سوشیانس تارنمای رسمی شروین وکیلی
پی نوشت
پرسش از اساطیر، همچون خودِ اساطیر، می‌تواند جنبه‌ها و زوایای گوناگون به خود بگیرد. می‌توان اساطیر را همچون سرگرمی‌ای روشنفکرانه نگریست، یا همچون مجموعه‌ای از داستانهای جذاب و لذتبخش به آن نگریست. می‌توان ردپای رخدادهای تاریخی را در روایتهای اساطیری بازجست و در بندهای سرودهای کهن به دنبال ردپای امور قدسی گشت. رویکردهایی دینی، جامعه‌شناسانه، زبان‌شناسانه، تاریخی، فلسفی یا ادبی به اساطیر ممکن است، و این همه مطلوب است و سودمند و کارآمد. با این همه،گمان می‌کنم ژرف‌ترین پرسشی که می‌توان در مورد اساطیر طرح کرد، به ارتباط اسطوره با “من” مربوط شود.
اسطوره در کنار ارتباطش با تاریخ، جامعه، ادبیات، زبان و دین، با “من” نیز ارتباط برقرار می‌کند، و این قاعدتا باید برای “من”ای که مخاطب و فهم کننده‌ی اساطیر است، از همه مهمتر باشد. پرسش از اساطیر به مثابه خزانه‌ای معنایی که پیوندی بنیادین با “من” ایجاد می‌کند، به رویکردی نو منتهی می‌شود. رویکردی که پیوند میان “من” و عناصر معنایی اساطیری را، چگونگی رمزگذاری روندهای حاکم بر تکامل “من” در روایتها را، و چراییِ تحول اساطیرِ یک تمدن به شکلی خاص را مورد توجه قرار دهد. رویکردی که درباره‌ی چگونگی چفت و بست شدن زیرسیستم‌های برسازنده‌ي سوژه با مفاهیم اساطیری پرسش طرح کند، و رویکردی که با دیدی نقادانه، تمام ساختارهای نظریِ چیره و مسلط و پرسش‌‌ناپذیر را به اسطوره تعبیر کند و پرسشگری از آن را ممکن سازد.
اساطیر ایرانی از این نظر گنجینه‌ای بزرگ هستند. تمدن دیگری را نمی‌شناسم که از دیرپایی، تداوم فرهنگی، و تنوع زیرواحدهای قومی و زبانی و دینی و نژادی برخوردار باشد، و گسستهایی تا این اندازه عمیق و خطیر را از سر گذرانده باشد، و همچنان باقی و زنده و زایا قلمداد شود. از این رو، سرنوشت انسان در اساطیر ایرانی، مانند تاریخ تمدن ایرانی، امری پیچیده و پر فراز و نشیب و از نظر معنایی غنی است.
اهمیت اساطیر ایرانی در آن است که امکان بازاندیشی در مورد خویشتن را فراهم می‌آورد و نمونه‌هایی کارآمد و ارزشمند از سرمشق‌های گوناگونِ “من بودن” را پیشنهاد می‌کند.
در این زمینه، به ویژه اساطیر پهلوانی برجسته و مهم هستند، چرا که هسته‌ی مرکزی‌شان را پیوند میان انسان و جنگ تشکیل می‌دهد، و این هردو از دیدی فلسفی در زمانه‌ی ما بنیادین و چالش‌برانگیز می‌نمایند.
از این روست که پرسشگری از اساطیر ایرانی را باید همچنان ادامه داد و آن را شاخه‌ای و یاوری برای پرسشگری از خویشتن در نظر گرفت.
ادامه مطلب: کتابنامه