بخش سوم : نتیجه
نباید در مورد چیزهایی كه نمی توان درباره شان حرف زد، حرف زد. (ویتگنشتاین)
آنچه كه در این نوشتار مورد نظر بود، پرداختن به پرسشی بود كه به اندازه ی عمر اندیشه قدمت دارد. ادعای پاسخگویی به چنین مشكلی، آنقدر سترگ است كه فروتنی چندانی برای گریز از آن لازم نیست . این رساله ادعای حل این معمای عمیق را ندارد، اما این گمان را در درون خود پنهان كرده است كه راهی مناسب برای پرداختن به آن در دسترس وجود دارد.
بدبختانه مفاهیم مطرح شده در این نوشتار به قدری عمیق و سنگین، و زمان ارائه ی آنها به قدری اندك بود كه كل متن به چیزی در حد یك فهرست بلند بالا از عناوین مورد توجه من كاهش یافت . آشكار است كه این رساله ی كوتاه نمی تواند جانشین متون حجیمتر و دقیقتری شود كه در این رابطه نگاشته شده است .
امكان بروز خطا، چنان كه دیدیم، یكی از بنیادی ترین اصول رایج در تمام ساختارهای اطلاعاتی است . و این نوشتار نیز چنین است . من خود را آدم چندان فروتنی نمی دانم و چنین ادعایی هم در اینجا ندارم، تنها می خواهم به این حقیقت ساده پافشاری كنم كه تمام آنچه كه در این متن خوانده شد، اگر با وجود اختصار زیاد و گذرا بودن توضیحات مفهوم شده باشد، تنها یك حدس و توجیه نظری محض است . هیچ دلیل وجود ندارد كه آن را دارای اطلاعاتی فراتر از آنچه كه دارد بدانیم .
با وجود تمام این ابراز ضعف ها، فكر می كنم تنها راه حلی كه در پیش روی علاقمندان به مشكل تكامل پیچیدگی وجود دارد، از این گذرگاه می گذرد. دانش تحلیل سیستم ها، و نظریه ی سیستم های پیچیده، گستره هایی هستند كه آواهای نویدبخش امكان پاسخگویی به برخی از دشوارترین پرسش های تاریخ زیست شناسی از آنها به گوش می رسد. شاید آنچه در این رساله عنوان شد پاسخ نهایی نباشد. اما پاسخ چیزی در همین حوالی است .
ادامه مطلب: کتابنامه
رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب