گفتار دوم: نتايج

گفتار دوم: نتايج

فراوانى‌‌ها

از نظر نوع، رايج‌‌ترين جوكها، آنهايى بودند كه با شيوه‌‌ى بازآرايى معناى پايه را به هدف تبديل مى‌‌كردند. 430 مورد از 717جوك (%60) به اين رده متعلق بودند. تعداد جوكهاى اين دسته را مى‌‌توان با در نظر گرفتن عناصر گروه‌‌هاى ديگر بيش از اين هم دانست، اما در اينجا با توجه به اين كه رده‌‌بندى بر مبناى نوع مبناى تقسيم‌‌بندى ما را تشكيل مى‌‌داد، طبقات مورد نظرمان را جامع و مانع در نظر گرفتيم و جوكهاى داراى قياس و ايهام را در ميان عناصر داراى بازآرايى نشمرديم. هرچند چنان كه گذشت، اين دو حالت را مى‌‌توان اشكالى تخصص يافته از بازآرايى دانست.

با اين توضيح، جوكهاى داراى قياس، با 127نمونه (%۱۷/7) در مرتبه‌‌ى بعدى قرار داشتند و پس از آن به ترتيب جوكهاى داراى ايهام (95مورد- %۱۳/۲)، داراى باطلنما (53 مورد- % ۷/۴) و داراى تسلسل منطقى (12مورد- % ۱/۷) قرار مى‌‌گرفتند.

از نظر اندازه، دامنه‌‌ى طول جوكها بين 5-179 واژه بود، كه با 100-3580 بيت اطلاعات برابر مى‌‌شود. ميانگين تعداد واژگانِ يك جوك، 51كلمه (حدود 1000بيت) بود. تعداد كلمات كليد 0-20 تا بود. از آنجا كه تخمينِ چهار حرف به ازاى هر واژه در مورد كلمات كليد هم صادق بود، مى‌‌توان دامنه‌‌ى تغييراتِ اندازه‌‌ى كليد را 0-400 بيت دانست. يادآورى اين نكته لازم است كه عدد صفر در اين محاسبه بدان معناست كه كليد جوك توسط نمادهاى زبانى ارائه نمى‌‌شد و تنها علامت حركتى دست و چهره آن را منتقل مى‌‌كرد. چنان كه مى‌‌بينيد، دامنه‌‌ى تغييرات محتواى اطلاعاتى كليد نسبت به كل متن جوك بسيار كمتر است، و مى‌‌توان طول كليد را مقدارى كمابيش ثابت فرض كرد. اين مقدار برابر است با 110 بيت اطلاعات كه ميانگين حجم اطلاعاتى كليدها بود.

خوشه‌‌بندى داده‌‌ها بر مبناى تعداد واژگانِ به كار گرفته شده در هر جوك، دو گرانيگاه را در حد 30و 89 واژه (609و 1778بيت) نشان مى‌‌دهد. به اين ترتيب جوك‌‌هاى كوتاه و بلند را مى‌‌توان به طور متوسط داراى 30و 90 واژه (يعنى حدود 600و 1800بيت) دانست. از ميان 411 جوكى كه اندازه‌‌شان مشخص شد، 143تا بلند و 268 تا كوتاه بودند. يعنى به طور متوسط يك سوم كل جوكها را مى‌‌توان بلند و باقى را كوتاه در نظر گرفت.

اگر عمل خوشه‌‌بندى را در مورد كليد جوكها هم انجام دهيم، به نتايج جالبى مى‌‌رسيم. خوشه‌‌بندى داده‌‌ها نشان مى‌‌دهد كه كليدها هم دو اندازه‌‌ى متمايزِ چهار و ده واژه‌‌اى دارند. يعنى دو نقطه‌‌ى ثقل براى اندازه‌‌ى كليدها وجود دارد كه با 205 و 82 بيت برابر است. از 411 جوك مورد نظرمان، 96 تا از نظر كليدى، بلند و بقيه (315 تا) كوتاه بودند. چنان كه گفتيم، اندازه‌‌ى كليدها به طور كلى پايدارتر از اندازه‌‌ى كل جوك است، و اين امر را مى‌‌توان به خوبى در نزديكى دو گرانيگاه ياد شده، ديد. با توجه به اهميت بيشترِ اندازه‌‌ى جوك، و فراختر بودن دامنه‌‌ى تغييراتِ آن، لازم ديديم تا خوشه‌‌بندى اندازه‌‌ى كليد را بر مبناى اندازه‌‌ى جوك هم انجام دهيم. وقتى داده‌‌هاى مربوط به اندازه‌‌ى كل جوك و كليد با هم تركيب شدند، گرانيگاه اندازه‌‌ى كليد به هم نزديكتر شد و به 5و 7واژه ) 98و 135بيت( رسيد. اين امر حدس ما را در ثبات اندازه‌‌ى كليد تأييد مى‌‌كند. يعنى انگار تغييرات اندكِ اندازه‌‌ى كليد، از تغييرات اندازه‌‌ى كل جوك تبعيت نمى‌‌كند و در تركيب با آن، اندازه‌‌ى پايه‌‌اى (در حد 110بيت) را براى كل كليدها به دست مى‌‌دهد.

با اين وجود دامنه‌‌ى اندازه‌‌ى كليد نسبت به كل جوك به شكل تعجب آورى ثابت بود. يعنى با وجود نوسان اندازه‌‌ى جوك، كليد همواره اندازه‌‌اى نسبتا يكسان داشت. دامنه‌‌ى اندازه‌‌ى كليد در جوكها، از صفر تا بيست واژه (0-400 بيت) متغير بود.

از نظر اشاره به تابوها، ارجاعات جنسى بيشترين تعداد را داشتند. چنين ارجاعاتى در 295جوك ( % ۴۱/1) مشاهده شد. پس از آن به ترتيب ارجاعاتِ مربوط به دستگاه گوارش (59مورد- % ۸/۲) تابوهاى دينى (28 مورد- ۳/۹) و اشاره‌‌هاى سياسى (14مورد- % 2) قرار مى‌‌گرفتند. توضيح اين نكته لازم است كه در شمارش خود، مواردى را كه به بيش از يك تابو اشاره مى‌‌كردند ساده كرده‌‌ايم و تنها اشاره‌‌ى برجسته‌‌تر را -كه با كليد پيوند نزديكترى داشت- در نظر گرفته‌‌ايم.

از نظر مفاهيم تنش‌‌زا، بيشتر جوكها با جنسيت ( 99 مورد- (% ۱۳/۷) كنش متقابلِ مخدوش شده (73 مورد- % ۱۰/۲) و هويت فردى (71 مورد- %9/9) ارتباط داشتند. كمترين اشاره‌‌ها به تغذيه (17 مورد- % ۳/۲) مربوط مى‌‌شد.

از نظر قوميت قهرمان، بيشترين اشاره‌‌ها به قومیت ترك بود (239 مورد- 3۳/3٪) پس از آن به ترتيب رشتى‌‌ها ( 47 مورد- % 6/6)، قزوينى‌‌ها (26 مورد- % ۳/۶)، عربها (17 مورد- % ۲/۴)، اصفهانى‌‌ها (12 مورد- %۱/۶)، ارمنى‌‌ها و آبادانيها (چهار مورد – % ۰/۶) و سرخپوستها (3 مورد- % ۰/۴) قرار مى‌‌گرفتند.

از نظر اندركنش با شنونده، تنها % ۲/۴جوكها (17مورد) كليدى را در بر مى‌‌گرفتند كه به گفت و گو با شنونده وابسته بود. بقيه بدون دخالت فعال شنونده هم قابل‌‌تعريف بودند.

از نظر وابستگى به زمينه، تنها %8/8 از جوكها (63مورد) به رخدادهاى خاصِ محيطى وابسته بودند. مهمترينِ اين موارد عبارت بودند از جذب كننده‌‌هاى معنايى همه‌‌گيرى مانند وقايع سياسى (انتخابات، واقعه‌‌ى بيستم شهريور/ یازده سپتامبر)، سريالهاى تلويزيونى و فيلم‌‌ها، و مسابقات ورزشى (به ويژه فوتبال).

از نظر حضور نشانه‌‌هاى پيرازبانى و غيركلامى، % ۱۴/۲ از جوكها (102مورد) چنين علايمى را داشتند. تمام نشانه‌‌هاى پيرازبانى -مانند تقليد لهجه، حركات دست و پا، و حالت چهره- در اين رده گنجانده شدند. از ميان اين جوكها، در 28مورد (% ۳/۹) نشانه‌‌ى پيرازبانى -كه معمولا حالتى در چهره به همراه حركت دست بود- به عنوان كليد عمل مى‌‌كرد و جوك فاقد كليد زبانى بود.

ادامه مطلب: گفتار سوم: مقایسه و همبستگی

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب