ماه مهر: بیست‌وهشتم تا سی‌ام

ماه مهر: بیست‌وهشتم تا سی‌ام

بیست و هشتم مهر

روز آدینه ۲۸/۷/۱۲۲۷ (۲۲ ذیقعده ۱۲۶۴ ق.) ناصرالدین‌‌شاه حکمی صادر کرد و میرزا تقی‌‌خان را به القاب امیرکبیر و اتابک اعظم سرافراز کرد. فرمان شاه چنین بود: «ما تمام امور ایران را به دست شما سپردیم و شما را مسئول هر خوب و بدی که اتفاق می‌‌افتد می‌‌دانیم. همین امروز شما را شخص اول ایران کردیم و به عدالت و حسن رفتار شما با مردم کمال اعتماد و وثوق داریم. به جز شما به هیچ کس دیگر چنین اعتقادی نداریم و به همین جهت این دستخط را نوشتیم.»

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1230-1275\امیر کبیر و عباس میرزا.jpg$

امیر کبیر و ناصرالدین‌‌شاه

حدود چهل سال بعد، روز یکشنبه بیست و هشتم مهر ۱۲۶۸ ناصر‌‌الدین‌‌شاه که در راه برگشت از فرنگ بود در یک فرسخی تبریز حالش به هم خورد و بیمار شد. عین‌‌الدوله که از دوستان مظفرالدین‌‌میرزا ولیعهد بود و همراه وی برای شنیدن خبر مرگ شاه دقیقه‌‌شماری می‌‌کرد با خوشحالی خبر مرگ شاه را برای مظفر‌‌الدین‌‌میرزا برد، که قضیه به زودی پس از بهبود شاه برملا شد و مایه‌‌ی اوقات تلخی شدید ناصرالدین‌‌شاه شد.

روز یکشنبه بیست و هشتم مهر ۱۲۸۵ مشروطه‌‌خواهان حاجی میرزا رحیم امام جمعه تبریز را که با آزادی‌‌خواهان دشمنی می‌‌ورزید از این شهر راندند. دو سال بعد در ۱۲۸۷ جبهه‌‌ی مستبدینی مانند او قدرت گرفت و محمدعلي‌‌شاه ضمن اعلاميه‌‌اي نوشت که «چون پيرو احكام مقدس اسلام مي‌‌باشیم و چون علماء اعلام نموده‌‌اند مشروطيت خلاف شريعت است، لذا انصراف خود را از مشروطه اعلام مي‌‌داريم» و این مقدمه‌‌ی به توپ بستن مجلس و کودتای منتهی به استبداد صغیر بود.

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1357-62\خلخالی۲۲۲۳۲۳۲.jpg$

صادق خلخالی در آغاز انقلاب

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\خلیل طهماسبی و نواب صفوی.jpg$

نواب صفوی و خلیل طهماسبی

در چنین روزی به سال ۱۳۱۴ ایران با کشور آرژانتین روابط سیاسی برقرار کرد، در ۱۳۲۷ برگ دادخواستی در ساری به نام سید مجتبی نواب صفوی (فرزند جواد، ۲۹ ساله، دارای عیال، بدون اولاد، ساکن تهران، خیابان امیریه، کوچه اسلحه‌‌دار باشی) صادر شد که او را به خاطر «ورود به عنف به دبیرستان ایران‌‌دخت» و تلاش برای به هم زدن آن مدرسه به دو سال حبس و پنج هزار ریال غرامت نقدی محکوم می‌‌کرد.

در ۱۳۴۱ ولیعهد هلند وارد ایران شد و از نقاط زلزله‌‌زده‌‌ی قزوین دیدن کرد. در همین روز روحانیونی که مخالف حق رأی زنان بودند تلگراف‌‌های تندی به امیر اسدالله علم نخست‌‌وزیر فرستادند که مشهورترینشان به آیت‌‌الله خمینی تعلق داشت که در آن نوشته بود: «در تعطیلی طولانی مجلسین دیده می‌‌شود دولت اقداماتی را در نظر دارد که مخالف شرع اقدس و مباین صریح قانون اساسی است. مطمئن باشید تخلف از قوانین اسلام و قانون اساسی و قوانین موضوعه مجلس شورای ملی برای شخص جنابعالی و دولت ایجاد مسئولیت شدید در پیشگاه خداوند قادر و قاهر و نزد ملت مسلمان و قانون خواهد کرد. در خاتمه یادآور می‌‌شود که علمای اعلام ایران و اعتاب مقدسه و سایر مسلمین در امور مخالف با شرع ساکت نخواهند ماند.» این اعلامیه در دویست هزار نسخه در تهران پخش شد و کسی که مدیریت چاپ و پخش آن را بر عهده داشت آقای صادق خلخالی بود.

Rackham, Jack.jpg در روز بیست و هشتم مهر ماه سال ۱۰۹۹ جان راکام^[1] (تصویر بالا)، مشهور به کالیکو جک^[2]، دزد دریایی مشهور کارائیبی اسیر نیروی دریایی سلطنتی انگلیس شد. در ۱۱۹۷ عهدنامه‌‌ی ۱۸۱۸^[3] م. مرز میان آمریکا و کانادا را تثبیت کرد و در ۱۲۸۹ نیروی دریایی کانادا تأسیس شد.

Execution of serbs in Kragujevac on 21 10 1941.jpg

در ۱۳۲۰ به دنبال حمله‌‌ی چریک‌‌های صرب به قوای آلمانی در شهر کراگویواچ^[4] در صربستان، آلمانی‌‌ها بیش از ۲۷۰۰ نفر از مردان شهر را گروگان گرفتند و چون چریک‌‌ها خود را معرفی نکردند، همه را اعدام کردند (تصویر بالا)، در ۱۳۲۲ هم سوبهاس چاندرا بوز^[5] تأسیس دولت محلی هند آزاد را اعلام کرد و در ۱۳۲۳ ارتش سرخ بلگراد را از آلمانی‌‌ها گرفت.

در ۱۳۳۱ در اثر شورش مائو مائو^[6] در کنیا دولت استعماری این قلمرو اعلام وضعیت فوق‌‌العاده کرد. در ۱۳۴۰ روسیه اولین موشک قاره‌‌پیمای خود را از زیردریایی شلیک کرد، در ۱۳۴۱ ارتش چین به لاداک^[7] حمله برد و نبرد بین هند و چین را آغاز کرد و در ۱۳۹۰ شورشیان لیبی معمر قذافی را دستگیر کردند و بعد از بدرفتاری با او اعدامش کردند.

Aristotle Onassis.JPG

ارسطو اوناسیس

سوبهاس چاندرا بوز

معمر قذافی

در چنین روزی به سال ۱۱۶۸ جان جِی^[8] اولین قاضی‌‌القضات آمریکا شد. در ۱۲۵۲ دانشگاه‌‌های ییل، پرینستون، کلمبیا و راجرز برای نخستین بار قوانین بازی فوتبال را تدوین و استانده کردند، در ۱۳۳۸ موزه‌‌ی سولومون گوگنهایم^[9] در نیویورک که معمارش فرانک لوید رایت^[10] بود برای بازدید عموم گشوده شد و در همان سال آیزنهاور^[11] فرمانی امضا کرد و اجازه داد ورنر فون براون^[12] و دانشمندان آلمانی دیگر از ارتش به ناسا منتقل شوند. در ۱۳۴۷ هم ژاکلین کندی^[13] بیوه‌‌ی رئیس‌‌جمهور پیشین آمریکا با ارسطو اوناسیس^[14] از ثروتمندترین مردان دنیا ازدواج کرد.

Martin Gardner.jpeg

مارتین گاردنر

Andrej Nikolajewitsch Kolmogorov.jpg

آندرئی کولموگوروف

آرتور رمبو

Picture of Naim Frasheri

نعیم فراشری

روز بیست و هشتم مهرماه سالگرد تولد آرتور رمبو^[15] شاعر فرانسوی (۱۲۳۳) و عنایت‌‌الله‌‌خان سراج سردار کابلی (۱۲۶۷) و مارتین گاردنر^[16] ریاضی‌‌دان و نویسنده‌‌ی آمریکایی (۱۲۹۳) است. نعیم فراشری^[17]، شاعر آلبانیایی (1279)، پل دیراک^[18] فیزیکدان آمریکایی (1363) و آندرئی کولموگوروف^[19] ریاضیدان روس (۱۳۶۶) هم در این روز از دنیا رفته‌‌اند.

NYC - Guggenheim Museum.jpg

موزه‌‌ی گوگنهایم امروزین (زیرین) و در حال ساخت (بالا)

بیست و نهم مهر

این روز با دو رخداد مهم در عصر سلجوقی پیوند خورده است. مهم‌‌تر آن‌‌که پنجشنبه بیست و نهم مهر سال ۴۷۱ هجری خورشیدی خواجه نظام‌‌الملک سیاستمدار مقتدر ایرانی و نظریه‌‌پرداز دولت سلجوقی به خنجر ابوطاهر ارانی از فداییان اسماعیلی به قتل رسید. دیگر آن که در 476 سپاهیان بیست هزار نفره‌‌ی صلیبی به رهبری گادفری اهل بویلون^[20] انطاکیه را محاصره کردند. اما ارتش سلجوقی بخش مهمی از قوای مهاجم را پس زدند و شهر را نجات دادند (تصویر زیر).

در دوران مشروطه این روز با فعالیت مشروطه‌‌خواهان پیوندی دارد. در چنین روزی به سال ۱۲۸۶ محمدحسین‌‌خان ذکاءالملک درگذشت و به همین خاطر آخرین شماره از روزنامه‌‌ی تربیت در همین روز منتشر شد، که اولین نشریه‌‌ی غیردولتی ایران بود و حدود دو سال دوام داشت و نفوذی چشمگیر در میاننخبگان فرهنگی و سیاسی به دست آورده بود. میرزا محمدحسین‌‌خان ذکاءالملک (تصویر زیر) مدیر مدرسه‌‌ی علوم سیاسی و یکی از دانشمندان طراز اول ایران و نویسنده‌‌ی کتاب‌‌هایی پرشمار بود. او در سرودن شعر مرتبه‌‌ی استادی داشت و فروغی تخلص می‌‌کرد. روزنامه‌‌ی تربیت را هم که محل نشر آرای آزادی‌‌خواهان بود او تأسیس کرده بود و بیشتر مطالبش را پسر فرهیخته‌‌اش محمدعلی فروغی می‌‌نوشت.

Image result for ‫محمد حسین فروغی‬‎

در سال ۱۲۸۹ در ادامه‌‌ی کشمکش میان مشروطه‌‌خواهان و مستبدینی که به تازگی شکست خورده بودند، گروهی از مردم بی‌‌گناه شیراز قربانی شدند. چون عده‌‌اي از هوچی‌‌گران برای به هیجان آوردن مردم نعش دختر مسلماني را سردست گرفتند و شایع کردند که يهودي‌‌ها او را كشته‌‌اند و با این بهانه به عدليه هجوم بردند. بعد از غارت ساختمان عدليه هم به محله‌‌ی يهودي‌‌ها يورش بردند و خانه‌‌ها را چاپیدند. شمار یهودیان شیراز در این هنگام پنج هزار تن بود که یازده نفرشان کشته و پانزده نفرشان در این ماجرا زخمی شدند.

در سال ۱۳۰۵ که نظم و نسقی بر کشور حاکم شده بود، رضاشاه با گروهی از همراهانش به مازندران سفر کرد. در همین روز در جلسه‌‌ی مجلس شورای ملی هنگام طرح اعتبارنامه‌‌ی حسن وثوق، علی دشتی به عنوان مخالف نطق مفصلی ایراد نمود و ایشان را صالح برای نمایندگی ندانست. ولی با دفاع عمادالسلطنه فاطمی اعتبارنامه‌‌ی او به تصویب رسید و بعد از سمت وزارت استعفا داد.

در ۱۳۳۲ آنتونی ایدن^[21] وزیر امور خارجه‌‌ی انگلستان که از پیروزی در سرنگون کردن دولت دکتر مصدق سرمست بود طی نطقی که در مجلس ایراد نمود گفت انگلستان بار دیگر دست دوستی به سوی ایران دراز می‌‌کند و برای تجدید مناسبات سیاسی همه نوع آمادگی دارد. یک سال بعد در ‍۱۳۳۳ مجلس شورای ملی قرارداد بین دولت ایران و کنسرسیوم را با ۱۱۳ رأی موافق و ۵ مخالف و یک ممتنع تصویب کرد. در همین روز محاکمه‌‌ی یازده نفر از افسران عضو سازمان نظامی حزب توده در دادگاه بدوی نظامی آغاز شد.

در بیست و نهم مهرماه سال ۸۹۹ فردیناند ماژلان^[22] تنگه‌‌ی ماژلان را کشف کرد، در ۹۷۹ ایه‌‌یاسو توکوگاوا^[23] با هفتاد و پنج هزار سپاهی در نبرد سِکی‌‌گاهارا^[24] (تصویر بالا) بر تویوتومی هیده‌‌یوری^[25] که صد و بیست هزار سرباز داشت (اما هردو در نهایت حدود هشتاد هزار تن را وارد میدان کردند) غلبه کرد و به این ترتیب به قدرت رسید و عصر توکوگاوا در ژاپن آغاز شد.

در چنین روزی به سال ۱۱۵۳ برای نخستین بار کلمه‌‌ی آزادی بر پرچمی در آمریکا نقش بربست. این پرچم به شورشیان تاونتون ماساچوست تعلق داشت که بر ضد سلطه‌‌ی انگلیس در آمریکا قیام کرده بودند. در ۱۱۸۴ دریاسالار نلسون انگلیسی در نبرد ترافالگار بر قوای متحد فرانسه و اسپانیا که زیر فرمان دریاسالار ویلنوو می‌‌جنگید غلبه کرد (تصویر بالا).

در ۱۲۷۴ جمهوری فرمز^[26] (تایوان) با حمله‌‌ی ارتش ژاپن فروپاشید، و در ۱۳۰۰ وارن هاردینگ^[27] نخستین رئیس‌‌جمهور آمریکا بود که در سخنرانی‌‌ای لینچ کردن سیاهپوستان را محکوم کرد. در ۱۳۲۲ هم نیروی هوایی انگلستان در دومین حمله‌‌ی ویرانگرش به شهر کاسل^[28] در آلمان ده هزار نفر غیرنظامی را به قتل رساند و صد و پنجاه هزار نفر را بی‌‌خانمان کرد (تصویر زیر، راست).

Warren G Harding-Harris & Ewing.jpg

وارن هاردینگ

اشغال آخن

در ۱۳۲۳ اولین حمله‌‌ی هواپیماهای کامیکازه^[29] به نیروهای متفقین در نبرد خلیج لِیِت^[30] انجام شد. در همان سال ارتش سرخ پس از ورود به شهرک آلمانی‌‌نشین نِمِنزدورف^[31] شمار زیادی از مردم غیرنظامی ساکن این منطقه را که آلمانی، فرانسوی یا بلژیکی بودند کشتار کرد. در همین روز متفقین موفق شدند اولین شهر آلمان را فتح کنند. این شهر آخن^[32] بود که با سیزده هزار سرباز و پنج هزار داوطلبش مدت نوزده روز در برابر ارتش صد هزار نفره‌‌ی آمریکا مقاومت کرد، اما در نهایت شکست خورد و اشغال شد.

کشتار نمرزدوف

Fires in the Bettenhausen district

حمله‌‌ی انگلستان به شهر کاسل آلمان

در ۱۳۲۴ در فرانسه زنان حق رأی به دست آوردند و برای اولین بار در انتخابات شرکت کردند. در ۱۳۲۶ بلافاصله پس از جدایی هند و پاکستان جنگ بر سر کشمیر میان دو کشور نوپا آغاز شد. در ۱۳۳۵ دِدان کیماتی^[33] رهبر شورشیان مائو مائو^[34] در کنیا به دست قوای استعماری انگلیس دستگیر شد و این شورش سرکوب شد. در ۱۳۴۶ هم بیش از صد هزار نفر در واشینگتن در اعتراض به جنگ ویتنام تظاهرات کردند.

در 1348 محمد سیاد بری^[35] در سومالی کودتا کرد و به قدرت رسید و جمهوری سوسیالیستی خلق سومالی را بنیان نهاد و در ۱۳۵۸ موشه دایان^[36] سردار اسرائیلی به خاطر آن که با مناخیم بگین^[37] درباره‌‌ی نوع برخورد با اعراب اختلاف نظر داشت به حالت قهر از مقام خود کناره گرفت. در ۱۳۶۶ هم سربازان ارتش هند در جریان جنگ با سریلانکا به بیمارستانی در منطقه‌‌ی جفنا^[38] وارد شدند و حدود هفتاد بیمار و پزشک و پرستار تامیلی را کشتار کردند.

Anefo 930-3763 Moshe Dayan 27-07-1979.jpg

موشه دایان

Siad Barre.png

محمد سیاد بری

در ۱۲۵۸ ادیسون اولین لامپ خود را که با نواری از کربن کار می‌‌کرد روشن کرد. این لامپ پیش از آن که بسوزد سیزده ساعت و نیم روشن بود. در ۱۳۱۹ ارنست همینگوی^[39] زنگ‌‌ها برای که به صدا در می‌‌آیند^[40] را منتشر کرد و در سال ۱۲۸۶ هراس بزرگ سال ۱۹۰۷ م.^[41] به فروپاشی اعتبار بورس و رکود اقتصادی بزرگ آمریکا منتهی شد، در ۱۳۰۶ نیکلای تسلا^[42] شش اختراع خود را به نمایش گذاشت که یکی از آن‌‌ها جریان برق تک فاز بود، در ۱۳۶۲ در هفدهمین کنفرانس جهانی یکاها و وزن‌‌ها متر را به صورت فاصله‌‌ای تعریف کردند که نور در یک ۲۹۹۷۹۲۴۵۸ ام ثانیه در خلأ می‌‌پیماید و در ۱۳۶۵ نویسنده‌‌ی آمریکایی ادوارد تریسی^[43] در لبنان توسط نیروهای شبه‌‌نظامی ربوده شد.

Martin Gardner.jpeg

مارتین گاردنر

Alfred Nobel3.jpg

آلفرد نوبل

François Truffaut (1965).jpg

فرانسوا تروفو

Kim Kardashian West 2014.jpg

کیم کارداشیان

Alphonse de Lamartine.PNG

آلفونس دو لامارتین

رهبران قفقازی انقلاب بلشویکی: میکویان، استالین و ارژنیکیدزه

زادگان نامدار بیست و نهم مهرماه عبارت‌‌اند از: آلفونس دو لامارتین^[44] ادیب و شاعر فرانسوی (۱۱۶۹)، فرانتس لیست^[45] آهنگساز آلمانی (۱۱۹۰)، آلفرد نوبل^[46] شیمی‌‌دان سوئدی (۱۲۱۲)، اسحاق شامیر^[47] سومین رئیس‌‌جمهور اسرائیل (۱۲۹۴)، ساموئل خاچیکیان فیلم‌‌ساز ایرانی (۱۳۰۲)، بنیامین نتانیاهو^[48] نخست‌‌وزیر اسرائیل (۱۳۲۸)، و کیم کارداشیان^[49] هنرپیشه‌‌ی آمریکایی (۱۳۵۹). آناستاس میکویان^[50] بلشویک و از همدستان استالین (۱۳۵۷)، فرانسوا تروفو^[51] هنرپیشه و کارگردان فرانسوی (۱۳۶۳) و آیت‌‌الله محمدرضا مهدوی کنی (۱۳۹۳) هم در این روز جان سپرده‌‌اند.

لیست

Yitzhak Shamir (1980).jpg

اسحاق شامیر

سی‌‌ام مهر

کهن‌‌ترین ارجاع تاریخی به این روز دو نسخه‌‌ی تخیلی و واقعی دارد. نسخه‌‌ی تخیلی‌‌اش اروپایی است و به محاسبات سراسقف آشِر^[52] انگلیسی بر می‌‌گردد که معتقد بود بنا به روایت کتاب مقدس جهان در ساعت شش بعد از ظهر سی‌‌ام مهر ماه سال ۴۰۰۴ پیش از میلاد توسط خداوند آفریده شده است! کهن‌‌ترین مناسبت تاریخی غیرتخیلی این روز اما ایرانی است و به سال ۳۶۲ پیش از میلاد باز می‌‌گردد و این زمانی بود در میانه‌‌ی عصر هخامنشی که در آن معبد آپولو در منطقه‌‌ی دافنه^[53] در نزدیکی انطاکیه‌‌ی امروزین احتمالاً به دست گروهی از خرابکاران معبد دستخوش آتش‌‌سوزی شد و ویران گشت. این معبد و این منطقه یکی از بخش‌‌های استان ایرانی آسورستان (به پارسی باستان: اَسوریَه) بود که نامش تا به امروز باقی مانده و روی کشور سوریه گذاشته شده است.

مناسبت دیگر این روز آن است که در روز دوشنبه سی‌‌ام مهر سال ۲۴۲ هجری خورشیدی ابوجعفر محمد پسر امام هادی درگذشت. جعفر فرزند او رقیب و معارض بزرگ امام حسن عسکری بود و در تاریخ شیعه‌‌ی دوازده امامی -که ادامه‌‌ی پیروان امام حسن عسکری هستند- نامش به صورت جعفر کذاب به یادگار مانده است. در دوران جدیدتر روز پنجشنبه سی مهر سال ۱۲۵۹ شیخ عبیدالله نهری با پشتیبانی و تحریک عثمانی‌‌ها به روستاهای اورمیه حمله برد و شماری را کشت و خانه‌‌هایی را غارت کرد. اقبال‌‌الدوله که در این هنگام حاکم اورمیه بود سپاهیانی جمع کرد و حمله‌‌ی او را پس زد. اما در این هنگام وبا و قحطی وحشتناکی هم در ایران رخ نموده بود و همه‌‌ی اینها مرگ و میری فراوان را به دنبال داشت.

در همین روز به سال ۱۲۹۰ حكومت بريتانيا که برای اشغال جنوب ایران دسیسه می‌‌چید، به بهانه‌‌ی تأمین امنیت راه‌‌ها گروهی از سپاهيان هندي‌‌اش را به جنوب ايران منتقل کرد و در واقع در بوشهر نیروی نظامی پياده کرد. هرج و مرج در کشور موج می‌‌زد. یک سال بعد (۱۲۹۱) بود که شاهسون‌‌ها در اهر و اردبيل و ارسباران نيروهاي دولتي را خلع سلاح كردند و در عمل مستقل از دولت مرکزی شدند. سپهدار اعظم والي آذربايجان هم که در دفعشان عاجز مانده بود از اقبال‌‌السلطنه ماكوئي درخواست كمك و نيرو نمود.

هشت سال بعد هم در جنوب و هم در شمال دست‌‌اندازی‌‌های بیگانگان و آشفتگی اوضاع ادامه داشت. با این تفاوت که به دنبال انقلاب اکتبر سپاه تزاری جای خود را به ارتش سرخ بلشویکی داده بود. در همین روز به سال ۱۲۹۹ بلشویک‌‌ها برای بار دوم شهر رشت را تسخیر کردند. مردم شهر از دستشان فرار کردند و به این ترتیب رشت دو سه ماه متروکه ماند. از سوی دیگر بلشویک‌‌ها که مثل انگلستان خواهان اشغال شمال ایران بودند، شروع کردند به تبلیغ در قفقاز و به دروغ این شایعه‌‌ها را منتشر می‌‌کردند که ارامنه‌‌ی گیلان به دست مردم و ملاکان کشته شده‌‌اند. آن‌‌ها با این فریبکاری مردم ارمنستان را به هیجان آوردند و به انتقام‌‌جویی برانگیختند و بیست و پنج هزار جوان ارمنی را برای حمله به گیلان و تثبیت قدرت بلشویکی در آن سامان بسیج کردند. هرچند کمی بعد قوای دولتی بلشویک‌‌ها را از شمال ایران راندند و این نقشه‌‌ها عقیم ماند.

در سال ۱۳۰۵ این آشوب‌‌ها فرو نشسته بود و در این روز اولین خط‌‌های تلفن که سیم‌‌هایش از زیر زمین کشیده بود در عمارت جدید تلفنخانه با حضور هیئت دولت و شخصیت‌‌های نامدار علمی و فرهنگی افتتاح شد و شروع به کار کرد. هشت سال بعد در ۱۳۱۳ خیابان علاءالدوله که در آن زمان از زیباترین و بهترین خیابان‌‌های تهران بود به مناسبت هزارمین سال تولد حکیم ابوالقاسم فردوسی به اسم وی نامگذاری شد.

در سال ۱۳۲۱ به دنبال سقوط رضاشاه نیروهای چپ دوباره فعال شدند. در این روز از ساعت ۷-۸ عصر در صحنه‌‌ی شیر و خورشید تبریز کنفرانس اتحادیه‌‌ی کارگران آذربایجان برپا شد که در آن خلیل انقلاب سخنرانی کرد و گفت که ۷۵ نماینده‌‌ی جنبش کارگری که در آنجا حضور دارند رهبری ۴۰ هزار کارگر را بر عهده دارند. حاضران پس از پایان سخنرانی‌‌ها وقتی نوبت شعار دادن رسید با شنیدن «زنده باد ایران» با کف زدن شدید و ممتد از خود ابراز احساسات نشان دادند که نوعی دهن‌‌کجی به چپ‌‌های هوادار روسیه بود، یعنی توده‌‌ای‌‌ها و فرقه‌‌ای‌‌های آینده که گوش به فرمان شوروی داشتند.

در ۱۳۳۱ به دنبال بالا گرفتن نهضت ملی شدن صنعت نفت روابط دیپلماتیک ایران و انگلستان با تصویب هیئت وزیران قطع شد. پس از انتشار اين خبر مردم در مقابل سفارت انگليس دست به تظاهرات زدند و نشان امپراتوري بریتانیا را از سردر سفارت برداشتند.

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1342-57\اولین جشلسه دادگاه بازرگان 29-7-1342.jpg$ در چنین روزی به سال ۱۳۳۶ کنفرانس ملی نقشه‌‌برداری برگزار شد، در ۱۳۳۸ بانک توسعه‌‌ی صنعتی و معدنی ایران با یک میلیارد ریال سرمایه‌‌ی اصلی و دو میلیارد و صد و هشتاد میلیون ریال سرمایه‌‌ی امانی افتتاح و شروع به کار کرد. در ۱۳۴۰ جلسات هیئت عامله‌‌ی سازمان کشورهای صادرکننده‌‌ی نفت (اوپک) با حضور نمایندگان ایران، عربستان، ونزوئلا، کویت و قطر در تهران آغاز شد. نمایندگان دولت عراق از حضور در این جلسات خودداری کردند. در همین روز دولت ایران به قطعنامه‌‌ی شش دولت درباره‌‌ی جلوگیری از آزمایش‌‌های اتمی شوروی پیوست. $G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1342-57\اولین جشلسه دادگاه مطهری 29-7-1342.jpg$

در سال ۱۳۴۲ هفت نفر از مؤسسان و رهبران نهضت آزادی ایران به اتهام اقدام علیه امنیت کشور در یک دادگاه ویژه‌‌ی نظامی در پادگان عشرت آباد محاکمه شدند. این افراد عبارت بودند از: مهندس مهدی بازرگان، دکتر یدالله سبحانی، آیت‌‌الله حاج سید محمود طالقانی، مهندس عزت‌‌الله سبحانی، دکتر عباس شیبانی، احمد علی بابایی، ابوالفضل حکیمی، سید مهدی جعفری و پرویز عدالت‌‌منش. در ۱۳۴۳ دولت آمریکا یک ناو مین‌‌جمع‌‌کن به نیروی دریائی ایران و شاه هدیه کرد و پانزده سال بعد در ۱۳۵۸ شاه که از ایران گریخته بود با زحمت فراوان اجازه‌‌ی ورود به آمریکا را به دست آورد و از مکزیک به آن کشور وارد شد.

در سی‌‌ام مهرماه سال ۲۸۵ هجری خورشیدی سردار عباسی به نام احمد بن کی‌‌قَلاغ^[54] (یا شاید احمد بن کی‌‌قباد) که تباری ترک داشت، با سپاهیان عباسی از طرسوس^[55] به قلمرو بیزانس حمله برد و تا رود قزل ایرماغ پیشروی کرد. در ۷۶۲ فرناندو^[56] شاه پرتغال بدون آن که پسری داشته باشد درگذشت و بحران جانشینی در پرتغال به جنگ داخلی انجامید و در ۱۰۱۲ در نبرد خلیج لیائولو^[57] سپاهیان امپراتوری مینگ بر قوای کمپانی هند شرقی هلند غلبه کردند. هلندی‌‌ها در این نبرد پنج کشتی جنگی داشتند و با پنجاه زورق دزدان دریایی متحد شده بودند، چینی‌‌ها صد زورق بزرگ و پنجاه زورق کوچک داشتند.

در ۱۱۶۹ سرخپوستان قبیله‌‌ی میامی^[58] به رهبری لاک‌‌پشت کوچک^[59] (تصویر بالا) بر نیروهای ارتش آمریکا در شمال غربی ایندیانا غلبه کردند. در ۱۲۳۸ اسپانیا به مراکش اعلان جنگ داد، در ۱۲6۷ حزب سوسیال دموکراتیک سوئیس تأسیس شد و در ۱۳۱۳ راهزن مشهور به «فلوید، پسر خوشگله^[60]» (تصویر بالا) موقع دستبرد به بانکی در اوهایو با شلیک مأموران پلیس از پای درآمد.

در سال ۱۳۳۴ نگو دین دیم^[61] نخست‌‌وزیر ویتنام در یک همه‌‌پرسی بر امپراتور بائو دای^[62] غلبه کرد و این کشور به جمهوری تبدیل شد. در ۱۳۳۶ آمریکا اولین تلفات جنگی‌‌اش را در ویتنام داد و در ۱۳۴۱ در جریان بحران موشکی کوبا رئیس‌‌جمهور کندی^[63] پس از مشورت با آیزنهاور^[64] اعلام کرد که هواپیماهای جاسوسی آمریکا پایگاه‌‌های موشکی کوبا را شناسایی کرده‌‌اند و دستور داد ناوگان آمریکا کوبا را قرنطینه کند.

مراسم به پاپی رسیدن ژان پل دوم

Fourth ecumenical council of chalcedon - 1876.jpg

شورای کلسدون

سی‌‌ام مهرماه در تاریخ دین و فرهنگ هم ردپاهای جالب توجهی از خود به جا گذاشته است. مهم‌‌تر از همه آن که در سال ۴۵۱ میلادی شورای کلسدون^[65] (نزدیک بیتینیا در آناتولی، قاضی‌‌کوی^[66] امروزین در ترکیه) به اجماعی میان رهبران مسیحیت غربی دست یافت و اعلام کرد که سرشت الهی و انسانی مسیح به صورت موازی در عیسی مسیح وجود داشته است. در ۱۱۲۵ کالج نیوجرسی تأسیس شد، که مدرسه‌‌ای دینی بود، اما همان نهادی بود که بعدها به دانشگاه پرینستون^[67] بدل شد. در ۱۲۲۳ هم پیروان پرشمار یک رهبر دینی مسیحی به نام ویلیام میلر^[68] که بازگشت مجدد مسیح و فرا رسیدن قیامت را تبلیغ می‌‌کرد، وقتی در این روز پیش‌‌بینی‌‌ او درست از آب در نیامد و جهان به آخر نرسید، به وضعیتی دچار شدند که در تاریخ به «سرخوردگی عظیم^[69]» شهرت یافته است. در ۱۳۵۷ هم پاپ ژان پل دوم به مقام پاپی رسید.

این روز در ضمن با صنعت هوانوردی هم پیوندی دارد. در ۱۲۸۵ آلبرتو سانتوس دومون^[70] برای نخستین بار با هواپیمایی که سنگین‌‌تر از هوا بود در نزدیکی پاریس پرواز کرد و در ۱۲۹۰ اولین استفاده‌‌ی نظامی از هواپیما انجام شد و یک خلبان ایتالیایی در جریان نبرد با عثمانی با هواپیما به آسمان رفت تا خطوط نظامی عثمانی‌‌ها در لیبی را تماشا کند و در ۱۳۱۸ هواپیمای جنگنده‌‌ی میتسوبیشی با موتور دوقلو نخستین بار پرواز کرد (تصویر بالا).

این روز از نظر فرهنگ و علم و رخدادهای اجتماعی نیز غنی بوده است. در ۱۲۵۴ در آرژانتین اولین پیام با تلگراف جابه‌‌جا شد و در ۱۲۶۲ هم اپرای فاوست^[71] ساخته‌‌ی گونو^[72] برای اولین بار در اپرای متروپولیتن به نمایش در آمد.

Alberto Santos-Dumont portrait.jpg

آلبرتو سانتوس دومون

William Miller.jpg

ویلیام میلر

نیکلای تسلا

The Supremes 1966.JPG

گروه سوپریم

در ۱۲۹۴ نزدیک به سی هزار زن در نیویورک برای دستیابی به حق رأی راهپیمایی کردند. در ۱۳۰۷ هم انجمن اخوت «فی سیگما آلفا^[73]» در دانشگاه پورتوریکو تأسیس شد (تصویر زیر).

در سال ۱۳۲۵ روس‌‌ها عملیات اوسوآویاخیم^[74] را انجام دادند که عبارت بود از تبعید دانشمندان آلمانی به روسیه برای آن که از دانششان در ترقی نهادهای علمی شوروی استفاده کنند. این عده از دو هزار دانشمند و صنعتگر بلندپایه تشکیل شده بودند که به همراه سایر متخصصان و اعضای خانواده‌‌شان به ده تا پانزده هزار تن بالغ می‌‌شدند و با قطارهایی مخصوص به حالت زندانی از مناطق اشغالی ارتش سرخ به داخل روسیه فرستاده می‌‌شدند. صنایع موشکی و فضایی روسیه توسط این دانشمندان آلمانی شکل گرفت و بسیاری‌‌شان بعدتر در جریان تصفیه‌‌های استالینی کشتار شدند.

در ۱۳۴۳ ژان پل سارتر^[75] جایزه‌‌ی ادبیات نوبل را برد اما در اعتراض به کاپیتالیسم آن را قبول نکرد، در همین روز پرچم کانادا(تصویر بالا)طراحی شد و در ۱۳۴۵ گروه سوپریم^[76] اولین دسته‌‌ی خواننده‌‌ای بود که همه‌‌ی اعضایش زن بودند و آلبومش در صدر جدول فروش قرار می‌‌گرفت. در ۱۳۵۴ سفینه‌‌ی بی‌‌سرنشین وِنِرا ۹^[77] ساخت شوروی بر ناهید فرود آمد و نخستین تصویرها را از سطح این سیاره مخابره کرد (تصویر زیر).

در ۱۳۸۰ بازی رایانه‌‌ای «دزدی بزرگ اتو 3^[78]» انتشار یافت و به موجی از بازی‌‌های مشابه دامن زد و بحث‌‌هایی را درباره‌‌ی خشونت چشمگیر این رده از بازی‌‌ها برانگیخت (تصویر زیر).

Alessandro Scarlatti.jpg

اسکارلاتی

سارا برنارد

Ashfaq Ulla Khan (2).JPG

حسرت

زادگان نامدار سی‌‌ام مهر عبارت‌‌اند از: ساموئل تیلور کالریج^[79] شاعر انگلیسی (۱۱۵۱)، سارا برنارد^[80] هنرپیشه‌‌ی فرانسوی (۱۲۲۳)، اشفاق‌‌الله‌‌خان شاعر (۱۲۷۹) متخلص به حسرت که از رهبران جنبش استقلال هند بود و در این راه به دست انگلیسی‌‌ها کشته شد، تیموتی لیری^[81] روانشناس آمریکایی و رهبر فکری جنبش هیپی‌‌ها (۱۲۹۹)، اسلم فرخی زبانشناس هندی-پاکستانی (۱۳۰۲) و دیپاک چوپرا^[82] فیزیکدان و عارف هندی-آمریکایی (1325). این افراد هم در این روز درگذشتند: شارل مارتل^[83] شاه فرانک‌‌ها (120 هجری خورشیدی)، ابوصلت دانشمند اندلسی (۵۱۳) و آلساندرو اسکارلاتی^[84] موسیقیدان ایتالیایی (۱۱۰۴).

Deepak Chopra.jpg