سوم: مُهرها
در میان این مُهرها به ویژه نقش موسوم به پاشوپاتی جای توجه دارد که در عمق ۹/۳ متری خاک موهنجودارو یافت شده است. این مهر ۵/۳ سانتیمتر درازا و پهنا و ۵/۷ میلیمتر قطر دارد و از سنگ گچ ساخته شده و مردی شاخدار را نشان میدهد که چهارزانو نشسته و جانورانی (کرگدن، گاومیش، فیل و ببر) در اطرافش دیده میشوند و دو بز زیر اورنگش ایستادهاند.
نام پاشوپاتی در متون هندو لقب ایزد شیواست و «سرور جانوران» معنی میدهد. از همین نامگذاری روشن میشود که برخی از پژوهشگران کوشیدهاند این اثر را با شیوا و خدایان قدیم هندویی مربوط بدانند.[1] اما حقیقت آن است که در این اثر شاخص استواری نمایان نیست که آن را با خدایان هندویی مربوط سازد. حالت چهارزانو نشستن، که آن را با یوگا مربوط دانستهاند هم تا این اندازه دور از ذهن و استثنایی به نظر نمیرسد، و بعید نیست کسی در سنتی به کلی بیربط چهارزانو نشسته و به این شکل تصویر شده باشد. چنان که در آثار آزتکها هم نقش چهارزانو نشستن را میتوان دید.
مهر پاشوپاتی در دورهی موسوم به میانه-۱ ساخته شده که در فاصلهی ۲۳۵۰ تا ۲۰۰۰ پ.م قرار میگیرد و این دورانی است که هنوز نشانی از حضور جمعیتهای آریایی شمالی در این منطقه نداریم. به همین خاطر بسیار بعید است این نقش ارتباطی با شیوا داشته باشد. هرچند شاید بعدتر پرستندگان نوآمدهی شیوا این نقش را برای بازنمایی خدای خود وامگیری کرده باشند.
شهر سوخته، حدود ۳۰۰۰ پ.م:
مُهر پاشوپاتی
درهی سند، بین ۲۶۰۰ تا ۲۸۰۰پ.م:
هاراپا
موهنجودارو
هاراپا
- Marshall, 1931: 52-57. ↑
ادامه مطلب: چهارم: زیورها
رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب