گفتار هجدهم: کیمری‌‌ها

گفتار هجدهم: کیمری‌‌ها

در حدود سال ۱۰۰۰ پ.م در گوشه‌‌ی شمال غربی ایران زمین قومی پدید آمدند که نامشان در منابع ایرانی کیمری و در متون یونانی به صورت «کیمِریوی» ( Κιμμέριοι) ثبت شده است. این مردم نویسا نبودند و از زبان کیمری جز چند نام شخصی باقی نمانده است. اما از همان‌‌ها روشن است که ایرانی بوده‌‌اند^[1] و به ویژه با سکاها خویشاوندی داشته‌‌اند. این مردم کوچگرد چندان جنگاور و برای دشمنان‌‌شان چندان خشن و ویرانگر می‌‌نمودند که کلمه‌‌ی کیمری در بیشتر زبانهای این منطقه معنایی همسان با «مهیب و ویرانگر و هیولایی» داشته و واژه‌‌ی chimera که در همه‌‌ی زبانهای اروپایی وجود دارد و کمابیش «هیولای مهیب» معنی می‌‌دهد، باقی‌‌مانده‌‌ی همان است. نام منطقه‌‌ی کریمه در اوکراین هم از اسم این مردم گرفته شده است.

خاستگاه کیمری‌‌ها مناطق شمالی قفقاز و دشتهای جنوب روسیه بوده و از آنجا به آناتولی و منطقه‌‌ی پونت کوچیده و از آنجا به سمت ایران مرکزی به حرکت درآمده‌‌اند. در قرون چهاردهم تا دوازدهم پ.م در منطقه‌‌ی شمال گرجستان فرهنگی به نام کوبان پدیدار شد که گذار از عصر برنز به عصر آهن را نشان می‌‌داد و از ۱۱۰۰ تا ۴۰۰ پ.م شکوفا بود و احتمالا کیمری‌‌ها برآمده از آن بوده‌‌اند.

احتمالا نخستین بنیانگذاران فرهنگ عصر آهن اروپا نیز شاخه‌‌ای از همین مردم بوده‌‌اند که زیر فشار حمله‌‌ی سکاها به سوی غرب کوچ کرده و فرهنگ چِرنوگوریوْکا^[2] را در پایین دست رود دُن (در روسیه و اوکراین امروز) پدید آوردند که در فاصله‌‌ی ۹۰۰ تا ۷۵۰ پ.م تداوم داشت و کورگان‌‌هایی از آن کشف شده است. این فرهنگ به نُووچِرکاسک^[3] تحول یافت که در فاصله‌‌ی ۷۵۰ تا ۶۵۰ پ.م بر منطقه غالب بود و بر سراسر قلمرو میان دانوب و وُلگا چیره گشت. برسازندگان این فرهنگهای آغازین عصر آهن در اروپا ایرانی بودند و هسته‌‌ی مرکزی‌‌شان از کیمری‌‌‌‌ها تشکیل یافته بود، هرچند بعدتر با سکاها و تا حدودی تراکی‌‌ها نیز درآمیختگی پیدا کردند. داریوش بزرگ زمانی که در تعقیب سکاها به سمت دانوب لشکرکشی کرد، احتمالا به جنگ نوادگان این شاخه‌‌ی غربی از کیمری‌‌ها می‌‌رفته است.

اما بدنه‌‌ی جمعیت کیمری در مسیر متفاوتی گسترش پیدا کردند و به سوی ایران زمین کوچیدند. کیمری‌‌ها در ۷۱۴ پ.م به اورارتو حمله کردند و در نابودی پایتخت این دولت با آشوری‌‌ها دست به یکی کردند. اما چندان زورمند از آب در آمدند که کمی بعد آشور و اورارتو در برابرشان متحد شدند و حمله‌‌شان را دفع کردند. در ۷۰۵ پ.م شروکین دوم آشوری حمله‌‌شان را پس زد و در نتیجه به سمت آناتولی به حرکت درآمدند و در ۶۹۶ پ.م فریگیه را فتح کردند و ویران ساختند. در ۶۵۲ پ.م کیمری‌‌ها سارد پایتخت لودیه را گرفتند و تا ۶۱۹ پ.م و دوران پادشاهی آلواتس طول کشید تا لودیایی‌‌ها بتوانند ایشان را عقب برانند. پس از این تاریخ دیگر از کیمری‌‌ها نشانی در تاریخ نمی‌‌بینیم، اما به احتمال زیاد آنان در بخشی از قلمروی که در آناتولی فتح کرده بودند باقی می‌‌مانند و این منطقه باید کاپادوکیه باشد که یک قرن بعدتر در دوران هخامنشی می‌‌بینیم جمعیتی ایرانی‌‌تبار و جنگاور دارد. یعنی قوم ایرانی کَت‌‌پَتوکَه که کاپادوکیه نامش را از ایشان گرفته، احتمالا شاخه‌‌ای از کیمری‌‌ها بوده است.

1. Tokhtas’ev, 1991: 563–567; Liverani, 2013: 604; Dandamaev and Lukonin, 1989: 51; Harmatta, 1996: 181; von Bredow, 2006.. ↑
2. Chernogorivka ↑
3. Novocherkassk ↑

ادامه مطلب: گفتار نوزدهم: مادها و اومان‌‌ماندا

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب