پنجشنبه , آذر 22 1403

ماه شهریور: یکم تا ششم

ماه شهریور: یکم تا ششم

اول شهریور

نخستین روز از شهریورماه در تاریخ ایران‌زمین با رخدادهایی متنوع مصادف بوده است. در چنین روزی به سال سیزدهم هجری خورشیدی ابوبکر درگذشت و عمر به خلافت رسید و دامنه‌ی فتوحات مسلمانان را به سرعت گسترش داد. این پیشروی همچنان تا شش قرن بعد ادامه داشت و در سال ۶۲۱ در جریان محاصره‌ی قسطنتنیه توسط مسلمانان برج داوود که ارگ شهر بود به دست سربازان خوارزمی فتح شد. یک و نیم قرن بعد بلای مغول آمده و از سر ایرانیان گذشته بود، اما هنوز در حواشی قلمرو ایران‌زمین تاخت و تازهای اقوام بیابانگرد ادامه داشت و در چنین روزی به سال ۷۶۱ هجری خورشیدی سپاهیان اردوی زرین به رهبری توقتَمیش مسکو را محاصره کردند.

روز یکشنبه اول شهریور سال ۱۲۰۸ (۲۲ صفر ۱۲۴۵ ق.) خسرو میرزا قاجار که از دیپلمات‌های پیشگام ایران جدید بود به نمایندگی از کشورمان با تزار روس ملاقات کرد. روز شنبه اول شهریور سال ۱۲۸۶ (۱۵ رجب ۱۳۲۵ ق.) اتابک امین‌السلطان صدراعظم ایران که به مشروطه‌خواهان پیوسته بود به عضویت جامع آدمیت درآمد. در همین روز، در نشست مجلس، فرمانفرما زمانی که در مجلس نطق می‌کرد احساساتی شد و گریست و تقی‌زاده و مخبرالسلطنه به این خاطر ریشخندش کردند که مایه‌ی رنجیدگی‌اش شد. دوسال بعد در ۱۲۸۸ وزير اكرم از حكومت تهران عزل و به جاي وي ميرزا شكرالله‌خان معتمد خاقان كه از مشروطه‌خواهان بود منصوب گرديد.

در اول شهریور ۱۳۰۰ سرکشی کلنل پسیان در مشهد بالا گرفت و برای مجهز کردن ژاندارم‌های هوادارش و مقابله با تهدید دولت مرکزی همه‌ی خودروها و گاری‌ها در خراسان به دستور وی مصادره و ضبط شد. او در همین روز علم‌الدوله را به سِمَت حسابدار ژاندارمری و رئیس پلیس خراسان منصوب کرد. در ۱۳۰۷ به حسین علاء وزیر مختار ایران در پاریس دستور داده شد تا پانزده نفر معلم برای مدارس متوسطه ایران استخدام کند. به دستور میرزا عیسی‌خان صدیق رئیس اداره‌ی تعلیمات عمومی تشکیلات مدارس متوسطه تغییر یافت و دوره‌ی دوم متوسطه به سه رشته‌ی علمی، ادبی و تجارتی تقسیم گردید. دو سال بعد در ۱۳۰۹ شورش علی‌خان سالار حشمت سرکوب شد و صولت‌الدوله و سردار اسعد که با او ارتباط داشتند به دستور رضاشاه دستگیر شدند.

در اول شهریور ۱۳۲۱ آشوب ناشی از استیلای متفقین بر ایران هنوز پا برجا بود و احمد قوام نخست‌وزیر در چنین روزی کابینه را ترمیم کرد و باقر کاظمی را به وزارت دارائی و جواد عامری را به وزارت کشور گماشت. دفتر نخست‌وزیری هم اعلامیه داد و گوشزد کرد که مقررات حکومت نظامی همچنان برقرار است و قانون‌شکنان به سختی مجازات می‌شوند. یک سال بعد در ۱۳۲۲ دکتر علی‌اکبر سیاسی وزیر فرهنگ از کار کناره‌گیری کرد.

G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1320-25\كابينه دوم ائتلافي قوام‌السلطنه (1325هـ .ش) 1. محمدحسين فيروز 2. احمد اميراحمدي 3. مظفر فيروز 4. انوشيروان سپهبدي 5. احمد قوام 6. فريدون كشاورز.jpg

كابينه دوم ائتلافي قوام‌السلطنه در ۱۳۲۵: ۱) محمدحسين فيروز، ۲) احمد اميراحمدي، ۳) مظفر فيروز، ۴) انوشيروان سپهبدي، ۵) احمد قوام، ۶) فريدون كشاورز

در ۱۳۲۴ در شهرهای ساری و شاهی بین اهالی وافراد حزب توده زد و خوردی به وقوع پیوست عده‌ی زیادی از طرفین مجروح شدند. از طرف دولت دویست ژاندارم برای ایجاد امنیت گسیل شد که در فیروزکوه نیروی شوروی جلوی آن‌ها را گرفت و اجازه‌ی حرکت به سمت شمال را نداد. در نتیجه وزیر امور خارجه یادداشتی در این مورد تسلیم سفارت شوروی کرد. سه سال بعد در ۱۳۲۵ عشایر فارس دست به یاغی‌گری زدند و از اطاعت حکومت مرکزی سرپیچی کردند که در نتیجه سرلشکر فضل‌الله زاهدی را به عنوان بازرس ارتش به آن سو گسیل کردند.

هفت سال بعد همین سرلشکر زاهدی به سال ۱۳۳۲ کودتا کرده و مصدق را سرنگون کرده بود و به صدارت رسیده بود. او در چنین روزی اعضای کابینه‌اش را معرفی کرد که در میانشان نام رجال قدیمی مانند علی‌اصغر حکمت، احمد حسین عدل، دکتر علی امینی، دکتر جهانشاه صالح و سرتیپ محمدحسین جهانبانی به چشم می‌خورد. در همین روز شاه در یک مصاحبه‌ی مطبوعاتی با بیست و پنج نفر خبرنگار و عکاس خارجی درباره‌ی اداره‌ي کشور پس از بازگشت به قدرت سخن گفت و همزمان روزنامه‌های اطلاعات و کیهان توقیف شدند. دو سال بعد -در اول شهریور ۱۳۳۴- هم ستاد ارتش بر اساس الگویی که از سازمان نظامی آمریکا وامگیری شده بود بازآرایی شد و یک ستاد مشترک و سه ستاد نیروی زمینی و هوایی و دریایی شکل گرفت و سپهبد عبدالله هدایت وزیر جنگ ریاست ستاد مشترک را هم بر عهده گرفت. سرلشکر هدایت‌الله گیلانشاه هم به ریاست ستاد هوایی رسید.

این روز در تاریخ جهان هم به نسبت پرجنب و جوش بوده است. در اول شهریور سال ۳۰ پیش از میلاد اوکتاویانوس[1] پسرخوانده‌ی سزار پس از حمله بر مصر و پیروزی بر دشمنانش دستور داد سزاریون[2] پسر سزار و  کلئوپاترا[3] و مارکوس آنتونیوس آنتیلوس[4] پسر مارک آنتونی[5] را اعدام کنند. درست ده سال بعد در ۲۰ پ.م. همین اوکتاویانوس با لقب آگوستوس[6] اولین امپراتور شده بود و در این روز جشن بزرگی در معبد وولکان[7] رم برگزار کرد و صلح با ایران اشکانی را جشن گرفت. اشکانی‌ها در مقابل گرفتن امتیازهایی درفش‌های ارتش شکست‌خورده‌ی رومیان را که ۳۳ سال پیش در جنگ حران از دستشان به در شده بود به ایشان پس دادند.

Statuette Vulcanus MBA Lyon A1981.jpg

حدود صد سال پس از این مراسم، در سال ۷۹ میلادی وقتی رومیان همین جشن را برای بزرگداشت وولکان –خدای آتشفشان و آهنگری (تصویر بالا)- برگزار می‌کردند.

 در سال ۴۷۶ میلادی اودوآکر[8] رهبر اتحادیه‌ی قبیله‌های آلمانی هِرولی[9] و اسکیریان[10] توسط سربازانش به پادشاهی ایتالیا برکشیده شد. در ۱۱۷۸ ناپلئون مصر را ترک کرد و به فرانسه رفت تا قدرت را به دست بگیرد و امپراتور شود و در ۱۲۱۸ قوای انگلیسی در آغازگاه جنگ اول تریاک با چین بندرگاه کوچک هنگ کنگ را تصرف کردند.

Facial Chronicle - b.10, p.049 - Tokhtamysh at Moscow.jpg

روز یکم شهریور سال ۱۰۲۸ هجری خورشیدی کمپانی هند شرقی شهر مدرس را در جنوب غربی هند تأسیس کرد. در ۱۲۴۳ دوازده کشور معاهده‌ی ژنو[11] را امضا کردند.

در ۱۳۲۱ جنگ استالینگراد[12] میان همین دو کشور آغاز شد. تلفات این جنگ که پنج ماه و ده روز به درازا کشید، ۷۲۸ هزار نفر از جبهه‌ی آلمان و ۱/۱ میلیون نفر از جبهه‌ی شوروی بود. در این جنگ آلمانی‌ها ۹۰۰ هواپیما و ۱۵۰۰ تانک و شش هزار توپ از دست دادند و در مقابل ۲۷۶۹ هواپیما و ۴۳۴۱ تانک و نزدیک به شانزده هزار توپ روسی را از میان بردند.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/29/Bundesarchiv_Bild_183-W0506-316%2C_Russland%2C_Kampf_um_Stalingrad%2C_Siegesflagge.jpg

استالینگراد نقطه‌ی چرخشی در جنگ جهانی دوم بود و آغاز شکست‌های بزرگ آلمانی‌ها محسوب می‌شد. به دنبال این روند در اول شهریور ۱۳۲۳ قوای متفقین مارسی را فتح کردند، در همین روز میکائیل[13]، شاه رومانی، از پیشروی متفقین احساس نگرانی کرد و رهبر دولت–مارشال آنتونسکو[14]– را از قدرت عزل کرد و رومانی جبهه‌ی خود را از متحدین به متفقین تغییر داد. همه‌ی این افراد پیشتر هوادار آلمان بودند و با هیتلر متحد شده بودند. یک سال بعد در ۱۳۲۴ هم اتحاد جماهیر شوروی تبدیل کردن اسیران ژاپنی به کارگران برده را قانونی ساخت و اسرای جنگی به اردوگاه‌های کار اجباری فرستاده شدند.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1e/Signal_16-1941..jpg

میکائیل و آنتونسکو

رخدادهای سیاسی دیگر اول شهریور در روزگار ما آن بود که در ۱۳۴۹ سزار چاوز[15] رهبر اتحادیه‌ی کارگری مکزیکی‌تبارهای آمریکا بزرگ‌ترین اعتصاب کشاورزان را در این کشور آغاز کرد. این جریان به «اعتصاب بشقاب سالاد[16]» شهرت یافته است. در ۱۳۶۹ ارمنستان از شوروی اعلام استقلال کرد و در همین روز آلمان غربی و شرقی متحد شدند و در ۱۳۹۰ مقر حکومتی باب‌العزیزه به دست شورشیان لیبی افتاد و معمر قذافی از قدرت سرنگون شد.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/18/NTC_fighters_claim_Bani_Walid.jpg

شورشیان در لیبی

اول شهریور در تاریخ دین اروپاییان هم روز مهمی بوده است. در سال ۹۵۱ هجری خورشیدی غوغای کاتولیک‌های فرانسوی که با تحریک شارل نهم[17] و مادرش کاترین دو مدیچی[18] تشدید شده بود، باعث شد طی کشتار سن بارتولومیو[19] (تصویر زیر)‌بخش بزرگی از جمعیت پروتستان فرانسه (بین ده تا سی هزار تن) که پیرو کالون[20] بودند کشته شوند.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/52/Francois_Dubois_001.jpg

در ۱۲۸۰ ششصد معلم آمریکایی وابسته به فرقه‌ی توماسی[21] برای گرواندن فیلیپینی‌ها به دین مسیحیت به این سرزمین سفر کردند و در مانیل از کشتی پیاده شدند، و در ۱۳۰۸ اعراب به حبرون که مقر یهودیان هوادار انگلیس بود حمله بردند و بیش از شصت تن از یهودیان این شهر را کشتند. باقی یهودیان از حبرون گریختند. در ۱۳۲۷ هم شورای جهانی کلیساها تأسیس شد.

از رخدادهای پراکنده اما جالب دیگری که در این روز رخ داده، یکی آن که در ۱۲۸۳ زنجیر چرخ ماشین اختراع شد، در ۱۳۵۲ هم گروهی دزد مسلح کوشیدند از بانکی در استکلهلم دزدی کنند، اما ناکام ماندند و وقتی در محاصره‌ی پلیس قرار گرفتند حاضران در بانک را گروگان گرفتند. گروگان‌ها طی پنج روزی که گرفتار بودند شروع کردند به همدلی و همدردی با دزدان و این الگویی بود که پس از آن به نام نشانگان استکهلم در جامعه‌شناسی و حقوق شهرت یافت. هفده سال بعد در ۱۳۶۹ گروگانگیری دیگری رخ داد و صدام حسین در تلویزیون عراق ظاهر شد در حالی که با شماری از «مهمانان غربی» که در واقع به گروگان گرفته شده بودند گفتگو می‌کرد. این تهدیدی بود تا آمریکا را از حمله به کویت باز دارد. اما در این میان احتمالاً مهم‌ترین رخداد معاصر در این روز آن بود که در اول شهریور سال ۱۳۷۰ شبکه‌ی جهانی اینترنت[22] به روی عموم گشوده شد. در ۱۳۸۳ سارقان مسلح تابلوهای فریاد و مدونا اثر ادوارد مونش را در اسلوی نروژ به تاراج بردند.

اول شهریور از نظر زادگان و رفتگان ایرانی نیز مهم است و مردانی خوشنام و اثرگذار در آن زاده شده یا درگذشته‌اند. مهم‌تر از همه آن که ابن سینا در چنین روزی به سال ۳۵۹ هجری خورشیدی در بخارا زاده شد. در دوران معاصرمان آتنا فرخزاد شاعر و رهبر مذهبی سوئدی در ۱۳۶۲ زاده شدند.

Houari Boumediene's Portrait.jpg

حواری بومدین

زندگینامه ابوعلی سینا

 ابن سینا

Arnold Toynbee.jpgآرنولد توینبی

در میان رفتگان این روز مهم‌تر از همه امام رضا است که در ۱۹۷ هجری خورشیدی درگذشت. در دوران معاصر هم سلطان عبدالمجید دوم عثمانی در ۱۳۲۳ و پرویز ناتل خانلری در ۱۳۶۹ درگذشتند. نامداران دیگر انیرانی که در این روز زاده شده‌اند عبارت‌اند از موریتس کانتور[23] ریاضی‌دان آلمانی (۱۲۰۸)، آرنولد توینبی[24] فیلسوف تاریخ (۱۲۳۱) و حواری بومدین[25] دومین رئیس‌جمهور الجزایر (۱۳۱۱).

G:\pix\projects\iranzamin\modern\done\پرويز ناتل خانلري عضو دفتر سياسي حزب رستاخيز.jpg

 ناتل خانلری

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/AbdulmecidII.jpg

 عبدالمجید دوم

Nazik Al-Malaika02.jpg

نازک‌الملائکه

دوم شهریور

 روز شنبه دوم شهریور سال ۱۲۷۱ هجری خورشیدی، مردم تهران و شمیران که سخت با وبا و قحطی درگیر بودند و روزانه شمار زیادی کشته می‌دادند، با به راه انداختن موجی از مراسم روضه‌خوانی و سینه‌زنی به این شرایط واکنش نشان دادند. تا هفده سال بعد همین مردم در اثر جنبش مشروطه بسیار دگرگون شده بودند و محمدعلی‌شاه مستبد را از قدرت کنار زده و آزادی‌خواهان مشروطه را بار دیگر برپا کرده بودند. در ۱۲۸۸ حاج مخبرالسلطنه (تصویر زیر) ‌والي جديد آذربايجان از اروپا وارد تبريز شد و از طرف ستارخان و باقرخان و ساير مجاهدين و مشروطه‌خواهان استقبال با شكوهي از وي به عمل آمد.

G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1320-25\مخبرالسلطنه هدایت.jpg

در این میان ردپای تأثیرپذیری از ابرقدرت‌ها نیز نمایان بود. در دوم شهریور ۱۳۰۰ اولین شماره از روزنامه‌ی طوفان به مدیریت محمد فرخی یزدی با کلیشه‌ی سرخ و سبک طرفداری از طبقه‌ی رنجبر و دهقان منتشر شد، که سردبیری‌اش را موسوی‌زاده یزدی بر عهده داشت. نمونه‌ای از تأثیر قطب دیگر قدرت بین‌الملل آن که در همین روز به سال ۱۳۳۲ شاه در اجتماع اعضای سابق اتاق بازرگانی و شورای عالی اتحادیه‌ی بازرگانان سخنرانی کرد و با اشاره به سرنگونی مصدق گفت خداوند مملکت ایران را از خطری بزرگ نجات داد!

در قلمرو پیرامونی ایران‌زمین این روز بیشتر با جنگ و جدل‌ها و کشمکش‌های استعمارگران مصادف بوده است. در ۸۹۵ سلطان سلیم اول عثمانی در نبرد مرج دابق بر قوای مملوک غلبه کرد و آسورستان را از مصری‌ها گرفت. در این نبرد عثمانی‌ها ۶۵ هزار و مملوکان ۸۰ هزار سرباز وارد میدان کردند و حضور توپ و سلاح آتشین در جبهه‌ی عثمانی برایشان پیروزی به ارمغان آورد. در ۹۲۲ ژاپني‌ها برای اولین بار اروپاییان را و سلاح‌های آتشینشان را دیدند و خلاصه یاسر عرفات هم در این روز (۱۳۰۸) زاده شد!

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/60/Gaddafi_with_Yasser_arafat_1977.jpg

یاسر عرفات و معمر قذافی

در اروپا این روز با فرو افتادن شهرهای بزرگ مصادف بوده است. در دوم شهریور سال ۷۹ میلادی آتشفشانی وزوو[26] به مدفون شدن شهرهای پمپی و هرکولانئوم و استابیای انجامید. در ۴۱۰ میلادی ویزیگت‌ها[27] به رهبری آلاریک[28] دست به غارت رم گشودند. چهل و پنج سال بعد در ۴۵۵ میلادی این بار وندال‌ها[29] به رهبری گِنسِریک[30] بودند که دست به غارت رم گشودند، هرچند با پا در میانی پاپ لئوی اول[31] قرار شد بناهای شهر را نسوزانند و شهروندان رومی را نکشند. در ۵۶۴ هجری خورشیدی نورمن‌ها تسالونیکا[32] را گرفتند و غارت کردند. در ۱۱۹۳ در جریان جنگ‌های استقلال آمریکا قوای انگلیسی وارد واشنگتن شدند و کاخ سفید و کپیتول و بخش مهمی از بناهای شهر را در آتش سوزاندند.

در دوم شهریور سال ۱۳۲۰ هیتلر فرمانی را امضا کرد که بر مبنای آن عقب‌مانده‌های ذهنی و افراد فلجی که زندگی گیاهی داشتند طی یک برنامه‌ی اوتانازی از بین می‌رفتند. سه سال بعد (۱۳۲۳) در همین روز متفقین به پاریس حمله کردند و پنج سال پس از آن (۱۳۲۸) عهدنامه‌ی آتلانتیک شمالی عملیاتی شد و بلوک ناتو شکل گرفت. در ۱۳۳۳ حزب کمونیست آمریکا غیرقانونی شد و در نتیجه نیروی چپ‌گرایان جوان یک دهه بعد به شکلی نامنتظره احیا شد.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Rear-Admiral_George_Cockburn_%281772-1853%29%2C_by_John_James_Halls.jpg/220px-Rear-Admiral_George_Cockburn_%281772-1853%29%2C_by_John_James_Halls.jpg

دریاسالار جرج کاکبرن[33] و چشم‌انداز واشنگتن در حال سوختن

چنان که در دوم شهریور سال ۱۳۴۶ اَبی هوفمن[34] و پیروانش که حزب بین‌المللی جوانان (ییپی‌ها)[35] را با گرایش‌های آنارشیستی تأسیس کرده بودند، با پخش کردن دلار و به هم زدن نظم عمومی بازار بورس نیویورک را به وقفه وا داشتند. در ۱۳۶۸ هم رهبران قاچاقچیان مواد مخدر در کلمبیا به دولت این کشور اعلان «جنگ کامل» دادند! دو سال بعد در ۱۳۷۰ هم گورباچف[36] از رهبری حزب کمونیست شوروی کناره‌گیری کرد و در همین روز اوکراین از شوروی مستقل شد.

Watt James von Breda.jpg

جیمز وات

Georges Cuvier.png

ژرژ کوویه

Abbie Hoffman visiting the University of Oklahoma circa 1969.jpg آبی هوفمن و پیروانش 

دوم شهریور در اروپا با جنبش‌های مذهبی خشن و استبدادگرا هم قرین است. در ۵۹۴ هجری خورشیدی پاپ اینوسان سوم[37] منشور ماگنا کارتا[38] را که اولین قانون مشروطه‌ی انگلستان بود نامشروع دانست. در ۷۲۸ هم مردم مینتس[39] آلمان در جریان یک غوغا یهودیان را به ایجاد طاعون متهم کردند و شش هزار نفر از شهروندان یهودی این شهر را به قتل رساندند.

این روز در سطح فرهنگ هم با چند رخداد مهم گره خورده است. قدیمی‌تر از همه این که به سال ۳۹۴ میلادی دیوارنگاره‌ی اِسمِت-آخوم[40] (نگاره‌ی زیر) در مصر پدید آمد و در آن برای واپسین بار خط هیروگلیف مصری در اثری باستانی نگاشته شد. در ۸۳۵ هجری خورشیدی هم نخستین انجیل به دست گوتنبرگ[41] چاپ شد.

G:\pix\projects\history\egypt\Graffito_of_Esmet-Akhom_(last_hieroglyphic_inscription).jpg

در دوم شهریور ۱۲۳۶ وحشت عمومی در آمریکا به سقوط اقتصادی انجامید و در ۱۲۷۰ توماس ادیسون[42] اختراع دوربین فیلمبرداری را ثبت کرد. در ۱۳۷۴ شرکت مایکروسافت ویندوز ۹۵ را به بازار عرضه کرد و در ۱۳۸۵ اتحادیه‌ی بین‌المللی اخترشناسان مفهوم سیاره را بازتعریف کرد. بر این مبنا پلوتو در رده‌ی سیاره‌های کوتوله جای گرفت.

از زادگان این روز می‌توان از ژرژ کوویه[43] طبیعی‌دان نامدار فرانسوی (۱۱۴۸) نام برد. جیمز وات[44] مخترع انگلیسی ماشین بخار (۱۱۹۸) هم در این روز درگذشته است.

سوم شهریور

روز سوم شهریور سال ۱۲۵۰ هجری خورشیدی (۷ جمادی‌الثانی ۱۲۷۷ ق.) مستشارالدوله از تهران‌ در نامه‌ای به ‌آخوندزاده‌ نوشت‌: «امان‌ است‌ اي‌ انسان‌ كامل‌! دنيا تمام‌ شد و ما نتوانستيم‌ به ‌قدر ذرّه‌اي‌ خدمت‌ به‌ ملّت‌ و وطن‌ بكنيم‌.» ربع قرن بعد روز چهارشنبه سوم شهریور ۱۲۸۷ (۲۷ رجب ۱۳۲۶ ق.) سید حسن شریف‌زاده پسر شریف‌العلمای تبریزی جلوی کنسولگری فرانسه ترور شد و درگذشت. هشت سال بعد (۱۲۹۵) حاج شيخ جمال‌الدين (پدر جمالزاده) که از رهبران مشروطه‌خواه بود ‌در اصفهان از طرف قشون روس بازداشت شد و به قم تبعیدش کردند. علماي اصفهان ضمن تلگرافي به صدرالعلماء مجتهد و برادرش آقا ميرزا محسن در مورد گرفتاري شيخ جمال‌الدين توضیح دادند و برایش طلب یاری کردند.

بامداد روز سوم شهریور سال ۱۲۹۷ رشيد‌السلطان و حسين‌خان‌لله دو نفر از اعضاء كميته مجازات به کیفر ترور چند نفر در ميدان توپخانه به دار مجازات آويخته شدند. به دنبال اعدام اين دو نفر مردم تهران ابراز احساسات و شادماني نموده مجازات بقيه اعضاي كميته را خواستار شدند. درست در همین روز کمون باکو که به رهبری شاهومیان شکل گرفته بود و از پنج ماه پیش سیطره‌ی کمونیست‌ها بر آران را رقم زده بود، پایان یافت.

در سوم شهریور ۱۳۱۶ رضا شاه همراه با دکتر مهدی بیانی در مراسمی تأسیس کتابخانه‌ی ملی ایران را اعلام کردند. این کتابخانه در کنار موزه‌ی ایران باستان ساخته شده بود و کتابخانه‌ی دارالفنون به علاوه‌ی سی هزار کتاب از کتابخانه‌ی ملی انجمن معارف هسته‌ی مرکزی دارایی‌هایش را تشکیل می‌داد. هشت سال بعد (۱۳۲۴) سید جعفر پیشه‌وری به دنبال رد اعتبارنامه‌اش در مجلس و توقیف روزنامه‌ی آژیر با خشم و طغیان وارد تبریز شد و به برنامه‌ی کمونیست‌ها و سپاه سرخ شوروی برای تجزیه‌ی آذربایجان پیوست و اعلامیه‌ای مبنی بر خودمختاری آذربایجان و ترویج زبان ترکی به‌عنوان زبان رسمی منطقه منتشر ساخت. هشت سال بعد (در سال ۱۳۳۲) درست پس از سرنگونی مصدق و کشمکش بر سر نهضت ملی شدن صنعت نفت بیانیه‌ای با امضای نواب صفوی در روزنامه‌ی کیهان منتشر شد که در آن چنین جملاتی وجود داشت: «… هر کس عملاً با احکام خدا مخالفت کند اطاعت او حرام و مخالفتش واجب است. من به همین دلیل با دولت مصدق به شدت مخالف بوده و او در تمام حکومتش از ترس من و برادرانم در گوشه‌ی خانه متحصن بود و هر واسطه‌ای برای سازش با من می‌فرستاد چون حاضر نبود که تسلیم حکم خدا شود مأیوس می‌شد، … شاه و نخست‌وزیر و وزرا عملاً باید دارای مذهب شیعه و مروج آن باشند و باید قوانینی که مخالف احکام مقدس خداست و به غلط از مغزهای پوسیده‌ی گمراهانی تجاوز کرده لغو و باطل گردیده و به عمر کثیف منکرات و مفاسد خاتمه داده شود و در مرحله‌ی اولی مسکرات خانمان‌سوز و لختی و بی‌قیدی شرم‌آور زنان و موسیقی شهوت‌انگیز فضیلت‌کش و رقاص‌خانه‌های جنایت‌بار و قوانین قضایی پوسیده‌ی اروپایی از میان برود و تعالیم عالی و احکام حیات‌بخش اسلام جایگزین آن‌ها گردد و با اجرای برنامه‌ی عالی اقتصادی اسلام فقر و محرومیت اکثریت مردم مسلمان ایران و فواصل خطرناک طبقاتی پایان یابد…»

G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1320-25\از راست 2. حميد خليلي 4. مجتبي نواب صفوي 5. آيت‌الله ابوالقاسم كاشاني 7. آيت‌الله خليلي.jpg

 در همین روز در سال ۱۳۳۲ سرلشکر زاهدی یک قطعه نشان درجه‌ی اول تاج دریافت کرد،‌ آیت‌الله سید محمد بهبهانی در کاخ سعدآباد با شاه ملاقات و گفتگو کرد و اعلام شد که همه‌ی عزل و نصب‌های وزیر سابق دادگستری که در دوران دکتر مصدق صورت گرفته بود ملغی و کان لم یکن شده است. دیوان دادرسی دارائی و محاکم نظامی نیز به وضع سابق بازگشتند. به دنبال این تحولات صدور نفت ایران به غرب دوباره از سر گرفته شده و دو سال بعد (در ۱۳۳۴) قرارداد فروش نفت با یک کمپانی ژاپنی امضاء و مبادله شد و بر مبنای آن قرار شد ایران سالانه ۲۵۰ تن نفت خام و تصفیه‌شده در اختیار شرکت ژاپنی قرار دهد. در سوم شهریور سال ۱۳۳۹ هم دادستان تهران پنج تا از صندوق‌های رأی‌گیری در انتخابات تهران را باطل کرد؛ در نتیجه موجی از اعتراض‌ها برخاست و حزب مردم و گروه منفردین انتخابات دوره‌ی بیستم مجلس شورای ملی را، به خاطر تقلب، نامشروع و باطل دانستند.

فضل‌الله زاهدی پس از کودتا

 سوم شهریور سال ۳۵۷ میلادی روزی بود که یولیانوس[45] سزار روم در نبرد استراسبورگ[46] پیروزی مهمی بر قبایل آلمانی به دست آورد. در همین روز به سال ۶۴۹ هجری خورشیدی لویی نهم[47] شاه فرانسه (تصویر زیر) در جریان جنگ‌های صلیبی هشتم در تونس درگذشت و به همین خاطر او را لویی مقدس (سنت لویی) نامیدند. در ۶۸۲ هم علاءالدین خلجی پادشاه دهلی شهر چیتورگَر[48] را فتح کرد، در ۹۸۷ اولین نماینده‌ی رسمی بریتانیا در سورات از کشتی پیاده شد، در ۱۰۶۹ جاب چارناک[49] انگلیسی کارخانه‌ای را در جنوب شرقی هند بنیان گذاشت و این به طور سنتی آغازگاه تأسیس شهر کلکته دانسته می‌شود و در ۱۱۹۳ انگلیسی‌ها در دومین روز از سوزاندن واشنگتن ساختمان‌های خزانه‌داری، کتابخانه‌ی کنگره و وزارت جنگ آمریکایی‌ها را آتش زدند. در ۱۳۱۹ هم برای اولین بار هواپیماهای انگلیسی برلین را بمباران کردند.

File:Louis IX ou Saint-Louis.jpg

این روز با استقلال‌های پیاپی در کشورهای مستعمره و اشغال‌شده نیز مصادف بوده است. در ۱۲۰۴ اروگوئه از برزیل مستقل شد، در ۱۲۰۹ در بلژیک انقلاب شد، در ۱۳۲۳ متفقین پاریس را از متحدین ستاندند و در ۱۳۷۰ بلاروس از شوروی مستقل شد.

در این روز چندین دستاورد علمی و فنی نیز تحقق یافته است. در سوم شهریور سال ۹۸۸ هجری خورشیدی گالیله[50] طرز کار تلسکوپش را برای حقوقدانان ونیزی نمایش داد؛ در ۱۲۷۳ کیتاساتو شیباسابورو[51]، پزشک ژاپنی، عامل مولد مرگ سیاه یعنی باکتری طاعون را شناسایی کرد و در ۱۲۹۳ کتابخانه‌ی مدرسه‌ی کاتولیکی لوون[52] در جریان جنگ جهانی اول به دست آلمان‌ها نابود شد و صدها هزار نسخه کتاب ارزشمند از میان رفت. در ۱۳۲۷ برای اولین بار نشست کنگره‌ی آمریکا از تلویزیون پخش شد و در ۱۳۶۰ فضانورد وُییجر ۲[53] به نزدیکی مدار کیوان و هشت سال بعد در همین روز (۱۳۶۸) به مدار نپتون رسید. در ضمن در سوم شهریور ۱۳۷۰ لینوس توروالدس[54] فنلاندی نخستین نسخه از نرم‌افزار لینوکس را منتشر کرد، در ۱۳۸۰ عالیه[55] خواننده‌ی آمریکایی در جریان سقوط هواپیمایش کشته شد.

Aaliyah-02.jpg

عادله

Kitasato Shibasaburo.jpg

کیتاساتو شیباسابورو 

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Linus_Torvalds.jpeg/175px-Linus_Torvalds.jpeg

لینوس توروالدس 

سوم شهریور زادروز چند شخصیت نامدار و همچنین سالگرد مرگ شمار فراوانی از مشاهیر بوده است. لویی آنتوان دو سن‌ژوست[56] (تصویر زیر) سیاستمدار و انقلابی فرانسوی (۱۱۴۶) و هانس آدولف کربس[57] بیوشیمیست نامدار آلمانی (۱۲۷۹) در این روز زاده شده‌اند.

A portrait painting of Saint-Just

درگذشتگان این روز هم عبارت‌اند از پلینی مهتر[58] (۷۹ میلادی)، ویلیام هرشل[59] اخترشناس و موسیقی‌دان آلمانی‌تبار (۱۲۰۱)، مایکل فارادی[60] فیزیک‌دان انگلیسی (۱۲۴۶)، فریدریش نیچه[61] فیلسوف آلمانی (۱۲۷۹)، آلفرد کینزی[62] جانورشناس و جامعه‌شناس آمریکایی (۱۳۳۵) و ملا دادالله (جمال سعید)، ‌رهبر طالبان پاکستان، در همین روز به سال ۱۳۹۱ در حمله‌ی ناتو کشته شد.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/a/ad/Mullah_Dadullah_TTP.jpg/200px-Mullah_Dadullah_TTP.jpg

ملا دادالله

William Herschel01.jpg

ویلیام هرشل

Ahmed al Mansur.jpg

 پلینی مهتر

Hans Adolf Krebs.jpg

 هانس آدولف کربس

چهارم شهریور

  در چنین روزی به سال ۴۵۰ هجری خورشیدی سپاهیان سلجوقی با رهبری الپ ارسلان و افشین‌بیک در نبرد ملازگرد بر بیزانسی‌ها که رهبرشان امپراتور رومانوس چهارم[63] بود چیره شدند (تصویر زیر) و کنترل بخش عمده‌ی آناتولی را به دست گرفتند. در این نبرد سپاهیان سلجوقی با ۲۰-۳۰ هزار نفر نیم تا ثلث ارتش بیزانسی (۴۰-۷۰ هزار نفر) بود که در پایان دو تا هشت هزار سرباز بیزانسی (به ویژه رسته‌ی فرنگی‌ها که از مردم اسکاندیناوی بودند) کشته شدند و چهار هزار تن اسیر شدند. دو هزار ترک مزدور هم که در خدمت بیزانس بودند چون بر وفاداری‌شان به شاه بیزانس باقی ماندند اعدام شدند!

Portrait of Sultan 'Ala-ud-Din, Padshah of Delhi.jpg

131 Bataille de Malazgirt.jpg

در سال ۱۳۰۶ رضاشاه به تنهایی به خانه‌ی استادش محمدعلی فروغی رفت و درخواست کرد که مقام نخست‌وزیری را بپذیرد و او قبول کرد. یک سال بعد در ۱۳۰۷ وزارت معارف اعلام کرد از مهرماه تعداد مدارس متوسطه‌ی تهران، غیر از داراالمعلمین عالی، هشت باب می‌باشد و تعداد مدارس ابتدائی به سی باب افزایش یافته است. در ۱۳۲۴ نخست‌وزیر لایحه‌ی منشور ملل متفق را برای تصویب تسلیم مجلس کرد و در همین روز نیما یوشیج نامه‌ای به شین پرتو نوشت و عقاید خود درباره‌ی شعر را در آن شرح داد. ده سال بعد در ۱۳۳۴ دولت عراق اجازه گرفت برای اتباع خود در خوزستان مدرسه‌ی ابتدایی و متوسطه دائر کند. در ۱۳۷۸ هم به دنبال ورود ارتش بین‌المللی صلح اسلامی به داغستان، روسیه به این منطقه حمله کرد و دومین جنگ چچن آغاز شد. چهارم شهریور در ضمن از آن رو مهم است که در سال ۱۳۱۵ مرتضی ممیز در آن به دنیا آمده و در ۱۳۶۹ مهدی اخوان ثالث در آن از دنیا رفته است.

Mehdi Akhvan Sales.jpg

مهدی اخوان ثالث

Antoine lavoisier color.jpg

آنتوان لاوازیه

این روز سالگرد رخدادهای علمی و فرهنگی و اجتماعی فراوانی هم هست. در ۸۷۷ هجری خورشیدی میکل‌آنژ[64] استخدام شد تا صومعه‌ی پیِتا[65] را بیاراید، در ۱۱۷۰ جان فیچ[66] کشتی بخار را اختراع کرد، در ۱۲۰۰ دانشگاه بوئنوس آیرس در آرژانتین فعالیت خود را آغاز کرد، در ۱۳۱۸ اولین هواپیمای جت که یک هاینکل هی ۱۷۸[67] بود به آسمان پرید و در ۱۳۴۹ جنبش زن‌گرایی نو اعتصاب سراسری زنان برای دریافت حقوق برابر را در آمریکا سازماندهی کرد. در ضمن در همین روز به سال ۱۲۶۲ بود که اولین موج از انفجار کراکاتوآ[68] در جاوه آغاز شد و در ۱۳۲۳ بود که شارل دوگل[69] پس از شکست آلمان در جنگ جهانی دوم پیروزمندانه به پاریس وارد شد.

Anthonie van Leeuwenhoek (1632-1723). Natuurkundige te Delft Rijksmuseum SK-A-957.jpeg

 لیون‌هوک

Mika Waltari.jpg

میکا والتری

زادگان نامدار این روز عبارت‌اند از آنتوان لاوازیه[70] شیمی‌دان فرانسوی (۱۱۲۲)، یوهان گوتفرید هردر[71] فیلسوف و شاعر آلمانی (۱۱۲۳)، و پگی گوگنهایم[72] مجموعه‌دار و تاجر آمریکایی آثار هنری (۱۲۷۷). آنتوان وان لیون‌هوک[73] مخترع هلندی میکروسکوپ (۱۱۰۲)، دیوید هیوم[74] فیلسوف اسکاتلندی (۱۱۵۵)، نیکولای گومیلیوف[75] ادیب و منتقد روس (۱۳۰۰)، میکا والتاری[76] نویسنده و مترجم فنلاندی (۱۳۵۸) و نیل آرمسترانگ[77] فضانورد آمریکایی (۱۳۹۱) هم در این روز درگذشته‌اند.

Herder by Kügelgen.jpg

هردر

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Ngumil.jpg/220px-Ngumil.jpg

گومیلیوف

Painting of David Hume.jpg

هیوم 

پنجم شهریور

این روز به خاطر زاده شدن دو پهلوان نامدار و وطن‌دوست اهمیت دارد. نخست آن که روز چهارشنبه پنجم شهریور سال ۱۱۶۸ (۴ ذیحجه ۱۲۰۳ ق.) عباس‌میرزا در قصبه‌ی نوا (آمل) از توابع بخش لاریجان شهرستان آمل زاده شد. حدود صد و چهل سال بعد در ۱۳۰۹ هم غلامرضا تختی به دنیا آمد.

G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1168-1200\عباس میرزاAbbasMirza.gif

عباس‌میرزا

Pahlavan takhti meel.jpg

غلامرضا تختی

یکشنبه پنجم شهریور ۱۲۸۹ (۲۱ شعبان ۱۳۲۸ ق.) پس از سقوط مستبدین و استقرار دوباره‌ی مشروطه، حاجی امام جمعه خویی در مقام یکی از پنج مجتهد ناظر بر امور شرعی به مجلس رفت و کار خود را آغاز کرد. درست یک سال بعد در دوشنبه پنجم شهریور ۱۲۹۰ (۳ رمضان ۱۳۲۹ ق.) محمدعلی‌شاه که برای پس گرفتن تاج و تخت خود عهد و پیمانش را زیر پا گذاشته و دوباره به ایران تاخته بود، در قصبه ایوان کیف بر چند دسته از سربازان دولتی غلبه کرد. اما در نهایت شکست خورد و تا یک دهه بعد هم مشروطه در ایران نهادینه شده بود و هم سلسله‌ی قاجار کم کم از قدرت کنار گذاشته شدند. با این همه دودمان نوآمده‌ی پهلوی هم با حمله‌ی خارجی روبرو شد و در پنجم شهریور سال ۱۳۲۰ محمدعلی فروغی که به صدارت رسیده بود با بولارد[78] انگلیسی و اسمیرنوف[79] روسی که نمایندگان متفقینِ اشغالگر ایران بودند مذاکره کرد، با این تدبیر که تهدیدِ اشغال ایران را به فرصتی تبدیل کند و ایران را هم به صورت کشوری مستقل و شریک در پیروزی متفقین در اتحادیه‌ی ایشان وارد نماید.

در چنین روزی به سال ۱۳۳۴ ستاد ارتش اداره‌ای به نام اطلاعات تأسیس کرد که همه روزه اخبار محرمانه‌ی نیروهای سه‌گانه را جمع‌آوری و تسلیم رییس ستاد می‌کرد. در ۱۳۳۹ شاه در یک کنفرانس مطبوعاتی به شدت به سلامت انتخابات مجلس بیستم حمله کرد و نتیجه‌اش را مردود دانست و این به دنبال رسوایی‌های برخاسته از تقلب در این انتخابات بود، جریانی که باعث شده بود چند تن از مدیران و سردبیران جراید دکتر منوچهر اقبال را مورد حمله قرار دهند و از شاه برکناری او را تقاضا کرده بودند. در همین روز دکتر بقائی، حسین مکی، دکتر علی آبادی و حاج سید جوادی در اتاق دادستان تهران حاضر شدند و علیه انتخابات اعلام جرم کردند، و دکتر علی امینی هم در مصاحبه‌ای انتخابات دوره‌ی بیستم را ننگین‌ترین انتخابات ادوار اخیر دانست. در نتیجه، دکتر منوچهر اقبال از نخست‌وزیری کناره‌گیری کرد و شاه جعفر شریف‌امامی، وزیر صنایع و معادن، را به سمت نخست‌وزیر تعیین کرد.

در سایر نقاط جهان این روز با جنگ‌های پیاپی همراه بوده است. در ۱۱۹۲ ناپلئون ارتش بزرگ متحد روسیه و اتریش و پروس را در نبرد درسدن[80] شکست داد. در این جنگ بزرگ ۱۳۵ هزار فرانسوی در برابر ۲۱۴ هزار سرباز روس و آلمانی و اتریشی صف آراستند و تلفاتشان ده هزار کشته و زخمی فرانسوی و ۳۸ هزار تن از قوای متحد بود. در ۱۲۱۱ هم عقاب سیاه رهبر سرخپوستان ساوک[81] خود را تسلیم ارتش آمریکا کرد و به این ترتیب جنگ‌های این قبیله با سپیدپوستان خاتمه یافت.

BattleofLongisland.jpg

نبرد لانگ آیلند

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Black_hawk_life_cast.jpg/220px-Black_hawk_life_cast.jpg

سردیس عقاب سیاه

 در ۱۳۴۲ مارتین لوتر کینگ[82] سخنرانی «من رؤیایی دارم[83]» را ایراد کرد که نقطه‌ی عطفی در جنبش مدنی سیاهپوستان آمریکا بود و یکی از اثرگذارترین سخنرانی‌های تاریخ معاصر به شمار می‌رود.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/IhaveadreamMarines.jpg/220px-IhaveadreamMarines.jpg

سخنرانی مارتین لوتر کینگ

این روز در ضمن با نسل‌کشی اقلیت‌های قومی هم پیوندی دارد. چون در ۱۳۲۱ نازی‌ها یهودیان شهر سارنی[84] در لهستان را که شمارشان بین چهارده تا هجده هزار تن بود اعدام کردند و در ۱۳۶۱ یک دیپلمات نظامی ترک به نام آتیلا آلتیکات[85] در اوتاوای کانادا به انتقام نسل‌کشی ارمنیان به دست یک گروه شبه‌نظامی ارمنی کشته شد.

از نظر روابط بین‌الملل هم در ۱۳۷۰ مولداوی از شوروی استقلال یافت و در ۱۳۸۲ اولین نشست شش‌جانبه برای حل بحران اتمی کره‌ی شمالی با حضور این کشور و روسیه و چین و آمریکا و ژاپن و کره‌ی جنوبی برگزار شد.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/f/f0/Salam_Masdoosi_in_Khaksar_Tahreek_Hyderabad_MJ_Market.jpg

بنیانگذاران جنبش خاکساریه

پنجم شهریور از نظر فرهنگی و فنی هم روز مهمی بوده است. در ۱۲۳۸ کشف نفت در تیتوسویل[86] پنسیلوانیا به نخستین بهره‌برداری اقتصادی از چاه نفت منتهی شد. در ۱۳۱۲ اولین انجیل به زبان آفریکانس چاپ شد و در ۱۳۳۵ نیروگاه اتمی کالدر هال[87] در انگلستان به شبکه‌ی برق سراسری وصل شد و اولین نیروگاه الکتریکی اتمی به شمار آمد، و در ۱۳۸۲ بهرام به نزدیک‌ترین فاصله‌اش (حدود ۷۶/۵۵ میلیون کیلومتر) با زمین طی شصت هزار سال گذشته رسید. در ۱۱۲۷ هم اولین جماعت لوتری[88] در آمریکا در شهر فیلادلفیای پنسیلوانیا تأسیس شد و در ۱۱۶۸ اعلامیه‌ی حقوق بشر و شهروند[89] توسط مجلس ملی فرانسه اعلام شد.

زادگان نامدار این روز عبارت‌اند از روبرت والپول[90] نخست‌وزیر انگلستان (۱۰۵۵)، ژوزف میشل مونگولفیه[91] مخترع فرانسوی بالون (۱۱۱۹)، گئورگ ویلهلم فریدریش هگل[92] فیلسوف آلمانی (۱۱۴۹)، جوزپه پئانو[93] ریاضی‌دان و فیلسوف ایتالیایی (۱۲۳۷) و گیوم آپولینر[94] شاعر فرانسوی (۱۲۵۹). در پنجم شهریور سال ۱۲۸ هجری خورشیدی هم قحطبه بن شبیب طائی، که از از مردم خراسان و یاران ابومسلم خراسانی بود و مانند او نامی عربی برای خود برگزیده بود، درگذشت. او از سرداران نامدار خراسانی بود که در نابودی امویان نقشی مهم ایفا کرد. رفتگان مهم دیگر این روز عبارت‌اند از تیتیان[95] نقاش و اندیشمند ایتالیایی (۹۵۵)، عنایت‌الله خان مشرقی ریاضی‌دان و سیاستمدار پاکستانی و بنیانگذار جنبش خاکساریه (۱۳۴۲)، لوکوربوزیه[96] معمار نامدار فرانسوی-سوئیسی (۱۳۴۴) و هایله سلاسی[97] امپراتور حبشه (۱۳۵۴).

Le Corbusier 1933.JPG

 لوکوبوزیه

Giuseppe Peano.jpg

جوزپه پئانو

G:\pix\projects\west\Haile_Selassie_in_full_dress.jpg

هایله سلاسی

Guillaume Apollinaire foto.jpg

آپولینر

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/15/Jacques-%C3%89tienne_Montgolfier.jpg

مونگولفیه 

ششم شهریور

روز ششم شهریور سال ۱۲۸۵ اتابک امین‌السلطان صدراعظم عزل‌شده‌ی ایرانی که در حال سفر به دور دنیا بود با میرزا ملکم‌خان دشمن قدیمی‌اش دیدار کرد و با او رفاقتی پیدا کرد و تعهد کرد که از این به بعد به مشروطه‌خواهی پایبند باشد. او به ویژه هنگام بازدید از ژاپن به اهمیت مدرنیته پی برده بود و بی‌سرانجام بودن مقاومت مستبدین در برابر اصلاحات را دریافته بود. دوازده سال بعد (۱۲۹۷) در گرماگرم جنگ جهانی اول یکی از مشروطه‌خواهان پرشور قدیمی به نام عبدالرحمن سیف‌آزاد که به متحدین پیوسته بود و مأمور فعال آلمانی‌ها در شرق بود از برلین به تهران آمد و با رضاخان که قصد داشت کودتا کند رایزنی کرد. سه سال بعد در ۱۳۰۰ رضاخان به هر شکل کودتایش را کرده بود و به قدرت رسیده بود و وقتی داشت از شهربانی بازدید می‌کرد رئیس سوئدی شهربانی که با ایرانی‌ها از موضعی بالا برخورد می‌کرد، با احترام کامل به او سلام نظامی نداد. در نتیجه رضاخان دست او را گرفت و بالای سرش برد و سلام نظامی درست را یادش داد! وستداهل[98] از ناراحتی و غصه‌ی این تحقیر سکته کرد و کمی بعد درگذشت.

https://newsmedia.tasnimnews.com/Tasnim/Uploaded/Image/139212120852553422250304.png

وستداهل

http://s7.picofile.com/file/8236799992/%D8%A8%D8%A8.png

سیف‌آزاد 

در ششم شهریور سال ۱۳۰۴ آتاتورک برای اولین بار با لباس غربی به بخش‌های سنتی آناتولی رفت و در پافلاگونیه سخنرانی کرد. دو سال بعد در ۱۳۰۶ حزب ایران نو اعلام موجودیت کرد و اولین میتینگ خود را برگزار کرد و یک سال بعد در ۱۳۰۷ میرزا غلامرضاخان مخبرالدوله از طرف وزارت داخله به حکومت همدان منصوب شد و مظفرخان سردار انتصار حاکم سابق همدان به حکمرانی بنادر جنوب فرستاده شد. در همین روز محمدعلی‌خان دولتشاهی وکیل مجلس شورای ملی به ریاست پرسنل وزارت مالیه تعیین شد و در همین روز عبدالهادی‌خان وزیر تجارت افغانستان وارد تهران شد. یکی از چاه‌های نفت خوریان واقع در سمنان هم در این روز به بهره‌برداری رسید و فوران کرد. در ۱۳۳۴ اداره‌ی بازرسی کل کشور برای نظارت بر ارتباط کارمندان دولت و مردم تشکیل شد و در راستای سیاست‌های دلجویی از قشر فرودست، در همین روز به سال ۱۳۵۷ دولت پهلوی در آستانه‌ی انقلاب اسلامی اعلام کرد که حلبی‌نشین‌ها را در محدوده‌ی شهری به رسمیت می‌شناسد و آب و برقشان را تأمین خواهد کرد.

File:1526-Suleiman the Magnificent and the Battle of Mohacs-Hunername-large.jpg

در سایر بخش‌های جهان ششم شهریور با چند جنگ خونین مصادف بوده است. در ۴۸۹ میلادی تئودوریک[99] شاه اوستروگت‌‌ها[100] با ده هزار جنگاور در نبرد ایسونزو[101] بر اودوآکر[102] که بر بیست هزار سرباز فرمان می‌راند پیروز شد و به ایتالیا راه یافت. در سال ۴۲ هجری خورشیدی سپاهیان متحد امپراتور تانگ[103] و پادشاهی سیلا[104] در نبرد بائِک‌گانگ[105] بر قوای زیر فرمان یاماتو[106] پیروز شدند و ژاپنی‌ها را از کره بیرون راندند. در این نبرد نیروهای چینی-کره‌ای یک سوم قوای ۴۲ هزار نفره‌ی ژاپنی-کره‌ای بودند و با این همه تلفاتی بالغ بر ده هزار نفر و چهارصد کشتی را به ایشان وارد آوردند.

در ششم شهریور سال ۵۶۹ در جریان سومین جنگ‌های صلیبی مسیحیان به رهبری گای اهل لوسینیان[107] شهر عکا[108] را محاصره کردند، و در سال ۶۰۰ ترک‌های عثمانی بلگراد را گرفتند. در ۶۲۱ قوای متحد عثمانی و حبشی به فرماندهی امام احمد بن ابراهیم غازی در کرانه‌ی دریاچه‌ی آشِنگِه[109] در ووفلا[110] واقع در اتیوپی بر نیروهای مهاجم پرتغالی که زیر فرمان کریستووا داگاما[111] می‌جنگیدند غلبه کردند. داگاما هم اسیر شد و اعدامش کردند.

در ۹۰۵ سلطان سلیمان باشکوه در نبرد موهاش[112] (تصویر صفحه‌ی پیش) بر مجارها پیروز شد و شاهشان لویی دوم[113] را کشت و به این ترتیب دودمان پادشاهی مجار منقرض شد، در ۱۱۵۵ قوای انگلیسی زیر فرمان ژنرال ویلیام هوو[114] در نبرد لانگ آیلند[115] در جایی که امروز منطقه‌ی بروکلین در نیویورک است، بر سپاه جرج واشنگتن[116] غلبه کرد، در ۱۱۷۲ شهر تولون[117] در برابر جمهوری نوپای فرانسه سر به شورش برداشت و به ناوگان اسپانیا و انگلیس اجازه داد شهر را تصرف کنند. در نتیجه ارتش انقلابی فرانسه شهر را در محاصره گرفت، در ششم شهریور ۱۲۲۸ ونیز که اعلام استقلال کرده و خود را جمهوری سان مارکو[118] می‌نامید، پس از یک ماه محاصره تسلیم نیروهای اتریشی شد و این جمهوری از میان رفت، در ۱۲۵۸ کِتش‌وایو[119] آخرین شاه زولوها[120] به دست انگلیسی‌ها اسیر شد. در ۱۲۸۹ به موجب عهدنامه‌ای که به مردم کره تحمیل شد، این سرزمین در ژاپن ادغام شد، در ۱۲۹۵ آلمان به رومانی و ایتالیا به آلمان اعلان جنگ دادند و در ۱۳۰۳ گرجی‌ها بر ضد حاکمیت شوروی‌ها سر به شورش برداشتند. در ۱۳۲۳ متفقین شهرهای مارسی و تولون را گرفتند و در ۱۳۶۹ عراق اعلام کرد کویت استانی از این کشور است و این مقدمه‌ی حمله‌ی نظامی و اشغال این کشور بود.

Kakutsa shepitsulebi.jpg

شورشیان گرجی هنگام مقاومت در برابر ارتش سرخ

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Cetshwayo-c1875.jpg/220px-Cetshwayo-c1875.jpg

کش‌وایو آخرین شاه زولوها

در ششم شهریور سال ۱۲۷۵ کوتاه‌ترین نبرد تاریخ جهان بین زنگبار و انگلستان در گرفت. در این نبرد کشتی‌های توپدار انگلیسی قصر سلطان زنگبار –خالد بن برگاش- و پایتختش را به توپ بستند و در نتیجه جنگی که ساعت ۹ صبح آغاز شده بود پس از حدود ۴۰ دقیقه با پیروزی انگلیسی‌ها پایان یافت. در این نبرد ۵۰۰ زنگباری کشته و زخمی شد و از طرف انگلیسی‌ها هم فقط یک ملوان زخم برداشت!

در ششم شهریور سال ۱۲۹۰ ایشی[121] که به تعبیری آخرین سرخپوست اصیل آمریکایی بود به میان سپیدپوستان آمد. او واپسین بازمانده‌ی قبیله‌ی یاهی بود و نامش هرگز معلوم نشد. چون در فرهنگشان بردن نام خود و افراد درگذشته تابو بود. ایشی در این زبان به معنای مرد است و انسان‌شناسان این نام را به او دادند. ایشی تا پنجاه سالگی هیچ تماسی با تمدن مدرن نداشت و پس از آن که خویشاوندان انگشت‌شمارش مورد حمله‌ی سپیدپوستان قرار گرفتند و از میان رفتند از خلوت خود خارج شد.

Caleb Davis Bradham.jpg

کالب بردهام

File:Scientific American - Series 1 - Volume 001 - Issue 01.pdf

از شماره‌های قدیمی Scientific American

Ustad Vilayat Khan.jpg

ولایت خان

این روز در ضمن با رخدادهای علمی و فرهنگی چندی هم قرین بوده است. در ۱۲۱۰ مایکل فارادی[122] القای الکترومغناطیسی را کشف کرد، در ۱۲۲۴ اولین شماره از مجله‌یScientific American منتشر شد، در ۱۲۳۸ طی «رخداد کارینگتون[123]» شدیدترین توفان زمین-مغناطیسی ثبت‌شده باعث اختلال جهانی در خطوط تلگراف شد و در ۱۲۷۷ کالب برَدهام[124] نوشیدنی قندی‌ای درست کرد که بعدتر به پپسی کولا شهرت یافت. در ششم شهریور ۱۳۱۶ شرکت تویوتا به صورت یک مؤسسه‌ی مستقل شروع به کار کرد و در ۱۳۷۲ فضاپیمای گالیله[125] برای نخستین بار ماهی را در اطراف یک خرده‌سیاره کشف کرد. این خرده سیاره آیدا ۲۴۳[126] نام داشت و ماهش را داکتیل[127] نام نهادند.

سه تن از زادگان نامدار این روز عبارت‌اند از یوهان ولفگانگ فون گوته[128] ادیب آلمانی (۱۱۲۸)، اینگرید برگمان[129] هنرپیشه‌ی سوئدی (۱۲۹۴) و ولایت‌خان آهنگساز و نوازنده‌ی سیتار هندی (۱۳۰۷). اما ششم شهریور بیشتر به خاطر درگذشتگانش اهمیت دارد. در چنین روزی به سال یازدهم هجری خورشیدی فاطمه دختر پیامبر اسلام درگذشت، در ۵۲۸ معین‌الدین اُنُر اتابکی حاکم دمشق فوت کرد و در سال ۱۳۱۱ مستوفی‌الممالک زمانی که در خانه‌ی سردار فاخر حکمت مهمان بود سکته کرد و جان سپرد. مراسم تدفین او را در امامزاده قاسم شمیران برگزار کردند و با حضور شمار زیادی از مردم در ونک به خاکش سپردند. در سال ۱۳۶۳ هم محمد نجیب اولین رئیس‌جمهور مصر درگذشت.

Muhammad Naguib.jpg

محمد نجیب

Goethe (Stieler 1828).jpg

گوته

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/96/Mohammed_giving_his_daughter_Fatima_in_marriage_to_his_cousin_Ali._From_the_Siyer-i_Nebi.jpg

فاطمه بنت محمد  

رفتگان نامدار دیگر این روز عبارت‌اند از سنت آگوستین اهل هیپو قدیس و متأله مسیحی (۴۳۰ م.)، و میشل اِندِه[130] دانشمند و نویسنده‌ی آلمانی (۱۳۷۴).

Michael Ende by Christine Meile 1962.jpg

میشل انده

IngridBergmanportrait.jpg

اینگرید برگمان

Ishi portrait.jpg

ایشی 

 

 

  1. Octavianus ↑
  2. Caesarion ↑
  3. Cleopatra ↑
  4. Marcus Antonius Antyllus ↑
  5. Mark Antony ↑
  6. Augustus ↑
  7. Vulcan ↑
  8. Odoacer ↑
  9. Heruli ↑
  10. Odoacer ↑
  11. First Geneva Convention ↑
  12. Battle of Stalingrad ↑
  13. King Michael ↑
  14. Marshal Ion Antonescu ↑
  15. Cesar Chavez ↑
  16. The Salad Bowl strike ↑
  17. Charles IX ↑
  18. Catherine de Médicis ↑
  19. The St. Bartholomew’s Day massacre ↑
  20. John Calvin ↑
  21. Thomasites ↑
  22. world wide web ↑
  23. Moritz Cantor ↑
  24. Arnold Toynbee ↑
  25. Houari Boumédiene ↑
  26. Mount Vesuvius ↑
  27. Visigoths ↑
  28. Alaric ↑
  29. Vandals ↑
  30. Genseric ↑
  31. Pope Leo I ↑
  32. Thessalonica ↑
  33. George Cockburn ↑
  34. Abbie Hoffman ↑
  35. Youth International Party (Yippies) ↑
  36. Mikhail Gorbachev ↑
  37. Pope Innocent III ↑
  38. Magna Carta ↑
  39. Mainz ↑
  40. Graffito of Esmet-Akhom ↑
  41. Gutenberg ↑
  42. Thomas Edison ↑
  43. Georges Cuvier ↑
  44. James Watt ↑
  45. Julianus ↑
  46. Battle of Strasbourg ↑
  47. Louis IX ↑
  48. Chittorgarh ↑
  49. Job Charnock ↑
  50. Galileo Galilei ↑
  51. Kitasato Shibasaburō ↑
  52. Leuven ↑
  53. Voyager 2 ↑
  54. Linus Torvalds ↑
  55. Aaliyah ↑
  56. Louis Antoine de Saint-Just ↑
  57. Hans Adolf Krebs ↑
  58. Pliny the Elder ↑
  59. William Herschel ↑
  60. Michael Faraday ↑
  61. Friedrich Nietzsche ↑
  62. Alfred Kinsey ↑
  63. Romanos IV ↑
  64. Michelangelo ↑
  65. Pietà ↑
  66. John Fitch ↑
  67. Heinkel He 178 ↑
  68. Krakatau ↑
  69. Charles de Gaulle ↑
  70. Antoine Lavoisier ↑
  71. Johann Gottfried Herder ↑
  72. Peggy Guggenheim ↑
  73. Antonie van Leeuwenhoek ↑
  74. David Hume ↑
  75. Nikolay Gumilyov ↑
  76. Mika Waltari ↑
  77. Neil Armstrong ↑
  78. Reader Bullard ↑
  79. Andrei Smirnov ↑
  80. Battle of Dresden ↑
  81. Sauk ↑
  82. Martin Luther King Jr. ↑
  83. “I Have a Dream” ↑
  84. Sarny ↑
  85. Atilla Altıkat ↑
  86. Titusville ↑
  87. Calder Hall ↑
  88. Lutheran ↑
  89. Declaration of the Rights of the Man and of the Citizen ↑
  90. Robert Walpole ↑
  91. Joseph-Michel Montgolfier ↑
  92. Georg Wilhelm Friedrich Hegel ↑
  93. Giuseppe Peano ↑
  94. Guillaume Apollinaire ↑
  95. Titian ↑
  96. Le Corbusier ↑
  97. Haile Selassie ↑
  98. Johan Carl Gustaf Westdahl ↑
  99. Theodoric ↑
  100. Ostrogoths ↑
  101. Battle of Isonzo ↑
  102. Odoacer ↑
  103. Tang ↑
  104. Silla ↑
  105. Battle of Baekgang ↑
  106. Yamato ↑
  107. Guy of Lusignan ↑
  108. Acre ↑
  109. Ashenge ↑
  110. Wofla ↑
  111. Cristóvão da Gama ↑
  112. Battle of Mohács ↑
  113. Louis II ↑
  114. William Howe ↑
  115. Battle of Long Island ↑
  116. George Washington ↑
  117. Toulon ↑
  118. Republic of San Marco ↑
  119. Cetshwayo ↑
  120. Zulu ↑
  121. Ishi ↑
  122. Michael Faraday ↑
  123. Carrington Event ↑
  124. Caleb Bradham ↑
  125. Galileo ↑
  126. 243 Ida ↑
  127. Dactyl ↑
  128. Johann Wolfgang von Goethe ↑
  129. Ingrid Bergman ↑

  130. Michael Ende ↑

 

 

ادامه مطلب: ماه شهریور: هفتم تا دهم

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب

© همه حقوق تارنمای سوشیانس از آن شروین وکیلی است.