ماه آبان: بیست‌ونهم تا سی‌ام

ماه آبان: بیست‌ونهم تا سی‌ام

بیست و نهم آبان

در چنین روزی به سال ۱۳۰۷ مهدی‌‌قلی‌‌خان هدایت به صدارت کشور رسید و و هیئت وزیرانی را به مجلس معرفی کرد که این افراد در آن حضور داشتند: فیروز فیروز (وزیر مالیه)، علی‌‌اکبر داور (وزیر عدلیه)، یحیی قره‌‌گوزلو (وزیر معارف)، سرتیپ شیبانی (وزیر فوائد عامه)، قاسم صوراسرافیل (وزیر پست و تلگراف)، سردار اسعد (وزیر جنگ)، ادیب‌‌السلطنه سمیعی (وزیر داخله) و یحیی دیبا ناظم‌‌الدوله معاون وزیرالوزراء (تصویر زیر).

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\۱۳۰۷ کابینه مهدیقلی هدایت.jpg$

در سال‌‌های اخیر هم دو واقعه در این روز رخ داده که هر دو به جنبش مذهبی‌‌ وهابی‌‌های عربستان مربوط می‌‌شود. یکی آن که در سال ۱۳۵۸ دویست مسلمان تندروی سنی در مسجدالحرام مکه سر به شورش برداشتند و شش هزار حاجی را به گروگان گرفتند. عربستان تنها دو هفته بعد با کمک نیروهای تکاور پاکستانی توانست این شورش را سرکوب کند (تصویرهای زیر). گروگان‌‌گیران معتقد بودند رهبرشان محمد عبدالله قحطانی حضرت مهدی است و برای احیای دین اسلام ظهور کرده است. آیت‌‌الله خمینی اما ایشان را فریب خورده و دست‌‌نشانده‌‌ی آمریکا و صهیونیسم دانست و در نتیجه در سراسر دنیای اسلام تظاهراتی ضدآمریکایی برگزار شد و شیعیان در منطقه‌‌ی نفت‌‌خیز الحساء در عربستان سر به شورش برداشتند.

دیگری آن که در ۱۳۷۷ در پاسخ به اعلامیه‌‌ی آمریکا که اسامه بن لادن را در بمب‌‌گذاری‌‌های سفارت این کشور در تانزانیا و کنیا مقصر می‌‌دانست، یک دادگاه دینی در افغانستان که نظر رسمی طالبان را اعلام می‌‌کرد حکم کرد که بن لادن معصوم است!

در چنین روزی به سال ۲۸۴ میلادی دیوکلتیان^[1] به امپراتوری روم برگزیده شد، در ۱۰۷۴ هجری خورشیدی زومبی^[2] آخرین رهبر مردم کویلومبو دوس پالمارِس^[3] و دشمن بی‌‌امان نظام برده‌‌داری استعمارگران به دست پرتغالی‌‌ها گردن زده شد. این مردم بردگان سرخپوست و سیاهپوستی بودند که در برزیل بر استعمارگران اروپایی شورش کرده و آزادی خود را بازیافته بودند و به مدت نود سال دولتی کوچک در گوشه‌‌ی ساحل شرقی برزیل برای خود داشتند. این مردم در اوج اقتدارشان بین ده تا بیست هزار تن جمعیت داشتند. در ۱۲۹۷ در یک غوغای مذهبی (پوگروم) در لووف^[4] لهستان دست کم پنجاه یهودی و ۲۷۰ اوکراینی مسیحی به دست مردم به قتل رسیدند. در ۱۳۵۶ انور سادات اولین رهبر کشوری عربی بود که به طور رسمی از اسرائیل دیدار کرد. در سال ۱۳۶۸ هم شمار تظاهرکنندگان در انقلاب مخملی پراگ که تا روز قبل دویست هزار نفر بود ناگهان به نیم میلیون نفر رسید و در ۱۳۷۳ دولت آنگولا و شورشیان اونیتا^[5] قرارداد آشتی امضا کردند و به جنگ داخلی ۱۹ ساله‌‌ی این کشور پایان دادند.

Istanbul - Museo archeol. - Diocleziano (284-305 d.C.) - Foto G. Dall'Orto 28-5-2006.jpg

دیوکلتیان

Essex photo 03 b.jpg

گزارش خبرنگاری از حمله‌‌ی نهنگ اسکس

در بیست و نهم آبان سال ۱۱۸۴ تنها اپرای ساخت بتهوون^[6] به نام فیدلیو^[7] در وین اجرا شد، در ۱۱۹۹ یک نهنگ اسپرم هشتاد تنی به کشتی شکارچیان نهنگ اسکس در سواحل آمریکای جنوبی حمله کرد. هرمان ملویل^[8] داستان موبی‌‌دیک^[9] را با الهام از این واقعه نوشت، در ۱۳۰۱ هم ربکا لاتیمر فِلتون^[10] اولین سناتور زن آمریکا شد و در ۱۳۵۳ دولت آمریکا شکایتی بر ضد شرکت تلفن و تلگراف آمریکا (AT&T) اقامه کرد. این شکایت که بر مبنای قوانین ضدتراست تدوین شده بود، به تجزیه‌‌ی این شرکت غول‌‌پیکر انجامید.

در چنین روزی به سال ۱۳۶۴ ویندوز ۰/۱ به بازار عرضه شد و در ۱۳۶۹ آندرئی چیکاتیلو^[11] قاتل زنجیره‌‌ای روس دستگیر شد و به کشتن پنجاه و شش نفر اعتراف کرد. او یک عضو حزب کمونیست شوروی بود و پیشینه‌‌ی کار موفق در ارتش سرخ و کا گ ب را داشت، بعد در شهر روستوف ساکن شد و طی دوازده سال بیش از پنجاه کودک و زن را ربود و پس از تجاوز به قتل رساند.

فرانکو هنگام سخنرانی

انقلاب مخملی پراگ

از میان زادگان نامدار قلمرو ایران‌‌زمین در این روز باید از فاتح علی صاحب مشهور به تیپو سلطان و ببر میسور^[12] یاد کرد که در سال ۱۱۲۹ زاده شد. او شاه دولت میسور در هند بود و یکی از رهبران مقاومت نظامی هند در برابر استعمار انگلیس محسوب می‌‌شد. در ۱۳۱۹ هم محمدعلی سپانلو نویسنده و ادیب زاده شد و در ۱۳۸۴ منوچهر آتشی درگذشت و این هردو از پیروان احمد شاملو و مبلغان شعر بی وزن و قافیه بودند.

Karl von Frisch.jpg

کارل فون فریش

آندرئی چیکاتیلو

تیپو سلطان

در میان انیرانیان تای‌‌زونگ^[13] امپراتور دودمان سونگ چین (۳۱۸)، کارل فون فریش^[14] جانورشناسی و رفتارشناس آلمانی (۱۲۶۵)، ادوین هابل^[15] اخترشناس آمریکایی (۱۲۶۸) و بنوا ماندلبرو^[16] ریاضی‌‌دان و اقتصاددان لهستانی-آمریکایی و بنیانگذار هندسه‌‌ی برخال (۱۳۰۳) در این روز زاده شده‌‌اند. نیکولاس پوسَن^[17] نقاش ایتالیایی-فرانسوی (۱۰۴۴)، فرانسیسکو فرانکو^[18] سپهسالار اسپانیایی (۱۳۵۴)، و تروفیم لیسنکو^[19] زیست‌‌شناس سیاست‌‌باز روس (۱۳۵۵) هم از رفتگان این روز هستند.

Benoit Mandelbrot, TED 2010.jpg

بنوا ماندلبرو

Reb Felton-Geo Senate.jpg

ربکا لاتیمر فِلتون

Taizong of Song.jpg

تای زونگ

مرگ گرمانیکوس اثر پوسن- ۱۰۰۷

سی‌‌ام آبان

قدیمی‌‌ترین رخداد مهم تاریخی که در سی‌‌ام آبان واقع شده آن است که احتمالاً در این روز به سال ۵۴۰ پیش از میلاد خیزش کوروش بزرگ برای فتح قلمرو بابل و متحد کردن سیاسی سراسر قلمرو ایران‌‌زمین انجام شده است. بنا به گزارش سالنامه‌‌های بابلی کوروش به ارتش نبونيد، که در شهر اوپه واقع در کرانه‌ي دجله (هشتاد کیلومتری شمال بغداد) مستقر بود، حمله کرد و آنجا را گرفت.

چهار قرن بعد، در ۱۶۴ پیش از میلاد یهودا مکابی^[20] پس از بیرون راندن مقدونی‌‌ها از فلسطین معبد اورشلیم را بازسازی کرد. سالگرد این رخداد را یهودیان هر ساله در قالب مراسم هَنوخا جشن می‌‌گیرند. در ۷۶۵ هجری خورشیدی هم تیمور گورکانی تفلیس را گرفت و باگرات پنجم^[21] شاه گرجستان را اسیر کرد.

در ۱۲۳۰، فردای روز دستگیری، امیرکبیر از تمامی مناصب خلع شد و دو روز بعد به عنوان یک زندانی به کاشان فرستاده شد. این تبعید ۴۰ روز به طول انجامید و با به قتل رسیدنش پایان یافت. در حدود همین روز بود که به سال ۱۲۷۰ و در روزگار سلطنت ناصرالدین‌‌شاه قاجار، هیجان مختصری در کلاردشت از توابع مازندران درگرفت که به نام رهبر آن به شورش «سید عالمگیر» شهرت یافت. این مرد خود را مبشر ظهور امام زمان می‌‌دانست و می‌‌گفت تا یک سال دیگر امام موعود ظهور می‌‌کند و شاه نیز خواهد مرد. شمار پیروان او به سرعت تا هزار نفر جنگاور رسید که بسیاری‌‌شان زن بودند. شاه که به خصوص از پیشگویی مرگ خودش ناراحت شده بود امر به سرکوب ایشان داد و این کار تا پایان آبان انجام گرفت. سید عالمگیر دستگیر شد و در پیشگاه شاه با چندان درایتی از کرده‌‌هایش دفاع کرد و گفت که قصد شورش نداشته است که شاه هم او را نخست به زندان چیتگر فرستاد و بعد محکومیتش را به حبس خانگی تغییر داد. ناگفته نماند که در همین روز آقا نجفی هم فتوای نجس بودن تنباکو را صادر کرد و این به جریانی منتهی شد که تا حدودی ادامه‌‌ی ماجرای تحریم تنباکو محسوب می‌‌شد، اما دیگر به بازرگانان استعماری ربطی نداشت و به اثر تنباکو بر بدن مربوط می‌‌شد.

هجده سال بعد در ۱۲۸۸ نشستی در مجلس شورای ملی برگزار شد که در آن شمار زيادي از نمايندگان از جمله سيدحسن تقي‌‌زاده، حاج سيدنصرالله تقوي، وثوق‌‌الدوله و ممتازالدوله سخن گفتند و از فداكاري‌‌هاي ستارخان و باقرخان سپاسگزاري کردند. در همین نشست به ایشان لقب سردار ملي و سالار ملي دادند و همچنين از جانبازي‌‌هاي سپهدار تنكابني و سردار اسعد بختياري هم تجليل شد و به آن‌‌ها نيز لوح سپاس دادند. نمایندگان همچنین از پشتیبانی آخوند خراساني و شيخ عبدالله مازندراني و ساير علماي نجف نيز تقدير کردند.

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1285-1300\ستارخان و باقرخان به هنگام اقامت در عمارت وزير مخصوص در تهران.jpg$

در ۱۳۰۰ همین مجلس لایحه‌‌ی واگذاری امتیاز کلیه معاون؟ نفت شمال مملکت به کمپانی معروف (استاندارد اویل) امریکائی را که در پنج ماده تنظیم شده بود به تصویب رساند و نیروی آمریکایی‌‌ها را در برابر استعمار انگلیس علم کرد. بیست سال بعد در چنین روزی به سال ۱۳۲۰ از آنجا که کمونیست‌‌های ایرانی از جمله عبدالحسین نوشین مدام با حزب کمونیست شوروی مکاتبه می‌‌کردند و برای دوستان هم‌‌مسلکشان که به آنجا پناهنده شده بودند نامه می‌‌نوشتند، گولیایف در نامه‌‌ای به دیمیتروف نوشت که اکثر مخاطبان نامه‌‌ی نوشین «زیر سرکوبِ اِن.کا.وِ.دِ (سازمان امنیت شوروی) به سر می‌‌برند»، یعنی یا به قتل رسیده‌‌اند و یا به سیبری تبعید شده‌‌اند و به زودی خواهند مرد.

در ۱۳۲۲ کنفرانس قاهره با حضور چرچیل^[22]، چیانگ‌‌کای‌‌شک^[23] و روزولت^[24] برگزار شد و حاضران درباره‌‌ی راه‌‌های شکست دادن ژاپن در جنگ جهانی دوم رایزنی کردند. در همین روز ۱۳۲۲ هم لبنان از فرانسه استقلال یافت. در ۱۳۴۲ جان اف کندی^[25] به دست لی هاروی اسوالد^[26] ترور شد و به قتل رسید و فرماندار تگزاس جان کانلی^[27] که همراهش بود هم به شدت زخمی شد. در ۱۳۵۰ ارتش هند که از یاری چریک‌‌های تامیلی برخوردار بود در نبرد غریب‌‌پور بر نیروهای پاکستانی غلبه کرد. تلفات پاکستانی‌‌ها در این نبرد سی تانک و ۱۳۰ بود. در ۱۳۵۸ سفارت آمریکا در اسلام‌‌آباد مورد حمله‌‌ی مردم قرار گرفت و به آتش کشیده شد. در جریان این حادثه چهار تن کشته شدند و در ۱۳۸۵ بیار امین جمیّل^[28] رهبر لبنانی‌‌های مخالف سوریه در حزب کتائب در بیروت ترور شد و به قتل رسید.

لحظه‌‌ی ترور کندی

کنفرانس قاهره

یهودا مکابی

Pierre Amine Gemayel.jpg

جمیّل

در زمانه‌‌ی ما در چنین روزی به سال ۱۳۸۹ انجمن حکمت و فلسفه قصد داشت به ابتکار غلامرضا اعوانی مراسم روز جهانی فلسفه را در ایران برگزار کند، اما در لحظه‌‌ی آخر با اعمال نفوذ غلامعلی حداد عادل وی از ریاست این همایش عزل شد و مدیریت اجرای مراسم از انجمن گرفته شد و به دست دیگرانی افتاد که احتمالاً همنشینی با مهمانان را افتخاری برای خود می‌‌دانستند. این ماجرا به آبروریزی بدی انجامید و چند روز پیش از برگزاری مراسم، یونسکو اعلام کرد که از برگزاری این مراسم حمایت می‌‌کند و سخنرانان هم نیامدند! درست یک سال بعد هم در سال ۱۳۹۰ سازمان فداییان اسلام که در دوران پهلوی دوم فعالیت‌‌های بحث‌‌برانگیزی داشتند دوباره اعلام موجودیت کردند. در ضمن ابوجعفر احمد بن محمد الطحاوی فقیه نامدار حنفی (۳۱۲) در این روز درگذشته است.

از رخدادهای ناخوشایند این روز یکی آن که در سال ۱۲۷۳ ارتش ژاپن بندر پورت آرتور^[29] را از چین گرفت و پیروزی بزرگی در جنگ چین و ژاپن به دست آورد. ژاپنی‌‌ها پس از گرفتن شهر کل ساکنانش را که بین سیزده تا شصت هزار نفر بودند کشتند و بدن‌‌هایشان را تکه تکه کردند

سی‌‌ام آبان با رخدادهایی علمی و فنی نیز مصادف بوده است. در ۶۸۶ پاپ کلمنت پنجم^[30] فرمانی به نام Pastoralis Praeeminentiae صادر کرد و در آن به همه‌‌ی شاهان مسیحی دستور داد تا پیروان فرقه‌‌ی شهسواران معبد را دستگیر و اموالشان را مصادره کنند. در نتیجه، این فرقه در اروپا از میان رفت و تنها شکلی زیرزمینی از آن که به فراماسون‌‌ها تبدیل شدند باقی ماندند. در ۱۱۶۲ ژان فرانسوا پیلاتره دوروزیِه^[31] و فرانسوا رولان دآرلان^[32] برای نخستین بار بالون با هوای گرم درست کردند و در ۱۲۵۶ ادیسون^[33] فونوگراف را اختراع کرد. در ۱۲۸۴ اینشتین^[34] مقاله‌‌ای در سالنامه‌‌ی فیزیک چاپ کرد که در آن برای نخستین بار معادله‌‌ی تبدیل ماده به انرژی مورد بحث قرار گرفته بود. در ۱۳۱۰ ورزشگاه المیناء در بصره تأسیس شد که به یکی از مهم‌‌ترین مراکز ورزشی عراق جدید بدل شد. در ۱۳۳۲ موزه‌‌ی تاریخ طبیعی لندن اعلام کرد که جمجمه‌‌ی انسان پیلت‌‌داون^[35] که پیشتر یکی از نیاکان آدمیان قلمداد می‌‌شد، جعلی و ساختگی است و در ۱۳۴۰ اولین رستوران گردان آمریکا به نام لاروند در هانولولو افتتاح شد.

Pilatre de Rozier.jpg

فرانسوا پیلاتره دوروزیه

زیست‌‌شناسان و جمجمه‌‌ی انسان پیلت‌‌داون

در این روز جرج الیوت^[36] شاعر انگلیسی که در اصل مری آن اوانز^[37] نام داشت در ۱۱۹۸، سر پرسی زاخاریاس کاکس^[38] وزیر مختار بریتانیا در تهران در ۱۲۴۳ و فکرت امیروف موسیقی‌‌دان اهل آران (جمهوری شوروی آذربایجان) در ۱۳۰۱ به دنیا آمدند و کریستین گولدباخ^[39] ریاضی‌‌دان آلمانی هم در ۱۱۴۳ درگذشت.