ماه خرداد: بیست‌و‌سوم تا بیست‌و‌هشتم

ماه خرداد: بیست‌و‌سوم تا بیست‌و‌هشتم

بیست و سوم خرداد

بیست و سوم خردادماه با مجموعه‌ای از رخدادهای پراکنده در سطح جهان مصادف است که به ترتیب تاریخی از آن‌ها یاد می‌کنیم. در ۹۰۴ هجری خورشیدی مارتین لوتر^[1] قاعده‌ی عزب بودن کشیش‌ها را شکست و با کاترینا فون بورا^[2] ازدواج کرد. در ۲۳ خرداد ۱۲۵۷ کنگره‌ی برلین گشایش یافت و تا یک ماه ادامه یافت. در این گردهمایی قدرت‌های اروپایی که بیسمارک^[3] سازمان‌دهنده‌ی اصلی‌اش بود، روسیه سرزمین‌هایی را که به تازگی فتح کرده بود پس داد و در مقابل بالکان و بسارابی و قفقاز را دریافت کرد، اتریش بوسنی را گرفت و انگلیس قبرس و فرانسه تونس را صاحب شد. همه‌ی این بخش‌ها پیشتر مناطقی از امپراتوری عثمانی بودند و بنابراین کنگره‌ی یادشده در واقع رایزنی‌ای بود برای تکه تکه کردن امپراتوری عثمانی که تازه در جنگ شکست خورده بود و تا آن لحظه بزرگ‌ترین و تقریباً قدیمی‌ترین دولت اروپایی محسوب می‌شد. با این همه توافق قدرت‌های اروپایی نتیجه نداد و نیم قرن بعد جنگ‌های جهانی آغاز شد که در جریان آن در ۲۳ خرداد ۱۲۹۶ مرگبارترین بمباران لندن طی جنگ جهانی اول توسط نیروهایی آلمان انجام پذیرفت، که طی آن فقط ۱۶۲ تن کشته شدند!

در ۱۳۴۵ در آمریکا این قانون گذاشته شد که پلیس هنگام دستگیری مجرمان باید حقوق قانونی‌شان را به آن‌ها گوشزد کند. در همین روز به سال ۱۳۶۱ خالد سعودی درگذشت و ملک فهد به جایش پادشاه دولت نوساخته‌ی عربستان سعودی شد. یک سال بعد در ۲۳ خرداد ۱۳۶۲ پایونیر ۱۰^[4] از مدار نپتون گذشت و اولین دست‌ساخته‌ی بشر شد که از منظومه‌ی خورشیدی خارج می‌شد.

در پایان همین قرن در بیست و یکم خرداد ۱۳۹۵ هم در جریان تیراندازی در یک کافه‌ی ویژه‌ی همجنس‌گرایان در اورلاندو^[5] ۴۹ نفر کشته و ۵۳ تن زخمی شدند. قاتل خود مردی همجنس‌باز افغان‌تبار بود به نام عمر متین که نگهبان زندان بود و بنا به روایتی گرایشی به داعش داشته است، هرچند این گرایش با این‌که مشتری قدیمی این کافه و عضوی از شبکه‌ی همجنس‌گرایان اورلاندو بوده تناسبی ندارد.

شارل کچل

شارل چاق

در ۱۰۴۴ انگلستان پس از شکست دادن هلندی‌ها شهر نیوآمستردام را از آن‌ها گرفت و اسم آن را به نیویورک تغییر داد. در ۱۲۸۶ نروژ به زنانش حق رأی داد. در ۱۳۳۸ هم ‌اولین خط راه‌آهن مونوریل نیمکره‌ی غربی در دیسنی‌لند کالیفرنیا راه‌اندازی شد.

جالب اینجاست که در این روز دو تن از حکمرانان امپراتوری مقدس روم (دولتی که ولتر می‌گفت نه امپراتوری است و نه مقدس و نه روم!) زاده شدند که هردو شارل نام داشتند و هردو هم به خاطر شکل ظاهری‌شان شهرتی نزد رعایاشان پیدا کرده بودند. در ۲۰۲ خورشیدی شارل کچل^[6] و در ۲۱۸ شارل چاق^[7] به دنیا آمدند!

ییتس^[8] شاعر ایرلندی (۱۲۴۴)، جان فوربس نش^[9] ریاضی‌دان آمریکایی و سرمشق فیلم «ذهن زیبا^[10]» (۱۳۰۷) هم در این روز زاده شده‌اند. در مقابل امام ابوحنیفه (۱۴۶)، علی‌الظاهر بالله خلیفه‌ی فاطمی مصر (۴۱۵) و مارتین بوبر^[11] فیلسوف اتریشی (۱۳۴۴) در این روز از دنیا رفته‌اند. در ایران نیز نصرت امین اصفهانی (بانو امین) از زنان مجتهد ایرانی در ۱۳۶۲ درگذشت.

جان نش

جیمز کلرک ماکسول

  ایروین یالوم

بیست و چهارم خرداد

این روز به نسبت پرماجرا و غنی از رخدادهای ریز ودرشت بوده است. روز یکشنبه ۲۴ خرداد سال ۸۰۲ خورشیدی ابوعبداللَّه شرف‌الدین مقداد بن عبداللَّه بن محمد حلی سَیوری معروف به فاضل مقداد و فاضل سیوری، فقیه، متکلم، محقق، جامع معقول و منقول درگذشت. در همین روز به سال ۱۲۰۰ بادی هفتم^[12] شاه سنار^[13] تسلیم قوای عثمانی شد و با ملحق شدن سرزمینش به قلمرو سلطان اسماعیل پاشا قلمرو مستقل سودان از میان رفت. در همین روز به سال ۱۲۸۷ بازار بوشهر هم‌زمان با سایر نقاط کشور برای مبارزه با محمدعلی‌شاه تعطیل شد و تا ده روز بعد هم تعطیل ماند. در همین روز (۱۲۹۹) میرزا کوچک‌‌خان که با قوایش به رشت رسیده بود شش ساعت با قوای قزاق مستقر در شهر مذاکره کرد تا قانعشان کند شهر را بدون مقاومت به او تسلیم کنند، اما ایشان از این کار سر باز زدند.

در باقی جاهای دنیا این روز با حمله‌های اشغالگرانه‌ی پیاپی مصادف بوده است. یکی‌شان که بدفرجام هم از آب درآمد، به سال ۶۶۴ رخ داد و این زمانی بود که نیروهای ویتنامی در نبرد چونگ دونگ ناوگان مهاجم مغول را از بین بردند. تهاجم‌های بعدی بیشتر به کام اشغالگران پایان یافت. در ۱۲۰۹ سی و چهار هزار سرباز فرانسوی به الجزایر حمله کردند و به این ترتیب استعمار فرانسویان در الجزایر آغاز شد، در ۱۲۷۹ آمریکا هاوایی را به قلمرو خود منضم ساخت، در ۱۳۱۹ قوای آلمان نازی وارد پاریس شدند و در همین روز روسیه‌ی شوروی لیتوانی را به خاک خود منضم ساخت. بلشویک‌های شوروی‌ تنها به اشغال کشورهای بالتیک بسنده نکردند و در ۲۴ خرداد ۱۳۲۰ نخستین موج از مهاجرت اجباری و نسل‌کشی مردم استونی، لیتوانی و لاتویا را آغاز کردند. کمترین تخمین‌ها نشان می‌دهد که صد و پنجاه هزار نفر از مردم این کشورها به اردوگاه‌های کار یا اردوگاه‌های دور افتاده فرستاده شدند که شمار زیادی‌شان کشته شدند.

بادی هفتم شاه سنار

کوچاندن اجباری مردم بالتیک به دست بلشویک‌ها

این روز در ضمن با تأسیس نهادهایی اجتماعی هم مصادف است. در ۵۳۷ شهر مونیخ توسط هنریِ شیر^[14] در کرانه‌ی رود ایسار بنیان نهاده شد، در ۱۱۵۴ کنگره‌ی آمریکا فرمان تشکیل ارتش قاره‌ای را داد و این به معنای تأسیس نهاد ارتش در آمریکاست و در ۱۲۲۵، آنگلوساکسون‌های مقیم کالیفرنیا زیر پرچم خرس‌نشان گرد آمدند و در برابر دولت اسپانیایی مکزیکو سر به شورش برداشتند و تأسیس جمهوری کالیفرنیا را اعلام کردند.

آزادی‌هایی قانونی نیز در این روز رخ نموده که از میانش می‌توان به این موارد اشاره کرد: در ۱۳۱۶ مجلس نمایندگان آمریکا قانونی برای مالیات گرفتن از واردات حشیش تصویب کرد! در ۱۳۴۵ هم واتیکان اعلام کرد فهرست کتاب‌های ممنوعه‌اش Index Librorum Prohibitorum باطل می‌شود. این فهرست طی قانون منع انتشار و خواندن برخی از کتاب‌ها در سال ۹۳۶ شکل گرفته بود و حدود چهارصد سال تداوم داشت.

منوریل هتل دیسنی

جلد کتابچه‌ی کتب ممنوعه‌ی واتیکان

معجون ابداعی عالیجناب کریگ!

۲۴ خرداد با نوآوری‌های فنی و اجتماعی ماندگاری هم پیوند خورده است. در ۱۲۰۱ چارلز بابیج^[15] در مقاله‌ای که به انجمن سلطنتی اخترشناسی ارائه کرد، ماشین‌ حساب اختراعی‌اش را معرفی کرد. در ۱۳۲۸ یک میمون رزوس به نام آلبرت دوم (!) در یک موشک آلمانی وی-۲ تا ارتفاع ۱۳۴ کیلومتری زمین سفر کرد و نخستین میمون فضانورد جهان شد.

در میان زادگان این روز به نام‌های مشهوری مانند آندری مارکوف^[16] ریاضی‌دان روس (۱۲۳۵) ، اریک اریکسون^[17] روانشناس آلمانی (۱۲۸۱)، یوری آندروپوف^[18] رهبر اتحاد جماهیر شوروی (۱۲۹۳) و ارنستو چه‌گوارا^[19] (۱۳۰۷) و دونالد ترامپ^[20] (۱۳۲۵) بر می‌خوریم!

در گذشتگان نامدار این روز هم عبارت‌اند از متودیوس سراسقف قسطنتنیه (۲۲۶)، جایکومو لئوپاردی^[21] فیلسوف و شاعر ایتالیایی (۱۲۱۶)، ادوارد فیتزجرالد^[22] منتقد و ادیب انگلیسی (۱۲۶۲)، ماکس وبر^[23] جامعه‌شناس آلمانی (۱۲۹۹) و گراهام چسترتون^[24] ادیب و داستان‌نویس انگلیسی (۱۳۱۵).

آلویس آلزایمر

ماکس وبر

 ارنستو چه گوارا 

بیست و پنجم خرداد

یکی از رخدادهای مهم این روز آن است که به سال ۷۶۳ پیش از میلاد در اسناد آشوری به خورگرفتی اشاره شده که بعدتر مبنای تنظیم گاهشماری شاهان میان‌رودان باستان قرار گرفت. این کسوف که بعدها ارزش علمی عظیمی پیدا کرد، البته در آن روزگار به پیشگویی‌ها و خرافه‌های فراوانی دامن زد. یکی دیگر از دلایل اهمیت این روز آن است که روز سه شنبه ۲۵ خرداد سال ۲۰ هجری خورشیدی بود که سپاهیان اسلام سرزمین مصر را تصرف کردند. بخش مهمی از سرکردگان این ارتش اسواران ساسانی نومسلمانی بودند که بیست سال پیش زیر پرچم خسروپرویز مصر را فتح کرده بودند و حالا با متحدان نوکیش خویش به این سرزمین باز می‌گشتند.

کلنل پسیان و نیروهای ژاندارمری در آستانه‌ی خودسری

در دوران معاصرمان این روز با جنگ میرزا کوچک‌خان و قوای قزاق مستقر در رشت (۱۲۹۹) مصادف است. قزاق‌ها که از تحویل شهر به جنگلی‌ها سر باز می‌زدند در برابر حمله‌شان دلیرانه جنگیدند و در نتیجه صد قزاق و پنجاه جنگلی کشته شدند و هفده خانه و چهل خانواده غارت شد. این جنگ یکی از دلایلی بود که قزاق‌ها بعدتر از میرزا کوچک‌خان کینه به دل داشتند و پیگیرانه او را تعقیب می‌کردند. درست یک سال بعد (۱۳۰۰) نیروی سرکش دیگری در برابر قدرت مرکزی ایران قد علم کرد و این بار نیروهای ژاندارمری به رهبری کلنل پسیان بودند که در مشهد رژه‌ای با واحدهای توپخانه‌شان برگزار کردند و بعد سر از اطاعت دولت مرکزی پیچیدند. از آن سو در همین روز ساعدالدوله پسر سپهسالار تنکابنی هم با حمایت معزالسلطنه کوس خودسری نواخت و شهر تنکابن را گرفت.

در سال ۵۹۴ خورشیدی جان پادشاه انگلستان فرمان ماگنا کارتا^[25] را صادر کرد، در ۶۷۹ شهر بیلبائو^[26] که مهم‌ترین شهر قلمرو باسک^[27] اسپانیاست تأسیس شد و در ۷۸۹ نیروهای امپراتور چین یونگ‌لِه^[28] موفق شدند در نبرد رود اونون^[29] قوای مغولی مهاجم به رهبری اولجای تیمور^[30] را شکست دهند و پس بزنند. اما بعدتر انگلیسی‌ها آن را از اسپانیا گرفتند و بخت به ایشان هم وفا نکرد و در ۱۱۵۴ جرج واشنگتن به فرماندهی نیروهای قاره‌ای (ارتش استقلال‌طلب آمریکا) رسید و رهسپار نبرد با انگلیسی‌ها شد. آخرش دامنه‌ی این شورش‌ها به اروپا هم کشید و در نتیجه در همین روز به سال ۱۱۸۳ ژوزف بناپارت^[31] شاه اسپانیا شد و بخشی از امپراتوری انقلابی ناپلئون را در دست گرفت. اما این دولت عظیم به سرعت فروپاشید و جای خود را به نیروی قاره‌ای آلمان داد، از این نکته هم نگذریم که در سال‌های اخیر شکلی دیگر از امپراتوری غیرانقلابی در جهان شکل گرفت که نتیجه‌اش آن که در ۱۳۷۱ دادگاه عالی ایالات متحده قانونی گذاشت که بر مبنای آن نیروهای آمریکایی می‌توانستند هر متهمی را از هر کشوری بدون هماهنگی با دولت حاکم بر آن کشور بگیرند و برای محاکمه به آمریکا ببرند!

در ۱۱۵۶ کنگره‌ تصویب کرد که پرچم آمریکا از خطوط راه‌راه و ستاره‌‌هایی به شمار ایالت‌ها تشکیل شود. در۱۱۶۸ کشیشی به نام عالیجناب الیجاه کریگ^[32] برای نخستین بار از تخمیر ذرت ویسکی تولید کرد. او به خاطر آن که مقیم شهر بوربون در کنتاکی بود این مشروب تازه را بوربون^[33] نامید. در ۱۲۵۱ اتحادیه‌های بازرگانی در کانادا قانونی شدند.

در همین روز به سال ۱۳۳۴ کودتای خونینی در آرژانتین شکست خورد. هواپیماهای کودتاچیان بر تظاهرات مردمی به حمایت از خوان پرون^[34] –رئیس‌جمهور آرژانتین- بمب ریختند و ۳۶۴ تن را کشتند و دست کم ۸۰۰ تن را زخمی کردند. سربازان هم‌زمان به کاخ ریاست جمهوری حمله بردند اما در نهایت کودتا به شکست انجامید. در ۱۲۸۲ شرکت خودروسازی فورد^[35] و در ۱۲۹۰ شرکت آی بی ام^[36] در نیویورک تأسیس شد. در ۱۳۴۲ با پرتاب موشک وستوک ۶^[37] توسط شوروی‌ها والنتینا تروشکووا^[38] اولین زن فضانورد جهان شد.

جرج واشنگتن

 اریک اریکسون

ویلهلم دوم

این روز در تاریخ علم هم اهمیتی دارد. چنان که در ۱۰۴۶ اولین درمان با انتقال خون توسط دکتر ژان باتیست دنیس^[39] انجام پذیرفت، و در ۱۲۲۳ چارلز گودیِر^[40] اختراع تولید یاقوت مصنوعی را به اسم خود ثبت کرد. در ۱۲۵۷ هم ‌ادوارد مایبریج^[41] با گرفتن زنجیره‌ای از عکس‌ها اثبات کرد که هر چهار پای اسب موقع چهار نعل رفتن از زمین جدا می‌شود. این شیوه از عکسبرداری مبنای تولید تصویر متحرک و فیلم شد.

در این میان رخدادهای ویرانگر هم رخ می‌داده است. چنان که در ۲۵ خرداد ۱۳۶۴ تابلوی زیبای دانائه^[42] اثر رامبراند^[43] توسط مردی مجنون مورد حمله قرار گرفت. این مرد با چاقو تابلو را پاره کرد و روی آن اسید سولفوریک ریخت!

۲۵ خردادماه در ضمن زادروز این افراد هم هست: آلوئیس آلزایمر^[44] روانپزشک و کاشف آلمانی بیماری آلزایمر (۱۲۴۳)، و محمدعلی رجائی دومین رئیس‌جمهور ایران (۱۳۱۲).

بیست و ششم خرداد

مهم‌ترین مناسبت بیست و ششم خردادماه در جهان باستان آن بوده که حمله‌ی بزرگ رومیان به ایران در چنین روزی شکست خورد و امپراتورشان کشته شد. در این روز به سال ۳۶۳ میلادی امپراتور یولیانوس^[45] در کرانه‌ی دجله نیروهای مهاجم رومی‌اش را پیاده کرد و برای حمله به تیسفون آماده شد. او برای این‌که راه را بر فرار و عقب‌نشینی سربازانش ببندد ناوگانش را به آتش کشید. اما همین به قیمت تلفات وحشتناک سربازانش تمام شد. تا چند روز بعد پارسیان او را کشتند و نیروهایش را با کشته‌ی بسیار به عقب‌نشینی وا داشتند.

کتاب سقوط شاهزادگان

دیوارنگاره‌ی قبطی

نگاره‌ی یولیانوس زیر پای اردشیر دوم در تاق بستان

این رخداد در جهان باستان چندان مهم بود که چندین روایت و تصویر درباره‌اش پرداخته شده است. دقیق‌ترین گزارش تاریخی را شاهنشاه ساسانی به دست داده که کشته شدن امپراتور در میدان نبرد را شرح می‌دهد. مورخان رومی در مرگ او مسیحیان را مقصر دانستند و بعدتر که ترسایان به قدرت رسیدند در نگاره‌هایشان (مثلاً در این تصویر کلیسایی قبطی) کشته شدن یولیانوس را ناشی از مرتد بودنش دانستند و سنت مرکوریوس^[46] را قاتلش دانستند! تصویر برگی از کتاب سقوط شاهزادگان^[47] اثر جیووانی بوکاچیو^[48] را هم آورده‌ام که در آن به اشتباه می‌گوید ایرانیان پوست از تن یولیانوس کندند و آن پوست را بر دیوار تیسفون آویختند تا عاقبت مهاجمان به ایران مایه‌ی عبرت دیگران شود. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که یولیانوس با مراسم مختصری به خاک سپرده شده و این برداشت نادرست بوده است.

با همه‌ي شکوهی که ساسانیان داشتند و اقتداری که در دفاع از خاک ایران نشان می‌دادند، در نهایت زمانه‌شان گذشت و باز در چنین روزی به سال یازدهم هجری خورشیدی بود که یزدگرد سوم واپسین شاهنشاه ساسانی بر تخت نشست و در نهایت در سازماندهی مجدد قلمرو بزرگش ناکام ماند و زیر فشار موج حمله‌های اعراب در هم شکست.

در دوران معاصر این روز با زنجیره‌ای از رخدادهای سیاسی و به ویژه بیانیه‌های سیاسی مصادف بوده است. در ۱۲۳۷ لینکلن^[49] سخنرانی مشهور «خانه‌ی تقسیم‌شده^[50]» را در ایلینویز اجرا کرد. در ۱۲۶۷ ویلهلم دوم^[51] به امپراتوری آلمان برکشیده شد، در ۱۲۹۸ لنین دومین اعلامیه‌اش را صادر کرد و در آن وعده‌هایی مانند لغو معاهده‌های استعماری و تأسیس راه‌آهن را به کشورهایی که از روسیه‌ی تزاری صدمه دیده بودند –از جمله ایرانیان- وعده کرد. در ۱۳۱۹ مارشال پتن^[52] که قهرمان محبوب جنگ جهانی اول در جنگ با آلمان‌ها بود، به ریاست جمهوری ویشی رسید و بیانیه‌ای صادر کرد و همکاری با نازی‌ها را آغاز کرد. در همین روز در لیتوانی دولتی کمونیستی روی کار آمد که دست‌نشانده‌ی شوروی بو‌د و کمابیش همان روابط عصر استعماری را در قالبی نو و بسیار مهیب‌تر در این کشور بازتولید می‌کرد.

در چنین روزی به سال ۷۶۸ ارتش عثمانی بر نیروهای متحد بوسنی و صرب در کوسوو غلبه کرد و امپراتوری عثمانی را در اروپا پیش راند. این روز در ضمن با وقایعی سیاسی هم که سویه‌های حقوقی دارد پیوند خورده است. یکی آن که در ۱۳۲۳ یک نوجوان چهارده‌ساله‌ی سیاهپوست به نام جورج یونیوس استینی^[53] به جرم قتل دو دختربچه‌ی سفیدپوست طی محاکمه‌ای که تنها ده دقیقه طول کشید در کارولینا به ناروا محکوم شد و با صندلی الکتریکی اعدام شد. بعد از پیگیری فراخوان خانواده‌اش در سال ۱۳۹۳ دستگاه قضایی ایالات متحده اعلام کرد که روند دادرسی و اعدام او عادلانه نبوده است و احتمالاً این کودک که هفتاد سال پیش با طی مراحل رسمی و اداری اعدام شده، بی‌گناه بوده است.

جورج استینی

در ۱۰۲۷ مارگارت جونز^[54] در ماساچوست به جرم جادوگری به دار آویخته شد و بعد از او موجی از کشتار جادوگران در آمریکا آغاز شد که احتمالاً همه‌شان بر اساس اتهام‌هایی تخیلی پیش می‌رفته است. در ۱۲۷۵‌ تسونامی مهیبی در ژاپن بیست و دو هزار کشته بر جای گذاشت.

در ۱۳۶۰ رونالد ریگان^[55] به سفیر سابق کانادا در ایران (کن تیلور^[56]) که در فرار شش عضو سفارتخانه‌ی آمریکا از ایران نقش مهمی ایفا کرده بود، مدال زرین کنگره را اهدا کرد. این نخستین بار بود که آمریکایی‌ها چنین مدالی را به یک خارجی می‌دادند.

بیست و ششم خرداد در ضمن با چندین رخداد فرهنگی و اجتماعی نیز مقارن است. در ۱۱۳۱ بنجامین فرانکلین^[57] اثبات کرد که آذرخش از جنس برق است، در سال ۱۲۵۰ بر اساس قانونی که در انگلستان تصویب شد، آزمون عقیدتی مربوط به عقاید مذهبی و دیندار بودن دانشجویان از کنکور دانشگاه‌های آکسفورد، کمبریج و دورهام حذف شد! تا پیش از آن چنین «مصاحبه‌ی عقیدتی»ای وجود داشت و از ورود دانشجویان غیرمتعهد و غیرمخلص به آیین مسیحیت پروتستان به دانشگاه‌ها پیشگیری می‌کرد. در ۱۳۱۸، یعنی در اواخر دوران رضاشاه هم قاتلی به نام اوژن ویدمان^[58] آخرین محکومی شد که در فرانسه با گیوتین اعدامش کردند.

در ۱۲۸۳ جیمز جویس^[59] نویسنده‌ی ایرلندی رابطه‌ی عاشقانه‌اش با نورا بارناکل^[60] را آغاز کرد و بر این مبنا این روز را آغازگاه نوشته شدن رمان مشهور اولیس قرار داد. در ۱۳۸۹ هم بوتان نخستین کشوری شد که مصرف تنباکو را کاملاً ممنوع ساخت. در ۱۳۵۶ هم شرکت طراحی نرم‌افزار اوراکل^[61] در کالیفرنیا آغاز به کار کرد.

حسینقلی‌خان ایلخانی (نشسته در مرکز بر صندلی)

سکه‌ی یزدگرد سوم 

زادگان مشهور این روز عبارت‌ا‌ند از محمدحسین غروی نائینی (۱۲۳۹)، آدام اسمیت^[62] فیلسوف اسکاتلندی (۱۱۰۲)، و جرونیمو^[63] رئیس سرخ‌پوستان آپاچی (۱۲۰۸). ورنر فون براون^[64] فیزیکدان آلمانی و سازنده‌ی اولین موشک‌ها و سفینه‌های فضایی هم در ۱۳۵۶ درگذشت. در ضمن حسینقلی‌خان ایلخانی رئیس ایل بختیاری را هم در همین روز در ۱۲۶۱ به دستور ناصرالدین‌شاه به قتل رساندند. ظل‌السلطان پسر ناصرالدین شاه برای او که در اصفهان مهمانش شده بود قهوه‌ی قجری برد!

بیست و هفتم خرداد

بیست و هفتم خردادماه در تاریخ ایران‌زمین بیشتر به خاطر زادگان و رفتگانش اهمیت دارد. در تاریخ معاصرمان به روایتی آغا محمدخان قاجار در این روز به سال ۱۱۲۱ زاده شده و در تاریخ کهنمان به روایتی عثمان بن عفان، سومین خلیفه‌ی اسلام، در همین روز به سال ۳۵ هجری خورشیدی به قتل رسید. رخدادهای جزئی دیگری هم با این روز مصادف می‌شوند. مثلاً در ۱۲۹۷ فتحعلی‌خان خویی (خویسکی) در باکو دولتی تشکیل داد که در آن نسیب یوسف بیلیِ پان‌ترک وزارت آموزش را بر عهده داشت و این یکی از نخستین رخنه‌های این جریان سیاسی عقل‌ستیز در ایران‌زمین بود. یازده سال بعد در همین روز هم علی‌خان سالار حشمت با هشت هزار سوار قشقایی در فارس سر به شورش برداشت که کمی بعد به شدت سرکوب شد.

در همین روز به سال۸۴۱ ولاد سوم سپوزنده (دراکولا^[65]) تلاش کرد تا سلطان محمد فاتح (محمد دوم) عثمانی را به قتل برساند و با این کار او را وادار کرد تا از کوهستان‌های والاشی عقب‌نشینی کند. ولاد سوم همان شاه ستمگر و شکنجه‌گری بود که برام استوکر^[66] داستان دراکولا را بر اساس افسانه‌های بازمانده از او نوشت.

سلطان محمد فاتح

ولاد سوم دراکولا

رخداد خیال‌برانگیز دیگری که در این روز رخ داده، به سال ۱۰۱۰ خورشیدی مربوط می‌شود و آن این که ممتازمحل هنگام زایمان درگذشت. شوهرش شاه‌جهان گورکانی تا هفده سال بعد برای زنده نگهداشتن یادبودش بنای تاج محل را ساخت. در ضمن در همین روز به سال ۱۲۶۴ مجسمه‌ی آزادی که در فرانسه ساخته شده بود به بندر نیویورک رسید. در ۱۱۹۴ ناپلئون در جنگ واترلو^[67] از دوک ولینگتون^[68] و گرهارد فون بلوخر شکست خورد و از قدرت کناره‌گیری کرد.

در دوران خودمان رخداد جالب توجه دیگر آن بود که در این روز به سال ۱۳۶۴ سلطان بن سلمان بن عبدالعزیز آل سعود نخستین عرب و نخستین مسلمانی شد که با پرداخت پول بر شاتل سوار شد و به فضا رفت. او پس از بازگشت به عربستان به مفتی مدینه که مدعی بود زمین تخت است توضیح داد که با چشمان خودش گِرد بودن زمین را دیده است. شیخ وهابی هم با اکراه و به شکلی مشروط گرد بودن زمین را پذیرفت، اما سرسختانه تأکید کرد که گردش زمین به دور خورشید دسیسه‌ی کافران است و حقیقت ندارد!

ممتاز محل

سلطان بن عبدالعزیز سعودی (راست) در فضا

بیست و هفتم خرداد در ضمن روز درگیری نیروهای استعمارگر سفیدپوست و بومیان در جاهای گوناگون هم هست. در ۹۵۸ سر فرانسیس دریک^[69] به کالیفرنیای امروز رسید و آنجا را نووا آلبیون^[70] نامید و بخشی از خاک انگلستانش دانست. در ۱۲۲۲ نخستین نبرد جدی بومیان مائوری و انگلیسی‌ها در نیوزلند آغاز شد. در ۱۲۵۵ اسب وحشی که رهبر هزار و پانصد جنگجوی سرخ‌پوست سو و شایان بود قوای مهاجم ارتش آمریکا را در مونتانا پس زد و در ۱۲۵۶ در نبرد دره‌ی پرنده‌ی سپید در آیداهو سواره‌نظام مهاجم ارتش آمریکا از سرخ‌پوستانی که زیر فرمان نِز پِرس می‌جنگیدند شکست خوردند و پس رانده شدند. در ضمن ایسلند هم در چنین روزی به سال ۱۳۲۳ از دانمارک جدا شد و اعلام جمهوری کرد. در ۱۳۷۹ هم اسرائیل پس از ۲۲ سال به قطعنامه‌ی ۴۲۵ شورای امنیت سازمان ملل تن در داد و نیروهای خود را از لبنان بیرون کشید.

در همین روز به سال ۱۲۶۳ اولین ترن هوایی در بوستان تفریحی کُنی‌آیلند^[71] در نیویورک ساخته شد، و در در ۱۳۹۱ چین سفینه‌ی شِن‌ژو-۹^[72] را با سه فضانورد به فضا پرتاب کرد. اولین زن فضانورد چینی (لیو یانگ^[73]) هم سرنشین این سفینه بود.

نز پرس

اسب وحشی

در این روز نامدارانی هم زاده شده‌اند که در میانشان از این افراد می‌توان نام برد: جیووانی پائولو پانینی^[74] نقاش و معمار ایتالیایی (۱۰۷۰)، ایگور استراوینسکی^[75] موسیقی‌دان روس (۱۲۶۱)، موریس کورنلیوس اشر^[76] نقاش و گراورساز نابغه‌ی هلندی (۱۲۷۷) و مارتین بورمان^[77] از رهبران حزب نازی آلمان (۱۲۷۹).

در میان درگذشتگان این روز مهم‌تر از همه گونه‌ی گنجشک خاکی ساحلی (Ammodramus maritimus nigrescens) است که آخرین نمونه‌هایش در باغ‌وحش نگهداری می‌شد و در ۱۳۶۶ با مرگ آخرین نمونه‌اش منقرض شد. میرایان دیگر این روز عبارت‌اند از جوزف باتلر^[78] کشیش و فیلسوف انگلیسی (۱۲۳۱)، رالف دارندورف^[79] جامعه‌شناس آلمانی؟ (۱۳۸۸) و سلیمان دمیرل^[80] سیاست‌مدار ترک (۱۳۹۴).

 

 

1. Martin Luther ↑
2. Katharina von Bora ↑
3. Otto von Bismarck ↑
4. Pioneer 10 ↑
5. Orlando ↑
6. Charles the Bald ↑
7. Charles the Fat ↑
8. William Butler Yeats ↑
9. John Forbes Nash ↑
10. A Beautiful Mind ↑
11. Martin Buber ↑
12. Badi VII ↑
13. Sennar ↑
14. Henry the Lion ↑
15. Charles Babbage ↑
16. Andrey Markov ↑
17. Erik Erikson ↑
18. Yuri Andropov ↑
19. Ernesto Che Guevara ↑
20. Donald Trump ↑
21. Giacomo Leopardi ↑
22. Edward Fitzgerald ↑
23. Max Weber ↑
24. Graham Chesterton ↑
25. Magna Carta ↑
26. Bilbao ↑
27. Basque ↑
28. Yongle ↑
29. Onon River ↑
30. Oljei Temur ↑
31. Joséphine Bonaparte ↑
32. Rev Elijah Craig ↑
33. Bourbon ↑
34. Juan Perón ↑
35. Ford Motor Company ↑
36. IBM ↑
37. Vostok 6 ↑
38. Valentina Tereshkova ↑
39. Jean-Baptiste Denys ↑
40. Charles Goodyear ↑
41. Eadweard Muybridge ↑
42. Danaë ↑
43. Rembrandt ↑
44. Alois Alzheimer ↑
45. Julianus ↑
46. St Mercurius ↑
47. The Fall of Princes ↑
48. Giovanni Boccaccio ↑
49. Abraham Lincoln ↑
50. The House Divided Speech ↑
51. Wilhelm II ↑
52. Philippe Pétain ↑
53. George Junius Stinney ↑
54. Margaret Jones ↑
55. Ronald Reagan ↑
56. Kenneth D. Taylor ↑
57. Benjamin Franklin ↑
58. Eugen Weidmann ↑
59. James Joyce ↑
60. Nora Barnacle ↑
61. Oracle ↑
62. Adam Smith ↑
63. Geronimo ↑
64. Wernher von Braun ↑
65. Vlad the Impaler, Dracula ↑
66. Bram Stoker ↑
67. The Battle of Waterloo ↑
68. Duke of Wellington ↑
69. Sir Francis Drake ↑
70. Nova Albion ↑
71. Coney Island ↑
72. Shenzhou 9 ↑
73. Liu Yang ↑
74. Giovanni Paolo Panini ↑
75. Igor Stravinsky ↑
76. Maurits Cornelis Escher ↑
77. Martin Bormann ↑
78. Joseph Butler ↑
79. Ralf Dahrendorf ↑

80. Süleyman Demirel ↑

 

 

ادامه مطلب: ماه خرداد: بیست‌و‌چهارم تا سی‌و‌یکم

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب