ماه شهریور: پانزدهم تا هجدهم

ماه شهریور: پانزدهم تا هجدهم

پانزدهم شهریور

روز شنبه پانزدهم شهریور سال ۱۲۸۶ (۲۹ رجب ۱۳۲۵ ق.) آقا رضا اسماعیل اولین چاپخانه‌ی حروفی را به باکو آورد. اولین شماره از روزنامه‌ی نسیم شمال هم در این روز به چاپ رسید. در همین روز معین‌التجار بوشهری که از مشروطه‌خواهان خوشنام بود دست به افشاگری زد و مایه‌ی رسوایی علاءالملک وزیر مالیه شد. باز در همین روز به مناسبت هفتمین روز شهادت عباس‌آقا تبریزی، قاتل اتابک، مراسم باشکوهی بر سر مزار او برگزار شد و عده‌ی زیادی از مردم تهران در آنجا اجتماع نمودند. در آن روز ابتدا بهاءالواعظین و سپس ملک‌المتکلمین سخنرانی‌های پرحرارتی ایراد کردند و به عباس‌آقا لقب منجی ایران دادند.

در ۱۲۹۰ ارشدالدوله از سرداران هوادار استبداد که همراه محمدعلی‌شاه قاجار سر به شورش برداشته و شکست خورده بود و در دادگاه نظامی محكوم به مرگ شده بود، اعدام شد. آنگاه نعش وي را قريب يك هفته در توپخانه به معرض نمايش گذاردند. قواي سالارالدوله که یکی از همدستان او بود اما همچنان می‌جنگید و در این روز به دولت‌آباد ملاير رسيد و اميرافخم حاكم ملاير را پس از مختصر دفاعي شكست داد. اما در نهایت او نیز شکست خورد و فرجام به کام مشروطه‌خواهان شد. پنج سال بعد (در ۱۲۹۵) چند تن از همین سران مشروطه به رهبری سيد حسن تقي‌زاده در برلین روزنامه‌ی تحقيقي و سياسي و اجتماعي و خبري كاوه را منتشر کردند. دو سال بعد در گرماگرم جنگ جهانی اول انگلستان که جنوب ایران را اشغال کرده بود با خرید اجباری غله و مواد غذایی قحطی بزرگی در ایران ایجاد کرد که به مرگ میلیون‌ها تن انجامید. تنها در همین روز پانزدهم شهریور ۱۲۹۷ کارگزاران انگلیسی با سپاهی دو هزار نفره که رهبری‌اش را سرتیپی انگلیسی بر عهده داشت در عراق نیم میلیون تن غله‌ را به زور خریدند و برای خوراک سپاهیان خود مصادره کردند و این خوراکی بود که در حالت عادی می‌بایست به ایران صادر می‌شد و قحطی را مهار می‌کرد. در ۱۳۰۷ هم وزارت فوائد عامه ده دانشجو را برای تحصیل در رشته های راه آهن، ذوب آهن و معادن به اروپا اعزام کرد.

در ۱۳۲۵ بنا به خبرهایی که درباره‌ی دسیسه‌ی دولتمردان خوزستان و اصفهان بر ضد دولت مرکزی رسیده بود، گروهی به ریاست مظفر فیروز وزیر کار و تبلیغات و معاون سیاسی نخست‌وزیر وارد اصفهان شد. فیروز به محض ورود به فرودگاه اصفهان اعلام حکومت نظامی کرد و سرتیپ معتضدی فرمانده‌ی لشگر را به فرمانداری نظامی برگزید و دستور توقیف مرتضی‌قلی بختیاری، جهانشاه صمصام فرماندار چهارمحال و امیربهمن بختیاری را صادر کرد. پنج سال بعد در ۱۳۳۰ دولت انگلستان اعلام کرد که هر کس از ایران نفت بخواهد تحت تعقیب قرار خواهد گرفت.

نبرد نوردلینگن

در پانزدهم شهریور سال ۱۰۱۳ در جریان جنگ‌های سی‌ساله قوای کاتولیک وفادار به پاپ در نبرد نوردلینگن^[1] بر قوای آلمانی و سوئدی پروتستان غلبه کردند. در این نبرد سی و چهار هزار کاتولیک با بیست و چهار هزار پروتستان جنگیدند و تلفاتشان به ترتیب دو هزار و هشت هزار تن بود. در ۱۳۴۵ نخست‌وزیر آفریقای جنوبی و طراح آپارتاید هندریک وِروُرد^[2] در پارلمان با چاقو مورد حمله قرار گرفت و کشته شد و در ۱۳۶۵ دو تن از اعضای یک گروه تروریستی به فرماندهی صبری خلیل بنا (ابونضال) که از بنیانگذاران فتح و همکاران یاسر عرفات و صدام حسین بود، در استانبول به گروهی از یهودیان که برای عبادت در کنیسه‌ای جمع شده بودند حمله بردند و ۲۲ تن را کشتند. در ۱۳۴۷ سوازیلند استقلال یافت و در ۱۳۷۰ شوروی استقلال کشورهای بالتیک را به رسمیت شمرد و با طرد نام لنینگراد اسم سن‌پترزبورگ را به آن بازگرداند.

جان دالتون

 سوپرمارکت پیگلی ویگلی

لئون زولگوش

این روز با قوانین متعصبانه و نامعقول پیوندی دارد. چون در ۱۰۲۱ هم مجلس انگلستان که در دست نمایندگان پوریتان بود قانونی گذراند و نمایش تئاتر را ممنوع ساخت! در ۱۰۷۷ هم پتر کبیر^[3] بر ریش اشراف مالیات بست، در ۱۲۲۶ هنری دیوید ثورو^[4] فیلسوف و نویسنده‌ی آمریکایی به خانه‌ی دوستش رالف والدو امرسون^[5] نقل مکان کرد و این آغازگاه جنبش فرهنگی مهمی بود که بخش مهمی از هویت آمریکایی را تا قرن بعد تعیین کرد. در ۱۲۸۰ لئون زولگوش^[6] که یک آنارشیست بی‌شغل بود رئیس‌جمهور آمریکا ویلیام مک‌کینلی^[7] را ترور کرد و کشت. در ۱۲۹۰ گیوم آپولینر^[8] شاعر با این اتهام که مونا لیزای داوینچی را دزدیده، دستگیر و زندانی شد. در ۱۲۹۵ هم اولین سوپرمارکت که در آن مردم خود کالای مورد نظرشان را بر می‌داشتند با نام پیگلی ویگلی^[9] در ممفیس^[10] تنسی گشایش یافت. در پانزدهم شهریور سال ۱۳۰۲ پلیس بین‌الملل (اینترپُل) تأسیس شد و در ۱۳۰۶ فیلو فارنزوُرث^[11] اولین تلویزیون را ساخت.

علی دیواندری

 آکیرا کوروساوا

راجر پیرسیگ 

حسن عابدی

از میان زادگان نامدار این روز می‌توان به این نام‌ها اشاره کرد: موزس مندلسون^[12] فیلسوف آلمانی (۱۱۰۸)، جان دالتون^[13] شیمی‌دان انگلیسی (۱۱۴۵)، ساروِپالی راداکریشنان^[14] فیلسوف هندی و دومین رئیس‌جمهور هند (۱۲۶۷)، رابرت پیرسیگ^[15] نویسنده و فیلسوف آمریکایی (۱۳۰۷)، و علی دیواندری نقاش و گرافیست ایرانی (۱۳۳۶). رفتگان مشهور این روز هم عبارت‌اند از سلطان سلیمان باشکوه (۹۴۵)، آکیرا کوروساوا^[16] کارگردان ژاپنی (۱۳۷۷) و حسن عابدی شاعر و ادیب و روزنامه‌نگار پاکستانی (۱۳۸۴).

فیلو فارنزوُرث

 سلطان سلیمان باشکوه

موزس مندلسون

شانزدهم شهریور

 روز شانزدهم شهریور سال ۵۷۰ هجری خورشیدی در جریان جنگ‌های صلیبی سوم ریچارد اول انگلیسی^[17] در نبرد اَرصوف^[18] بر قوای صلاح‌الدین ایوبی چیره شد، روز سه‌شنبه شانزدهم شهریور سال ۹۸۹ قاضی نورالله بن سید شرف‌الدین شوشتری که در هندوستان قاضی بلندپایه‌ای بود با دسیسه‌های دشمنانش به قتل رسید. او دانشمندی شیعه بود که «مجالس‌المومنین» و «احقاق‌الحق» از آثار اوست.

جنگ ارصوف

در ۱۰۷۴ یک دزد دریایی انگلیسی به نام هنری اِوِری^[19] به کشتی «گنج سوایی^[20]» و کشتی نگهبانش «محمد فاتح» حمله کرد و آن‌ها را گرفت و در گنج سوایی گنجینه‌ای بزرگ به چنگ آورد. این کشتی‌ها به دولت گورکانی هند تعلق داشت و از المُخا در یمن به بندر سورات می‌رفت. از آنجا که در این تاریخ نیروی دریایی انگلستان و راهزنان دریایی انگلیسی هنوز از هم تفکیک نشده بودند، اورنگ زیب فرمان داد ترابری کل کشتی‌های انگلیسی در آب‌های اطراف هند منع شود.

روز شانزدهم شهریور سال ۱۲۸۶ پس از آن که مجلس مشروطه به صدراعظمی ناصرالملک ابراز تمایل کرد، محمدعلی‌میرزا که صدراعظمی مطیع و مخالف آزادیخواهان را می‌پسندید میرزا احمدخان مشیرالسلطنه را به جای او به صدارت برکشید. مشیرالسلطنه در این روز کابینه‌ی خود را به مجلس معرفی کرد و کوشید با گنجاندن مشروطه‌خواهان در هیئت دولت دل مشروطه‌خواهان را به دست آورد. اعضای این کابینه عبارت بودند از میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک، میرزا محمدعلی‌خان قوام‌الدوله، میرزا حسن‌خان مشیرالملک، نظام‌الدین‌خان مهندس‌الممالک، میرزا جوادخان سعدالدوله، جعفرقلی‌خان نیرالملک، محمدتقی‌خان مجدالملک. با این همه تقی‌زاده رهبر اکثریت مجلس ضمن مخالفت با صلاحیت اکثر وزیران از دولت پروگرام خواست. دعوای میان مستبدین و مشروطه‌خواهان تا سال بعد بالا گرفت و در همین روز به سال ۱۲۸۷ سواران قره‌داغی هوادار محمدعلی‌شاه به غارت دوروزه‌شان در بازار خرازان که کانون مشروطه‌خواهان بود، در تبریز خاتمه دادند.

روز شانزدهم شهریور سال ۱۳۰۰ رضاخان نیروهای قزاق و ژاندارم را منحل کرد و به جایش ارتش ملی را تأسیس کرد. اسم درجه‌ها و رتبه‌های نظامی در همین روز به پارسی برگردانده شد و لباس نظامی تازه‌ای برای سربازان ایرانی طراحی شد که خوش‌نما و زیبا بود و ولیعهد به ویژه علاقمند به پوشیدن آن بود. در همین روز نخستین شماره از نشریه‌ی هتاک و تندروی سیاست با مدیریت شاهزاده عباس‌میرزا در تهران انتشار یافت.

در شانزدهم شهریور ۱۳۶۷ عبدالاحد محمد افغانی پس از ۹ روز اقامت در ایستگاه فضایی میر با فضاپیمای سویوز-تی‌ام ۶^[21] به زمین بازگشت. این خلبان پشتون از مردم غزنی بود و فرستادنش به فضا تا حدودی با هدف تبلیغ به نفع روس‌ها در جنگ با مجاهدین افغان انجام شده بود. او چهارمین فضانورد مسلمان بود و پیش از او سلطان بن سلمان سعودی، موسی پسر خیرامان مناری (موسا خیرامانوویچ ماناروف!) و محمد احمد فارِس خلبان سوریه به فضا رفته بودند.

نبرد بورودینو

این روز در سایر کشورها هم از نظر سیاسی و نظامی پرماجرا بوده است. در ۹۹۹ گروهی از زایران پوریتان بر کشتی می‌فلاور^[22] نشستند و بندر پلیموث^[23] را به مقصد آمریکا ترک کردند و نخستین گروه از مهاجران انگلیسی در آمریکا شدند. در ۱۰۰۷ پوریتان‌ها شهر سالم^[24] را تأسیس کردند.

در ۸۹۳ ارتش سی هزارنفره‌ی متحد لیتوانی و لهستان در نبرد اورشا^[25] (واقع در بلاروس امروزین) بر ارتش روس‌ها که دو برابرشان عده داشت، پیروز شد. حدود نیمی از سربازان روس کشته و زخمی شدند. در ۱۱۹۱ فرانسه در نبرد بورودینو^[26] در نزدیکی مسکو بر قوای تزاری غلبه کرد. در این نبرد قوای زیر فرمان ناپلئون ۱۳۰ تا ۱۹۰ هزار تن و نیروهای تزاری ۱۲۰ تا ۱۶۰ هزار تن بود که به ترتیب ۳۵ هزار و ۴۵ هزار نفر تلفات دادند. در ۱۲۰۱ دون پدروی اول^[27] استقلال برزیل از اسپانیا را اعلام کرد.

در ۱۲۳۶ دسته‌های مسلح مورمون در منطقه‌ی کوهستان میدوز^[28] به مهاجرانی که از آرکانزاس می‌آمدند حمله بردند و ۱۲۰ مرد و زن و کودک را کشتار کردند. این قتل عام به درگیری دو دسته از مهاجران بر سر قلمروشان باز می‌گشت. در ۱۲۳۹ جوزپه گاریبالدی^[29] به ناپل وارد شد و این نقطه‌ی عطفی در روند اتحاد ایتالیا بود. در ۱۲۵۲ امیلیو کاستلاری ریپول^[30] (تصویر بالا) اولین رئیس‌جمهور اسپانیا شد و در ۱۲۸۰ شورش مشت‌زنان در چین به طور رسمی با امضای قانون‌نامه‌ی مشت‌زنان پایان یافت.

در ۱۳۰۵ آلمان به اتحادیه‌ی ملل پذیرفته شد. در ۱۳۱۹ لوفت‌وافه^[31] بمباران لندن و شهرهای دیگر انگلستان را آغاز کرد و تا پنجاه شب پیاپی به این حملات ادامه داد. در ۱۳۲۱ نیروهای آمریکا و استرالیا در نبرد خلیج میلن^[32] بر ژاپنی‌ها پیروز شدند. نیروهای متفقین نزدیک به ۹ هزار تن و قوای ژاپنی کمتر از دو هزار نفر بودند که نیمی از ژاپنی‌ها در نبرد کشته یا زخمی شدند. در ۱۳۲۴ متفقین در برلین رژه‌ی پیروزی‌شان را برگزار کردند، در این روز به سال ۱۳۳۰ در گردهمایی مهمی ۴۸ کشور از جمله ژاپن عهدنامه‌ی سان‌فرانسیسکو را امضا کردند و به این ترتیب به طور رسمی جنگ اقیانوس آرام پایان یافت و در ۱۳۳۲ نیکیتا خروشچف^[33] دبیر اول حزب کمونیست شوروی شد.

 اوژن لوفور

نبرد خلیج میلن

رخدادهای اجتماعی و فنی چندی هم با این روز مقارن هستند. در ۱۲۷۲ قدیمی‌ترین باشگاه فوتبال ایتالیا با نام «باشگاه کریکت و ورزشکاران جنوآ^[34]» در این شهر تأسیس شد. در ۱۲۸۸ اوژن لوفِوْر^[35] در اثر سقوط هواپیمای ابتدایی‌اش در پاریس کشته شد. او نخستین خلبانی است که به خاطر سقوط یک هواپیمای موتوری جان ‌باخت. در ۱۳۰۰ اولین مراسم زن شایسته‌ی آمریکا در آتلانتیک سیتی در نیوجرسی برگزار شد و مارگارت گورمن^[36] به مقام بانوی آمریکا دست یافت.

آخرین تیلاسین

 در ۱۳۱۵ آخرین نمونه‌ی بازمانده از کیسه‌داران گوشتخوار تیلاسین در باغ‌‌وحشی در تاسمانیا مرد و این‌گونه منقرض شد و در ۱۳۶۵ دزموند توتو^[37] اولین کشیش سیاهپوستی بود که در آفریقای جنوبی هدایت یک کلیسای آنگلیکان^[38] را به دست گرفت. در ۱۳۸۴هم اولین انتخابات چند حزبی در مصر برگزار شد.

مارگارت گورمن

زادگان نامدار این روز عبارت‌اند از: توماس اراستوس^[39] پزشک و الاهیدان سوئیسی (۹۰۳)، ملکه الیزابت اول^[40] (۹۱۲)، آگوست کِکوله^[41] شیمیدان آلمانی (۱۲۰۸)، الیا کازان^[42] هنرپیشه و کارگردان یونانی‌تبار (۱۲۸۸)، و هوشنگ مرادی کرمانی (۱۳۲۳).

 ککوله

الیا کازان

اراستوس 

هفدهم شهریور

روز هفدهم شهریور سال ۱۲۸۵ مظفرالدین‌شاه قاجار به دنبال اعتراض‌های مردمی شاهزاده عبدالمجید میرزا عین‌الدوله صدراعظم سابق را که از مخالفین سرسخت مشروطه بود به خراسان تبعید کرد. دو سال بعد پسرش محمدعلی‌شاه می‌کوشید همین مشروطه‌خواهان را از میان بردارد و روز سه شنبه هفدهم شهریور ۱۲۸۷ سربازان اردوی دولتی که به او وفادار بودند برای سرکوب آزادی‌خواهان تبریز به باسمنج رفتند و آنجا اردو زدند. یازده سال بعد پیروزی مشروطه‌خواهان تثبیت شده بود اما هنوز آشوب و غوغا بر پا بود. در ۱۲۹۹ شیخ محمد خیابانی رهبر قیام آذربایجان به مخبرالسلطنه والی جدید اجازه‌ی ورود به تبریز را نداد، وی ناگریز در قزاقخانه سکونت کرد. در همین روز علی‌اصغر حکمت که به زودی از بنیانگذاران مهم نهادهای مدرن آموزشی و فرهنگی می‌شد، با همسرش عفت‌الملوک منیراعظم ازدواج کرد.

درست یک سال بعد (۱۳۰۰) در همین روز آخرین سرباز روس ایران را ترک کرد و هفت سال بعد (۱۳۰۷) بانک ملی ایران رسماً افتتاح شد. در همین روز شارژ دافر هلند به نمایندگی دانمارک قرارداد بین دو دولت را در مورد لغو کاپیتولاسیون امضاء کرد. در همین روز ساعت کار در وزارتخانه‌های دولتی (۸-۱۲ صبح و ۲:۳۰ تا ۵:۳۰ عصر) تعیین شد و قانون سجل احوال و قاعده‌ی کمک مالی به دانش‌آموزان تهیدست به تصویب رسید.

در ۱۳۲۲ به دنبال اشغال ایران توسط متفقین، ایران به آلمان اعلان جنگ داد، نخست‌وزیر و رییس مجلس پیرامون این تصمیم مطالبی بیان کردند و افزودند با این ترتیب ایران در صنف متفقین قرار گرفت و الحاق ایران به اعلامیه‌ی مشترک ملل متحد اعلام شد. با این ترفند زیرکانه که فروغی طراحش بود، ایران در چارچوب حقوق بین‌الملل از وضعیت یک کشور اشغال‌شده در آمد و به یکی از کشورهای متحدی تبدیل شد که به زودی فاتح جنگ جهانی دوم می‌شدند!

در تاریخ سال‌های اخیر هم این روز از آن رو اهمیت دارد که در سال ۱۳۵۷ در جمعه‌ی سیاه نیروهای پلیس بر تظاهرکنندگان در میدان ژاله آتش گشودند و نزدیک به صد تن را به قتل رساندند و این جرقه‌ای بود که سرنگونی دولت شاهنشاهی پهلوی را رقم زد. در ۱۳۹۱ هم‌ کانادا به خاطر بحث‌های حقوق بشری و هسته‌ای روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد.

در ۱۳۰۱ جنگ ترک‌ها و یونانی‌ها با پیروزی ترک‌ها در ازمیر پایان یافت و درست یک سال بعدش (۱۳۰۲) آتاتورک حزب جمهوری خلق را در ترکیه‌ی نوپا تأسیس کرد. در تاریخ جهان هفدهم شهریور با چندین رخداد سیاسی و نظامی مصادف بوده است. در ۶۰۷ در جریان جنگ‌های صلیبی ششم فردریک دوم^[43] امپراتور روم مقدس در عکا نیرو پیاده کرد و به سوی اورشلیم پیشروی کرد. در ۹۲۲ مری استوارت^[44] در نُه‌ماهگی به مقام ملکه‌ی اسکاتلند رسید، در ۱۰۳۱ پانزده هزار کشاورز چینی‌تبار هان در تایوان در برابر سلطه‌ی هلندی‌ها سر به شورش برداشتند. در ۱۰۳۴ هم شهر ورشو برای نخستین‌بار به دست نیروهایی بیگانه اشغال شد. قوای کارل گوستاو^[45] شاه سوئد بر مقاومت اندک ساکنان شهر غلبه کردند و ورشو را گرفتند.

در ۱۳۱۲ قاضی بن فیصل اولین شاه کشور نوتأسیس عراق شد و در ۱۳۲۰ محاصره‌ی لنینگراد آغاز شد. در ۱۳۲۳ برای اولین‌بار یک موشک وی-۲ آلمانی به لندن اصابت کرد و در ۱۳۲۵ به دنبال ختم جنگ جهانی دوم ۶/۹۵٪ از مردم بلغارستان در یک همه‌پرسی به الغای پادشاهی رأی دادند. در ۱۳۴۱ هم مردم الجزایر که تازه استقلال یافته بود در یک همه‌پرسی به مشروطه شدن دولتشان رأی دادند و در ۱۳۷۰ جمهوری مقدونیه از یوگسلاوی استقلال یافت.

مراسم سوگند وفاداری به پرچم آمریکا

جمعه‌ی سیاه در میدان ژاله 

این روز از نظر رخدادهای فرهنگی و اجتماعی هم مهم بوده است. در ۸۸۳ در فلورانس از مجسمه‌ی داوود میکلانژ پرده‌برداری شد، در چنین روزی به سال ۱۳۱۸ سایاداو او-اُتاما^[46] راهب بودایی و قهرمان ملی مردم برمه، بعد از اعتصاب غذا در اعتراض به ستم‌های دولت استعماری انگلیس، در زندان این نظام درگذشت، در ۱۳۲۶ برای نخستین بار ایده‌ی باگ (نقص فنی) در رایانه‌ها ظهور کرد و این نتیجه‌ی گیر کردن یک شب‌پره در خط انتقال اطلاعات رایانه‌ی دانشگاه هاروارد بود! در ۱۳۴۵ اولین بخش از سریال پیشتازان فضا در تلویزیون آمریکا پخش شد و در ۱۳۵۴ یک قهرمان جنگ ویتنام به نام لئونارد ماتلوویچ^[47] طی مصاحبه‌ای با مجله‌ی تایمز اعلام کرد که همجنس‌گراست. ارتش آمریکا او را از خدمت اخراج کرد، اما بعدتر افتخاراتش را به رسمیت شمرد. اخراج او یکی از وقایعی بود که استخدام همجنس‌گرایان در ارتش را برای جنبش‌های حقوقی دگرباشان جنسی برجسته و مهم ساخت.

قاضی بن فیصل

داوود میکل‌آنژ 

پیشتازان فضا

روز هفدهم شهریور سال ۲۰۷ هجری خورشیدی امام هادی دهمین امام شیعیان زاده شد. در ۶۵۰ شارل مارتل^[48] سردار فرانک (تصویر زیر راست) در آنژو^[49] به دنیا آمد و آگوست ویلهلم اشلگل^[50] ادیب و منتقد آلمانی (۱۱۴۶) (تصویر زیر وسط راست)، آنتونین دووراک^[51] آهنگساز چک (۱۲۲۰) (تصویر زیر چپ) و علی هادی برا مجسمه‌ساز پیشروی ایرانی‌تبار ترکیه (۱۲۸۵) هم در چنین روزی چشم به جهان گشودند. در مقابل در هفدهم شهریور سال ۲۴۸ احمد بن اسرائیل انباری وزیر خلیفه معتز عباسی که از مسیحیان نستوری بود، پس از عزل معتز و به قدرت رسیدن مهتدی عباسی به خاطر کشمکش و دشمنی قدیمی‌اش با صالح بن واصف سپهسالار ترک خلیفه بازداشت شد و پس از شکنجه‌های بسیار در بغداد اعدام شد. هرمان فون هلم‌هولتس^[52] پزشک آلمانی (۱۲۷۳) و ملک فیصل اول شاه عراق (۱۳۱۲) و ریشارد اشتراوس^[53] آهنگساز آلمانی (۱۳۲۸) (تصویر زیر وسط چپ) هم در این روز درگذشته‌اند.

اگوست اشلگل

آنتونین دووراک

ریشارد اشتراوس

شارل مارتل

 

   

اولین برگ یادداشتی که تعبیر باگ رایانه‌ای در آن به کار رفته است

سایاداو او-اُتاما

هجدهم شهریور

روز هجدهم شهریور سال ۵۲۰ هجری خورشیدی یِلوداشی بنیانگذار دولت قراختائی به قلمرو قراخانیان حمله کرد. محمود قراخان که تابع دولت سلجوقی بود از سلطان احمد سنجر یاری خواست و او با سپاهی که سپهسالارش گرشاسپ بن علی بن فرامرز (آخرین امیر کاکویی یزد و ابرقو) بود، به یاری‌اش شتافت و ارتش بزرگ صد هزارنفره‌ای را بسیج کرد. قراختائیان که مغولستان امروز را در دست داشتند و حمله‌شان را می‌توان پیش‌درآمدی بر حمله‌ی مغول دانست، با ارتشی بسیار بزرگ که شمارش را با اغراق هفتصد هزار تن نوشته‌اند، در نبرد قطوان (واقع در شمال سمرقند) بر سلجوقیان چیره شدند و نزدیک به پنجاه هزار تن را کشتار کردند.

موقعیت دولت قراختائی (سبز روشن) نسبت به دولت‌های چین و ایران شرقی

روز چهارشنبه هجدهم شهریور سال ۱۲۸۷ (۱۲ شعبان ۱۳۲۶ ق.) عزت‌الله‌خان که رهبری سپاه مستبدین را بر عهده داشت از ماکو رفت و ده سهلان را گرفت و به تبریز حمله برد. در نتیجه جنگی سخت درگرفت که در آن ۲۸ مشروطه‌خواه کشته و ۷۵ تن اسیر شدند. اما زورمداری مستبدین چندان پایید و تا یک سال بعد شکست در همه‌ی جبهه‌هایشان نمودار شد.

در سال ۱۲۸۸ پس از مذاكرات مفصل بين محمدعلي‌شاه پادشاه مخلوع و هيئت مديره‌ی كميسيون عالي پيماني منعقد شد که به عزل شاه انجامید. پس از امضای پيمان محمدعلي‌ميرزا به اتفاق خانواده‌ی خود و همراهان سفارت روس را به قصد اروپا ترك كرد. صد و بيست قزاق ايراني با فرمانده‌ی روسي و سه سوار هندي و سه سوار روسي حفاظت از محمدعلي‌ميرزا را تا مرز بر عهده گرفتند و نمايندگان سفارت روس و انگليس شاه سابق را بدرقه كردند. طبق این توافق قرار شد دولت ايران ساليانه يكصد هزار تومان به محمدعلي‌ميرزا و خانواده‌ی وي پرداخت كند و در عوض او هم املاكش را به دولت واگذار نمايد و جواهرات سلطنتي را پس بدهد. در همین روز عين‌الدوله صدراعظم مظفرالدين‌شاه و ميرزا احمد‌خان مشيرالسلطنه صدراعظم محمدعلي‌شاه هريك يكصد هزار تومان به دولت جریمه پرداختند و به این ترتیب پرونده‌ی مشارکت خود در استبداد صغیر را پاک کردند.

محمدعلی میرزا در تبعید

در ۱۲۹۹ قوای قزاق و طرفداران شیخ محمد خیابانی در تبریز با هم در گیر شدند و هم‌زمان نیروهای نظامی دولتی وارد تبریز شدند و یاغیان را سرکوب کردند. یک سال بعد در ۱۳۰۰ آشوبی مشابه از گوشه‌‌ی شرقی ایران برخاست و کلنل محمدتقی‌خان پس از یأس از آشتی با دولت در طرز اداره‌ی امور استان خراسان راه خشونت در پیش گرفت.

در دهه‌های گذشته این روز بیشتر با وقایع اجتماعی مصادف بوده است. در ۱۳۳۸ عملیات ساختمانی راه آهن گرگان-بندر شاه آغاز شد. در ۱۳۷۰ تاجیکستان از شوروی مستقل شد و در ۱۳۷۲ سازمان آزادی‌بخش فلسطین دولت اسرائیل را به رسمیت پذیرفت. در ۱۳۹۱ هم موجی از حملات تروریستی در عراق صد کشته و ۳۵۰ زخمی به جای گذاشت.

نبرد کولیکوو

نبرد توتوبورگ 

روز هجدهم شهریور سال نهم میلادی شش قبیله‌ی آلمانی با رهبری آرمینیوس^[54] به سه لژیون مهاجم رومی به فرماندهی پوبلیوس کوینتیلیوس واروس^[55] حمله بردند و همه را در نبرد جنگل توتوبورگ^[56] کشتار کردند. در این نبرد آلمانی‌ها با حدود بیست هزار جنگاور به حدود سی هزار تن رومی حمله بردند و بیش از نیمی از ایشان را کشتار کردند و بقیه را برده ساختند. سه قرن بعد در ۳۳۷ میلادی پس از مرگ کنستانتین امپراتور روم قلمروش بین سه پسرش کنستانتین دوم^[57]، کنستانتیوس دوم^[58] و کنستانس^[59] تقسیم شد. در ۵۳۳ میلادی هم یک سپاه پانزده هزارنفره‌ی بیزانسی به فرماندهی بلیزاریوس^[60] در تونس به ساحل آفریقا پیاده شد و به سوی کارتاژ پیشروی کرد.

نبرد کرباوا

محاصره‌ی سباستوپل

در ۷۵۹ هجری خورشیدی روس‌ها در نبرد کولیکُوو^[61] بر قوای متحد تاتار و مغول چیره شدند و راه پیشروی‌شان را سد کردند. در این نبرد هریک از جبهه‌ها نزدیک پنجاه هزار سرباز به میدان فرستادند که در نهایت هشت نهم قوای مغولی و تاتاری کشته و زخمی شدند. در هجدهم شهریور سال ۸۷۲ هجری خورشیدی قوای عثمانی در نبرد کرباوا^[62] بر نیروهای کروات غلبه کردند. در این نبرد هریک از طرف‌ها ده هزار تن به میدان فرستاده بود که در پایان کار پنج تا هفت هزار تن از کروات‌ها کشتار شده بودند. و در ۱۱۱۸ در جریان شورش استونو^[63] بردگان سیاهپوست که تبارشان به مردم کنگو می‌رسید در کارولینای جنوبی که مستعمره‌ی انگلستان بود با یاری گروهی از سپیدپوستان طغیان کردند. اما به شدت سرکوبشان کردند و نزدیک صد نفرشان در نهایت اعدام شدند.

در ۱۲۳۴ محاصره‌ی سباستوپل^[64] پس از یک سال خاتمه یافت و جنگ‌های کریمه^[65] به این ترتیب تمام شد. در جریان این محاصره نیروهای عثمانی که با انگلیسی‌ها و فرانسوی‌ها متحد شده بودند، با ارتشی پنجاه هزارنفره سباستوپل پایتخت منطقه‌ی کریمه را محاصره کردند و در نهایت آن را فتح کردند. در این جنگ تلفات روس‌ها ۱۰۲ هزار نفر و تلفات قوای متحد ۱۲۸ هزار نفر بود! در ۱۲۹۷ ارتش سرخ غازان را گرفت، در ۱۳۱۸ کانادا به آلمان اعلان جنگ داد و به متفقین پیوست و در ۱۳۲۲ آلمانی‌ها رم را به طور کامل گرفتند.

در ۱۲۷۱ برای نخستین‌بار متن سوگند وفاداری به پرچم آمریکا تدوین و خوانده شد. در ۱۲۹۳ اولین واحد موتوریزه‌ی ارتش انگلستان در کانادا تأسیس شد و بریگاد کانادایی خودروی مسلسل‌دار نام گرفت. در ۱۳۲۲ ایتالیا به متفقین تسلیم شد و از جنگ دوم جهانی کناره گرفت. در مقام پاسخ قوای آلمانی وارد رم شدند و اداره‌ی این کشور را به دست گرفتند. با این همه متفقین هم در راه پیشروی بودند و در همین روز شهرهای سالرنو و تارانتو را گرفتند. در ۱۳۲۳ هم جبهه‌ی سرزمین پدری در بلغارستان کودتا کرد و با پشتیبانی شوروی‌ها رژیمی کمونیستی را بر سر کار آورد.

جان هرشل

 بریگاد کانادایی خودروی مسلسل‌دار

افسر خراسانی 

در ۱۳۲۷ کیم ایل سونگ^[66] تأسیس جمهوری دموکراتیک خلق کره را اعلام کرد. در ۱۱۷۰ نام شهر واشینگتن دی‌سی به افتخار قهرمان جنگ‌های استقلال آمریکا چنین نهاده شد، در ۱۳۴۴ وزارت مسکن و شهرسازی در آمریکا تأسیس شد و در ۱۳۸۸ اولین متروی شبه جزیره‌ی عربستان در دبی راه‌اندازی شد.

در ۱۲۱۸ جان هرشل^[67] برای اولین‌بار عکسی را بر شیشه ظاهر کرد و در ۱۲۶۵ کنوانسیون برن^[68] قوانینی بین‌المللی را برای حفاظت از آثار هنری و ادبی وضع کرد. در هجدهم شهریور ۱۲۶۷ جسد دومین قربانی جک چاقوکش^[69] در لندن کشف شد. در ۱۳۱۹ جرج استیبیتز^[70] برای نخستین بار از رایانه برای انجام عملیاتی در فاصله‌ی دور استفاده کرد.

نامدارانی که در این روز به دنیا آمده‌اند عبارت‌اند از: اورلیانوس^[71] امپراتور روم (۲۱۴ میلادی)، کاردینال ریشیلیو^[72] (۹۶۴ هجری خورشیدی)، لوئیجی گالوانی^[73] دانشمند ایتالیایی (۱۱۱۶)، لئو تولستوی^[74] نویسنده‌ی روس (۱۲۰۷)، و برهماریشی حسین‌شاه فیلسوف و شاعر هندی (۱۲۸۴).

لوترک

جک وارنر 

ویلیام فاتح

درگذشتگان این روز هم عبارت‌اند از ویلیام فاتح^[75] (۴۶۶)، استفن مالارمه^[76] شاعر فرانسوی (۱۲۷۷)،‌ هانری دو تولوز لوترک^[77] نقاش و طراح فرانسوی (۱۲۸۰)، جک ل. وارنر^[78] بنیانگذار شرکت برادران وارنر (۱۳۵۷)، شاهزاده محمدهاشم‌میرزا شیخ‌الرئیس متخلص به افسر (۱۳۱۹) (تصویر روبرو)، ژاک لاکان^[79] فیلسوف و روانکاو فرانسوی (۱۳۶۰). احمد شاه مسعود رهبر اتحاد شمال افغانستان هم در چنین روزی به سال ۱۳۸۰ به دست آدمکشان القاعده به قتل رسید.

 

 

1. Battle of Nördlingen ↑
2. Hendrik Verwoerd ↑
3. Peter the Great ↑
4. Henry David Thoreau ↑
5. Ralph Waldo Emerson ↑
6. Leon Czolgosz ↑
7. William McKinley ↑
8. Guillaume Apollinaire ↑
9. Piggly Wiggly ↑
10. Memphis ↑
11. Philo T. Farnsworth ↑
12. Moses Mendelssohn ↑
13. John Dalton ↑
14. Sarvepalli Radhakrishnan ↑
15. Robert M. Pirsig ↑
16. Akira Kurosawa ↑
17. Richard I of England ↑
18. Battle of Arsuf ↑
19. Henry Every ↑
20. Ganj-i-Sawai ↑
21. Soyuz TM-6 ↑
22. Mayflower ↑
23. Plymouth ↑
24. Salem ↑
25. Battle of Orsha ↑
26. Battle of Borodino ↑
27. Dom Pedro I ↑
28. Mountain Meadows ↑
29. Giuseppe Garibaldi ↑
30. Emilio Castelar y Ripoll ↑
31. Luftwaffe ↑
32. Battle of Milne Bay ↑
33. Nikita Khrushchev ↑
34. Genoa Cricket and Football Club ↑
35. Eugene Lefebvre ↑
36. Margaret Gorman ↑
37. Desmond Tutu ↑
38. Anglican ↑
39. Thomas Erastus ↑
40. Elizabeth I of England ↑
41. August Kekulé ↑
42. Elia Kazan ↑
43. Frederick II ↑
44. Mary Stuart ↑
45. Carl Gustav ↑
46. Sayadaw U Ottama ↑
47. Leonard Matlovich ↑
48. Charles Martel ↑
49. Anjou ↑
50. August Wilhelm Schlegel ↑
51. Antonín Dvořák ↑
52. Hermann von Helmholtz ↑
53. Richard Strauss ↑
54. Arminius ↑
55. Publius Quinctilius Varus ↑
56. Battle of the Teutoburg Forest ↑
57. Constantine II ↑
58. Constantius II ↑
59. Constans ↑
60. Belisarius ↑
61. Battle of Kulikovo ↑
62. Battle of Krbava Field ↑
63. Stono Rebellion ↑
64. Sevastopol ↑
65. Crimean War ↑
66. Kim Il-sung ↑
67. John Herschel ↑
68. Berne Convention ↑
69. Jack the Ripper ↑
70. George Robert Stibitz ↑
71. Aurelianus ↑
72. Cardinal Richelieu ↑
73. Luigi Galvani ↑
74. Leo Tolstoy ↑
75. William the Conqueror ↑
76. Stéphane Mallarmé ↑
77. Henri de Toulouse-Lautrec ↑
78. Jack L. Warner ↑

79. Jacques Lacan ↑

 

 

ادامه مطلب: ماه شهریور: نوزدهم تا بیست‌و‌یکم

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب