالدوله را بر کنار کرد و کامران‌میرزا نایب‌السلطنه را به مقام صدراعظم و وزیر جنگ برکشید، اما او هم در اداره‌ی امور ناتوان از آب در آمد. هفت سال بعد (۱۲۹۵) در جریان جنگ جهانی اول لشکر ششم هند از ارتش بریتانیا پس از محاصره در کوت‌العماره تسلیم قوای عثمانی شد. این بزرگ‌ترین تسلیم نیروهای انگلستان تا این لحظه از تاریخ بود.

G:\pix\projects\west\کوت العماره.jpg

جنگ در کوت‌العماره

در دوران رضاشاه این روز با چند رخداد اجتماعی قرین بوده است. در ۱۳۰۷ پیشنهاد استخدام یک فرانسوی (آندره گدار[11]) به عنوان مدیرکل آثار باستانی، کتابخانه و موزه‌ی اشیاء عتیقه به تصویب مجلس شورای ملی رسید، در ۱۳۲۰ علی نصر ساختمان گراند هتل را با اجاره‌بهای ماهانه سیصد تومان برای بنگاه سینمای دیدبان اجاره کرد. در ۱۳۲۱ پس از ورود متفقین به کشور و ظهور خطر قحطی، دولت شروع به توزیع کوپن دریافت نان و شکر و قند کرد و در تهران با فعالیت هماهنگِ سه هزار مأمور اداره‌ی نان از قحطی جلوگیری به عمل آورد.

http://ir-psri.com/pic/article/1467.jpg

حبل‌المتین

G:\pix\projects\iranzamin\modern\Qajar_Prince_Kamran_Mirza.jpg

کامران میرزا

http://architecture-oct.com/wp-content/uploads/2015/10/godar1.jpg

آندره گودار

اما در سطح جهانی این روز بیشتر با رخدادهای خشن و جنگی پیوند خورده است. در ۸۰۸ خورشیدی ژاندارک برای شکستن محاصره‌ی اورلئان وارد میدان نبرد شد، در ۸۶۲ پادشاهی کاستیل جزیره‌ی قناری را فتح کرد، در ۱۱۸۲ آمریکا ایالت لوئیزیانا را با پانزده میلیون دلار از فرانسه خرید و به این ترتیب مساحت آمریکا دو برابر شد و در ۱۲۶۱ پتر کبیر[12] در ده سالگی به سلطنت روسیه دست یافت، هرچند اندک زمانی بعد توسط خواهرش به خارج از پایتخت تبعید شد. در ۱۳۰۶ اولین زندان ویژه‌ی زنان در آمریکا (ویرجینیای غربی) تأسیس شد، در ۱۳۲۴ شکست آلمان در جنگ جهانی دوم محرز شد و در همین روز هیتلر در پناهگاهش با اِوا براون[13] ازدواج کرد. در ۱۳۴۹ نیروهای آمریکایی و ویتنام جنوبی وارد خاک کامبوج شدند و آتش جنگ کلّ هندوچین را فرا گرفت.

خارج از رخدادهای جنگی هم نهم اردیبهشت روز مهمی بوده است. در ۶۳۲ نیچی‌رِن[14] تفسیر خویش از آیین بودایی را در قالب رساله‌ی «نامو میوهو رِنگِه کیو[15]» گرد آورد و به این ترتیب مذهب بودایی نیچی‌رن را در ژاپن بنیان نهاد. در تاریخ معاصرمان این روز با چند فاجعه‌ی طبیعی مصادف است. در ۱۳۶۵ آتش‌سوزی در کتابخانه‌ی عمومی لس‌آنجلس به سوختن چهارصد هزار جلد کتاب انجامید و در ۱۳۷۰ توفان مهیبی منطقه‌ی چیتاگونگ[16] در بنگلادش را ویران کرد و به کشته شدن ۱۳۸ هزار تن و بی‌خانمان شدن ده میلیون نفر ختم شد. نمونه‌ی غیرطبیعی این فجایع هم آن که در ۱۳۷۱ به دنبال فاش شدن خشونت پلیس با سیاهپوستی به نام رادنی کینگ[17]، سیاهپوستان در لس‌آنجلس سر به شورش برداشتند. طی روزهای بعد ۵۳ تن کشته شدند و صدها ساختمان ویران شد. این روز با بحران‌هایی نهادی هم پیوند خورده است. در ۱۳۵۳ نیکسون[18] در ادامه‌ی رسوایی واترگیت[19] اجازه داد نوارهای مکالمه‌اش منتشر شود و در عمل تسلیم مخالفانش شد. با توجه به تمام این رخدادها قدری بی‌ربط می‌نماید که نهم اردیبهشت در تقویم یونسکو روز بین‌المللی رقص است و در ضمن یادمان قربانیان سلاح‌های شیمیایی سازمان ملل هم در همین روز قرار می‌گیرد.

G:\pix\projects\west\ژاندارک.jpg

ورود ژاندارک به اورلئان

ایرانیان معاصری که در این روز به دنیا آمدند اغلب به دو قطب افراطی عقاید سیاسی تعلق دارند. نمونه‌اش رضا کرمانی دبیر حزب پان‌ایرانیست که در ۱۳۱۳ در قم زاده شد و رضا شمس‌آبادی که شاه را ترور کرد که در ۱۳۲۱ در نوش‌آباد آران به دنیا آمد، و البته آندره آغاسی (۱۳۴۹) را هم باید به این فهرست گنجاند. در گذشتگان ایرانی این روز اغلب با دین ارتباطی برقرار می‌کرده‌اند. در دوشنبه نهم اردیبهشت ۱۲۹۱ صبح ازل، جانشین باب، درگذشت و هفت سال بعد در ۱۲۹۸ درپی درگذشت آیت‌الله سید محمدکاظم یزدی از مراجع تقلید در نجف اشرف، در ایران سه روز عزای عمومی اعلام شد.

در سطح جهانی زادگان این روز تنوع شخصیتی چشمگیری داشته‌اند: تزار الکساندر دوم[20] (‍۱۱۹۷)، هانری پوانکاره[21] ریاضیدان فرانسوی (۱۲۳۳)، هیروهیتو[22] امپراتور ژاپن (۱۲۸۰)، فلیکس گتاری[23] فیلسوف فرانسوی (۱۳۰۹)، میشل فایفر[24] هنرپیشه‌ی آمریکایی (۱۳۳۷) و اوما تورمن[25] هنرپیشه‌ی مشابه آمریکایی (۱۳۴۹) در این روز زاده شده‌اند. مهمترین درگذشته‌ی این روز هم آلفرد هیچکاک[26] کارگردان انگلیسی (۱۳۵۹) است.

G:\pix\projects\west\sorted\1963 Alfred Hitchcock on the set of The Birds.jpg

هیچکاک سر صحنه‌ی فیلمبرداری «پرندگان»

دهم اردیبهشت

دهم اردیبهشت‌ماه را از قدیم چهلم نوروز می‌دانستند و جشنی به این مناسبت در ایران‌زمین بر پا می‌کردند. در تاریخ قدیم ایران‌زمین این روز با برخی از رخدادها در سرزمین‌های جنوب شرقی قلمرو ایران‌زمین و شمال هند پیوند خورده است. نمونه‌اش این که در ۴۰۹ سلطان محمود غزنوی درگذشت و در ۱۲۱۵ در جریان درگیری میان اکبرخان و سیک‌ها بر سر پیشاور، فرمانده‌ی سیک‌ها که هاری سینگ‌نالوا نام داشت کشته شد و پیشاور دوباره به دست مسلمانان افتاد. هرچند سیک‌ها پس از چندی پاتک زدند و دوباره این شهر را گرفتند و درگیری ادامه پیدا کرد.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/63/Mahmud_in_robe_from_the_caliph.jpg

سلطان محمود غزنوی خلعت خلیفه‌ی بغداد را بر تن می‌کند

در تاریخ معاصر ایران، دهم اردیبهشت با وقایعی سیاسی گره خورده است. در ۱۲۹۴ عین‌الدوله و در ۱۲۹۷ نجفقلی‌خان بختیاری به صدارت رسید، سه سال بعد (۱۳۰۰) در همین روز ژنرال آیرون‌ساید[27] فرمانده قوای انگلیس در ایران و کلیه‌ی نیروهای انگلیسی و هندی خاک ایران را ترک کردند.

در ۱۳۴۴ بانک جهانی قراردادی را امضا کرد تا چهل میلیون و پانصد هزار دلار به ایران وام بدهد، در ۱۳۳۹ جلسات محرمانه «پیمان سنتو[28]» در تهران آغاز شد و سه سال بعد (۱۳۴۲) ادامه‌ی این نشست‌ها با حضور وزیران امور خارجه‌ی پنج کشور در کراچی افتتاح شد. در همین روز به سال ۱۳۵۴ پیامد همایشی دیگر خبرساز شد، چون امیر اسدالله علم وزیر دربار کنفرانس اخیر حزب رستاخیز را در این روز «توخالی و ساختگی» خواند.

این روز در ضمن سالگرد درگیری ایران با اعراب عراق هم هست. در ۱۳۴۸ آیت‌الله العظمی سیدمحسن طباطبایی حکیم، در اعتراض به ستمی که رژیم بغداد علیه اتباع ایرانی عراق روا می‌داشت و بی‌خانمان ساختن مردم، حوزه‌ی علمیه‌ی نجف را تعطیل کرد. در ۱۳۵۹ شش قوم‌گرای پان‌عرب که خواهان تجزیه‌ی ایران و جدا شدن اهواز از آن بودند، در سفارت ایران در لندن عملیاتی تروریستی اجرا کردند و ایرانی‌های حاضر در آنجا را گروگان گرفتند. انگلیسی‌ها اجازه دادند بیانیه‌شان در تلویزیون خوانده شود و بعد وقتی شروع به کشتن گروگان‌ها کردند و جسد اولی را از پنجره به خیابان پرتاب کردند، وارد عمل شدند و همه را پیش از آن که امکان بازجویی و کنکاش در کارشان فراهم آید، به ضرب گلوله به قتل رساندند. تکاورانی که این کشتار ظاهراً غیرضروری را به انجام رساندند، نیروهای ویژه‌ی هوایی (SAS) نام داشتند و هرچند بعدها بسیار مشهور شدند، این نخستین عملیاتشان محسوب می‌شد.

http://www.020mag.com/files/images/2015/12/rhmz9vq76419.jpg91667.jpg

لحظات پایانی گروگانگیری در سفارت ایران

در تاریخ جهان، این روز تماسی ملایم با جنگ‌های بزرگ پیدا می‌کند. در دهم اردیبهشت ۱۳۲۴ هیتلر و اِوا براون چهل ساعت پس از ازدواج خودکشی کردند و ساعتی بعد سربازان ارتش سرخ پرچم خود را بر فراز رایشتاگ[29] نصب کردند. در ۱۳۴۰ نخستین زیردریایی اتمی شوروی که به موشک اتمی مسلح بود با نام کی-۱۹ به آب انداخته شد.

اما مهم‌تر از این‌ها آن که در دهم اردیبهشت تمرکزی از رخدادهای مربوط به آمریکا را می‌بینیم. در سال ۸۷۱ در این روز کریستف کلمب به طور رسمی از طرف دربار اسپانیا مأمور جستن راه تجارت با هند شد و این همان سفری بود که به کشف قاره‌ی آمریکا انجامید. در ۱۲۷۹ هاوائی بخشی از خاک آمریکا شد و در ۱۲۹۸ سربازان آلمانی وارد مونیخ شدند و کمونیست‌های انقلابی را راندند و جمهوری شوروی باواریا را برچیدند. در ۱۳۸۳ هم شرکت الدزموبیل[30] آخرین خودروی خود را تولید کرد و به نقطه‌ی پایان فعالیت خود رسید.

G:\pix\projects\west\onassis.jpg

اوناسیس

http://vignette2.wikia.nocookie.net/deathbattlefanon/images/2/2b/Bugs_Bunny.png/revision/latest?cb=20151206010607

 باگزبانی

Image result for george washington

جرج واشنگتن 

در دهم اردیبهشت رخدادهای فرهنگی و اجتماعی مهمی هم واقع شده است. در ۱۲۷۶ جی جی تامسون[31] در سخنرانی‌ای در انجمن سلطنتی علوم در لندن از طرف آزمایشگاه کاوندیش کشف الکترون را اعلام کرد. دردهم اردیبهشت ۱۳۰۹ سیاره‌ی پلوتو کشف و نامگذاری شد، سال بعدش (۱۳۱۰) آسمان‌خراش امپایر استیت[32] در نیویورک افتتاح شد، در ۱۳۱۷ نخستین کارتونی که شخصیت اصلی‌اش یک خرگوش زیرک و شیطان بود به نمایش درآمد. این شخصیت بعدتر به باگزبانی[33] تبدیل شد. در ۱۳۱۸ شبکه‌ی تلویزیونی NBC در نیویورک نخستین برنامه‌اش را پخش کرد، که افتتاح نمایشگاه جهانی نیویورک به دست روزولت بود و در ۱۳۷۲ سازمان CERN اعلام کرد شبکه‌ی جهانی اینترنت به طور رایگان در اختیار همگان قرار خواهد گرفت. رخداد دیگر هم آن که در ۱۳۸۷ کمپانی خودروسازی کهن‌سال کرایسلر[34] ورشکست شد.

زاده‌شدگان نامدار دهم اردیبهشت عبارت‌اند از یوآخیم فون ریبن‌تروپ[35] وزیر امور خارجه‌ی هیتلر (۱۲۷۲)، کلود شانون[36] بنیانگذار آمریکایی نظریه‌ی بازی‌ها (۱۲۹۵)، و الکساندر اوناسیس[37] میلیونر یونانی (۱۳۲۷). ادوارد مانه نقاش فرانسوی (۱۲۶۲) و نظار قبانی شاعر سوری (۱۳۷۷) هم در این روز از دنیا رفته‌اند.

یازدهم اردیبهشت

یازدهم اردیبهشت در سطح جهانی سالگرد رخدادهای فرهنگی و علمی است. در ایران هم این روز بیشتر با رخدادهای فرعی و اجتماعی گره خورده است. در سال ۱۲۸۸ نخستین گاردن پارتی ایران در تبریز برای بزرگداشت شهیدان مشروطه در باغشاه برگزار شد و طی آن شیخ محمد خیابانی با خواندن «نکو گوی اگر دیر گویی چه غم» سخنرانی پرشوری ایراد کرد. این مراسم را انجمنی به نام جمعیت خیریه به راه انداخته بود، اما به جای مراسم عزاداری مرسوم، برنامه‌ها بیشتر به جشنی در بزرگداشت آزادی شبیه بود که با حضور گروه ارکستر و نواختن موسیقی همراهی می‌شد. در همین روز و هم‌زمان با برگزاری این مراسم، در گوشه‌ی جنوب شرقی ایران‌زمین و کنار قلمرو بریتانیایی هند خارک سینگ فرمانده‌ی سیک‌ها توانست آگرخان را شکست دهد و اسیر کند و شهر راجوری را تصرف نماید.

رخداد مهم دیگر این روز برای ایرانیان، در ۱۳۰۸ رخ داد و آن زمانی بود که زلزله‌ی مهیبی شهر کهن مرو را ویران کرد. رسانه‌های شوروی تلفاتش را ۳۸۰۰ کشته و ۱۱۲۱ زخمی اعلام کردند که ساختگی می‌نمود. دولت شوروی از ورود کاروان‌های یاری‌رسانی ایرانیان به منطقه جلوگیری کرد و شواهدی هست که از زلزله همچون بهانه‌ای برای کشتار اهالی مرو و کوچاندن اجباری‌شان از منطقه استفاده شده باشد. مرو پس از این فاجعه ویران باقی ماند و زبان پارسی در آن ریشه‌کن شد. بعدتر روس‌ها با کوچاندن جمعیتی از ترکمن‌ها و ساختن شهری در کناره‌ي ویرانه‌های قدیمی مرو آنجا را دوباره مسکونی کردند و توانستند بافت جمعیتی‌اش را به کلی دگرگون سازند. در زمان‌های نزدیک‌تر به ما، در چنین روزی (۱۳۵۳) جرج فلاندرن غده سرطانی شاه را جراحی کرد و در ۱۳۵۶ در جریان مراسم روز کارگر در میدان تقسیم استانبول ۳۶ تن کشته شدند.

G:\pix\projects\history\rome\Diocletianus (284-305 AD).bmp

سکه‌ی دیوکلتیان

در سطح جهانی چند رخداد سیاسی مهم در این روز رخ داده است. در یازدهم اردیبهشت سال ۳۰۵ میلادی دیوکلتیان[38] امپراتور روم از تاج و تخت کناره‌گیری کرد و نخستین فرمانروای رومی بود که چنین می‌کرد. در ۱۱۶۸ جرج واشنگتن[39] در وال استریت نیویورک سوگند خورد و نخستین رئیس‌جمهور ایالات متحده‌ی آمریکا شد. در ۱۳۲۴ یوزف گوبلز[40]، وزیر تبلیغات رایش سوم، به همراه همسرش ماگدا و فرزندانشان خودکشی کردند. در ۱۳۸۳ عکس‌ها و فیلم‌هایی از شکنجه و آزار جنسی زندانیان ابوغریب به دست سربازان آمریکایی در رسانه‌ها انتشار یافت و به رسوایی بزرگی انجامید.

با نزدیک شدن ارتش سرخ به شهر دِمین در آلمان دو هزار و پانصد نفر از ساکنان این منطقه، که خبرهایی از تجاوز و شکنجه‌ی سیستماتیک به دست کمونیست‌ها را شنیده بودند، خودکشی کردند. سه سال بعد در ۱۳۲۷ کیم ایل سونگ[41] با یاری کمونیست‌های چینی و روس دولت کره‌ی شمالی را تأسیس کرد و روند تباهی و زوال در این قلمرو آغاز شد. در ۱۳۳۹ کشور تازه‌تأسیس هند که هنوز با عوارض استعمار دست به گریبان بود استان‌های گجرات و مهاراشترا را به قلمرو خود منضم ساخت. یک سال بعد (۱۳۴۰) هم در چنین روزی بود که فیدل کاسترو در رادیو انتخابات آزاد را بی‌فایده دانست و به این ترتیب از آن هنگام تا به امروز هیچ انتخابات آزادی در این کشور انجام نپذیرفته است.

G:\pix\projects\west\Carl_von_Linné.jpg کارل لینه

G:\pix\projects\west\adam weishaupt illuminati.jpg

 آدام وایزهاوپت

G:\pix\projects\west\fidel-castro343.jpg

سخنرانی مشهور فیدل کاسترو

اما یازدهم اردیبهشت در جهان به ویژه به خاطر رخدادهای اجتماعی و فرهنگی و علمی‌اش اهمیت دارد. در ۱۱۳۲ کتاب رده‌بندی گیاهان[42] نوشته‌ی کارل لینه[43] گیاه‌شناس سوئدی انتشار یافت و نظام نامگذاری علمی گیاهان و جانوران به شکل امروزین زاده شد. در ۱۱۶۵ موتسارت[44] برای نخستین بار «عروسی فیگارو[45]» را در وین اجرا کرد و در ۱۲۱۹ اولین تمبر پستی موسوم به پنی سیاه در انگلستان رواج یافت. در ۱۲۲۳ اداره‌ی پلیس هنگ کنگ تأسیس شد ‌که دومین سیستم پلیسی مدرن دنیا و اولین در آسیا بود. در ۱۲۳۰ نمایشگاه کریستال پالاس[46] لندن به دست ملکه ویکتوریا افتتاح شد.

در ۱۲۹۷ شرکت جنرال موتورز کارخانه‌ی خودروی شورولت را تأسیس کرد. (۱۳۳۵) واکسن فلج اطفال که توسط یوناس سالک[47] پزشک یهودی‌تبار آمریکایی تولید شده بود به تولید انبوه رسید و در دسترس عموم قرار گرفت. در ۱۳۷۸ اولین نسخه از کارتون باب اسفتجی به نمایش در آمد، در ۱۳۸۱ نخستین نسخه از نرم‌افزار Office تولید شد و در همین روز تابلوی «چهار باغ» اثر حسین زنده‌رودی در حراج کریستی به مبلغ ۶/۱ میلیون دلار فروخته شد و این آغاز توجه بازار جهانی هنر به آثار هنرمندان ایرانی بود. در ضمن سال بعدش (۱۳۸۸) در همین روز دولت سوئد ازدواج همجنس‌گرایان را قانونی ساخت!

زادگان یازدهم اردیبهشت عبارت‌اند از کارل فریدریش گاوس[48] ریاضیدان آلمانی (۱۱۵۶)، پیر تیار دو شاردن فیلسوف و یزدان‌شناسی فرانسوی (۱۲۶۰) و اوبرتو پازولینی[49] کارگردان ایتالیایی (۱۳۳۶). از میان درگذشتگان هم می‌توان از لئوناردو داوینچی[50] (۸۹۸) آنتونین دووراک[51] آهنگساز چک (۱۲۸۳)، آرام خاچاتوریان آهنگساز ارمنی (۱۳۵۷) آیت‌الله مطهری (۱۳۵۸) و رضا سیدحسینی نویسنده (۱۳۸۸) یاد کرد. در ضمن در همین روز (۱۳۷۸) بود که پیکر کوهنورد انگلیسی جورج مالوری[52] هفتاد و پنج سال پس از ناپدید شدن در قله‌ی اورست در این کوهستان کشف شد. در سال ۱۳۸۹ هم محمد بهمن‌بیگی بنیانگذار آموزش عشایری در ایران درگذشت و به پاس فعالیت‌های سازنده و نیکوکارانه‌اش در مراسم خاکسپاری او بیش از صد هزار نفر شرکت کردند.

دوازدهم اردیبهشت

مهم‌ترین مناسبت دوازدهم اردیبهشت در دوران معاصر ما کشته شدن ناصرالدین‌شاه در این روز است. بعد از ظهر آدینه دوازدهم اردیبهشت ۱۲۷۵ ناصرالدین‌شاه در حرم حضرت عبدالعظیم توسط میرزا رضا کرمانی با اسلحه گرم به قتل رسید. در همین روز اتابک امین‌السلطان صدراعظم قتل ناصرالدین‌شاه و پادشاهی مظفرالدین میرزا را تلگرافی به تبریز اعلام نمود. مظفرالدین‌شاه هم وی را در سمت صدراعظمی تثبیت و برای مخارج حرکت به تهران از او یکصد هزار تومان حواله‌ی پول دریافت کرد. یازده سال بعد باز در همین روز (۱۲۸۶) اتابک بار دیگر با فرمان محمدعلی‌شاه به صدارت رسید و دو سال بعد (۱۲۸۸) محمدعلی‌شاه صدراعظم مشروطه‌خواهش احمدخان مشیرالدوله را عزل کرد و این مقام را به سعدالدوله بخشید.

G:\pix\projects\iranzamin\modern\done\جمعه هجدهم ذیقعده ۱۳۱۳ ناصرالدین.jpg

مراسم خاکسپاری ناصرالدین‌شاه

دوازدهم اردیبهشت در ضمن روز مداخله‌های سیاسی انگلستان در حریم ایران‌زمین نیز هست. در ۱۲۹۵ انگلیسی‌ها که خواهان کنترل سیستم نظامی و مالی ایران بودند با سپهسالار اعظم صدراعظم توافق کردند که ماهی دویست هزار تومان به دولت ایران بدهند و این دو وزارتخانه را مدیریت کنند. ربع قرن بعد در ۱۳۲۰ عراقی‌ها که کشورشان چند سال پیش به دست انگلستان آفریده شده بود و شاهشان ملک عبدالله دست‌نشانده‌ی این دولت بود، وی را راندند که رشیدعالی گیلانی را که با رضاشاه و آلمانی‌ها نزدیکی داشت به حکومت برگزیدند. تا این که در دوازدهم اردیبهشت همین سال انگلیسی‌ها به عراق حمله کردند و رشیدعالی را از قدرت کنار زدند و باز ملک عبدالله را به جای تعیین‌شده برایش برنشاندند. درگیری انگلیسی‌ها با مردم ایران‌زمین در اینجا پایان نیافت چون دقیقاً ده سال بعد (۱۳۳۰) در همین روز طرح ملی شدن صنعت نفت در مجلس تصویب شد. شش سال بعد (۱۳۳۶) راه آهن تهران-مشهد هم گشایش یافت. رخداد دیگر این‌که در این روز (۱۳۴۰) ابوالحسن خانعلی، معلمی که در تجمع اعتراض‌آمیز معلمان در میدان بهارستان شرکت کرده بود، کشته شد.

G:\pix\projects\iranzamin\modern\رشید عالی گیلانی و محمد الحسینی.jpg

رشیدعالی گیلانی و محمد حسینی مفتی اورشلیم

در سطح جهانی دوازدهم اردیبهشت به شکل غریبی با رخدادهای دینی مصادف بوده است. در سال ۳۷۳ میلادی آتاناسیوس اسکندرانی[53] رهبر بانفوذ مسیحیان درگذشت. در سال ۲۸ هجری خورشیدی ماروتای تکریتی رهبر مسیحیان سریانی در قلمرو ساسانی فوت کرد. او تفسیری مشهور بر کتاب مقدس نوشته بود و در گردهمایی رهبران مسیحی در سال هشتم هجری به رهبری مسیحیان آسوری برگزیده شد. در ۹۹۰ انجیل جیمز شاه برای اولین بار در لندن به چاپ رسید، در ۱۱۵۵ کشیشی یسوعی به نام آدام وایزهاوپت[54] در باواریا آیین ایلومیناتی[55] را تأسیس کرد و این همان است که امروز همچون فرقه‌ای مرموز و مخوف موضوع داستان‌های هیجان‌انگیز قرار گرفته است. در ۱۲۶۳ موزس فلیتوود واکر[56] نخستین ورزشکار سیاهپوستی بود که در آمریکا اجازه یافت در یک تیم بیسبال بازی کند!

این روز در ضمن با فجایعی طبیعی هم مصادف بوده است. در ۱۳۹۳ هم رانش زمین در بدخشان افغانستان به مرگ دو سه هزار تن منتهی شد که دویست و پنجاه نفرشان مهمانان یک مجلس عروسی بودند. در سطح جهانی این روز با چند رخداد سیاسی گره خورده است. در ۱۲۵۶ پابلو ایگلِسیاس[57] حزب سوسیالیستی کارگران اسپانیا را تأسیس کرد، در ۱۲۶۴ لئوپولد دوم[58] شاه بلژیک کنگو را مستعمره‌ی خود ساخت، و در ۱۳۶۱ جنگ دریایی بریتانیا و آرژانیتن بر سر جزایز فالکلند آغاز شد. با این همه، چند رخداد فنی و فرهنگی هم در این روز رخ داده است. در ۱۳۳۱ نخستین هواپیمای مسافربری با موتور جت از لندن به یوهانسبورگ پرواز کرد؛ در ۱۳۳۴ تنسی ویلیامز[59] جایزه‌ی درام پولیتزر را برای «گربه روی شیروانی داغ[60]» دریافت کرد.

http://skepticism-images.s3-website-us-east-1.amazonaws.com/images/jreviews/Yelwa-Massacre.jpg

قربانیان کشتار یلوا در نیجریه

در میان ایرانیان نصرت‌الدین‌میرزا سالارالسلطنه پسر ناصرالدین‌شاه (۱۲۶۱)، رضا ارحام صدر هنرپیشه (۱۳۰۲) و شیرکو بیکس (۱۳۱۹) در این روز زاده شدند و غلامحسین رهنمای ریاضیدان (۱۳۲۵)، و رضا لطفی موسیقی‌دان (۱۳۹۳) در این روز درگذشتند. این روز در ضمن با ترور سیاستمدارانی که رهبر دینی هم بوده‌اند پیوندی دارد. در ۱۳۵۸ آیت‌الله مطهری هنگامی که از خانه‌ی یدالله سحابی خارج می‌شد به دست گروه فرقان ترور شد و در ۱۳۹۰ اسامه بن لادن با بمباران آمریکایی‌ها در پاکستان به قتل رسید.

در سطح جهانی زادگان دوازدهم اردیبهشت عبارت‌اند از کاترین کبیر[61] ملکه‌ی روسیه (۱۱۰۸)، تئودور هرتسل[62] سیاستمدار اتریشی (۱۲۳۹)، و دیوید بکهام[63] فوتبالیست (۱۳۵۴). درگذشتگان این روز هم عبارت‌اند از آلفرد دو موسه[64] ادیب فرانسوی (۱۲۳۶)، جوزف مک کارتی سناتور امریکایی (۱۳۳۶)، فرانتس فون پاپن[65] صدراعظم آلمان (۱۳۴۸)، جی ادگار هوور[66] مؤسس FBI (۱۳۵۱)، و جان اکلز[67] عصب‌شناس و فیزیولوژیست استرالیایی و پائولو فریره[68] فیلسوف برزیلی که هردو در ۱۳۷۶ جان سپردند.

 

 

  1. Conrad of Montferrat ↑
  2. Billy the Kid ↑
  3. Lincoln County ↑
  4. Charles de Gaulle ↑
  5. Johannes Gutenberg ↑
  6. Ferruccio Lamborghini ↑
  7. Benito Mussolini ↑
  8. Clara Petacci ↑
  9. Ludwig Wittgenstein ↑
  10. Francis Bacon ↑
  11. André Godard ↑
  12. Peter the Great ↑
  13. Eva Braun ↑
  14. Nichiren ↑
  15. Nam(u)-myoho-renge-kyo ↑
  16. Chittagong ↑
  17. Rodney King ↑
  18. Richard Nixon ↑
  19. Watergate scandal ↑
  20. Alexander II of Russia ↑
  21. Henri Poincaré ↑
  22. Hirohito ↑
  23. Félix Guattari ↑
  24. Michelle Pfeiffer ↑
  25. Uma Thurman ↑
  26. Alfred Hitchcock ↑
  27. Ironside ↑
  28. CENTO (Central Treaty Organization) ↑
  29. Reichstag ↑
  30. Oldsmobile ↑
  31. J. J. Thomson ↑
  32. Empire State ↑
  33. Bugs Bunny ↑
  34. Chrysler ↑
  35. Joachim von Ribbentrop ↑
  36. Claude Shannon ↑
  37. Alexander Onassis ↑
  38. Diocletian ↑
  39. George Washington ↑
  40. Joseph Goebbels ↑
  41. Kim Il-sung ↑
  42. Species Plantarum ↑
  43. Carl Linnaeus ↑
  44. Wolfgang Amadeus Mozart ↑
  45. Le nozze di Figaro ↑
  46. Crystal Palace ↑
  47. Jonas Salk ↑
  48. Carl Friedrich Gauss ↑
  49. Uberto Pasolini ↑
  50. Leonardo da Vinci ↑
  51. Antonín Dvořák ↑
  52. George Mallory ↑
  53. Athanasius of Alexandria ↑
  54. Adam Weishaupt ↑
  55. Illuminati ↑
  56. Moses Fleetwood Walker ↑
  57. Pablo Iglesias ↑
  58. Leopold II of Belgium ↑
  59. Tennessee Williams ↑
  60. Cat on a Hot Tin Roof ↑
  61. Catherine the Great ↑
  62. Theodor Herzl ↑
  63. David Beckham ↑
  64. Alfred de Musset ↑
  65. Franz von Papen ↑
  66. J. Edgar Hoover ↑
  67. John Eccles ↑

  68. Paulo Freire ↑

 

 

ادامه مطلب: ماه اردیبهشت: سیزدهم تا هفدهم

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب

© همه حقوق تارنمای سوشیانس از آن شروین وکیلی است.