ماه مهر: دهم تا دوازدهم

ماه مهر: دهم تا دوازدهم

دهم مهر

روز دهم مهر سال ۵۶۶ هجری خورشیدی صلاح‌‌الدین ایوبی پس از ۸۸ سال حاکمیت صلیبی‌‌ها بر اورشلیم این شهر را بازپس گرفت و به این ترتیب نخستین هجوم بزرگ اروپاییان به قلمرو خاوری پس از حمله‌‌های مقدونیان و رومیان در دوران باستان را پس زد. اما تا چهار قرن بعد شکلی دیگر از این هجوم از مناطق شمال غربی تکرار شد. در ۹۳۱ ایوان مخوف^[1] پس از یک ماه محاصره‌‌ی قازان با سپاه صد و پنجاه هزار نفره‌‌اش این شهر را فتح کرد. در این هنگام شمار کل سپاهیان مدافع شهر و ساکنانش به هشتاد و سه هزار تن می‌‌رسید که همگی سرسختانه با فرماندهی یادگار محمد و گل‌‌شریف با روس‌‌ها می‌‌جنگیدند. ایوان پس از دستیابی به شهر شصت و پنج هزار نفر از ساکنان، یعنی همه‌‌ی مردان بالغ و بخش عمده‌‌ی زنان و کودکان را کشتار کرد و باقی را به بردگی گرفت. این شهر پس از آن به منطقه‌‌ای روس‌‌نشین تبدیل شد.

گل‌‌شریف و شاگردانش هنگام دفاع از مدرسه‌‌ی قازان

روز یکشنبه دهم مهر سال۹۹۰ رابرت شرلی^[2] که خود را سفیر ایران در انگلستان می‌‌خواند، به خاطر آن که از خانواده‌‌ای کاتولیک برخاسته بود در جلب حمایت شاه انگلیس برای برقراری ارتباط پایدار با ایران ناکام ماند و درباریان مستقر در لندن با تحریک اسقف کانتربوری تحویلش نگرفتند. از آن سو در ایران هم به زودی مانند انگلستان نظام مشروطه برقرار شد و مجلسی برپا شد که، بنا به ادب و رسم معاشرت کهن ایرانیان، مدام نظمش هنگام گفتگو و تصمیم‌‌گیری به هم می‌‌خورد. چون هرکس که وارد مجلس می‌‌شد همه به پایش بلند می‌‌شدند و با او احوال‌‌پرسی می‌‌کردند. در نتیجه محمودخان احتشام‌‌السلطنه که رئیس مجلس بود قانونی گذاشت و مجلسیان را از این کار منع کرد. این قاعده اولین بار روز جمعه دهم مهر ۱۲۸۶ خورشیدی اجرا شد و این زمانی بود که ظل‌‌السلطان و سید محمد مجتهد دیرتر از موعد و هنگام مذاکره‌‌ی نمایندگان وارد مجلس شدند و کسی به احترامشان از جا بلند نشد. یکی از بحث‌‌هایی که آن روز در مجلس مورد بحث قرار گرفت، افشای قرارداد محرمانه‌‌ی ۱۹۰۷ بین انگلیس و روس برای تقسیم ایران بود که میرزا محمدعلی‌‌خان علاءالسلطنه که تازه وزیر امور خارجه شده بود آن را به همراه نامه‌‌ی وزیرمختار انگلیس برای نمایندگان خواند و خشم و اعتراضشان را برانگیخت و همگی به رد و منتفی بودن چنین قراردادی رأی دادند. در همین روز مردم تهران پنج هزار تومان جمع کردند تا تندیس مرمری از عباس آقای تبریزی بسازند که به گمان مردم قاتل صدراعظم مملکت یعنی اتابک امین‌‌السلطان بود!

علاءالسلطنه

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\عباس آقا تبریزی.jpg$

عباس آقا تبریزی

احتشام‌‌السلطنه

تا سال بعد محمدعلی‌‌شاه بر ضد مجلس مشروطه اقدام به کودتا کرده بود و در همین روز به سال ۱۲۸۷ به علت شكست قواي دولتي در تبريز، فرمانده‌‌شان سپهدار از مقام خود عزل شد و به تهران بازگشت، اما در میانه‌‌ی راه در زنجان ماند و لقب سرداري را از او گرفتند. ربع قرن بعدتر، هم مشروطه‌‌خواهان چیره شده بودند و هم دودمان پادشاهی تغییر کرده بود. در چنین روزی به سال ۱۳۱۲ کاراخان^[3] که به ایران سفر کرده بود از زندان قصر، که از نخستین زندان‌‌های مدرن خارج از اروپا بود، بازدید کرد. دو سال بعد در ۱۳۱۴ بین ایران و یوگسلاوی، رومانی، یونان، بلغارستان و آلبانی روابط سیاسی برقرار شد و دولت ایران یک وزیر مختار به نام محمدعلی مقدم را برای آن‌‌ها تعیین کرد که پایگاهش بخارست پایتخت رومانی بود.

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\11chronicle\1285-1300\اشرف پهلوي و علي‌محمد قوام در روز ازدواج.jpg$

ازدواج اشرف پهلوی و علی قوام

در ۱۳۱۵ مراسم نامزدی اشرف پهلوی با علی قوام برگزار شد، در ۱۳۲۰ مقام و درجه‌‌ی سرلشگری که درسال ۱۳۱۷ از امان‌‌الله جهانبانی گرفته شده بود، به او بازگردانده شد و در ۱۳۲۳ محمد رشید یکی از اشرارکردستان که دولت برای آرام کردنش حکومت بانه را به او واگذار کرده بود، مریوان را تصرف کرد و اغتشاشی به پا کرد. نیروهای دولتی برای دستگیری او اقدام کردند و او هم هنگام فرار بانه را به باد غارت داد و آتش زد. سال بعدش (۱۳۲۴) اولین کنگره‌‌ی حزب دموکرات آذربایجان در تبریز تشکیل یافت و به دسیسه‌‌چینی برای تجزیه‌‌ی آذربایجان کمر بست. در ۱۳۴۳‌‌ هم کاروان ۶۲ نفره‌‌ي ورزشی ایران برای شرکت در هجدهمین دوره‌‌ي مسابقات المپیک ۱۹۶۴ به توکیو حرکت کرد.

دهم مهر ماه در تاریخ جهان با این وقایع سیاسی گره خورده است. در ۱۳۱۴ ژنرال دِبونو^[4] سردار ایتالیایی به اتیوپی حمله برد و دور دوم جنگ بین دو کشور آغاز شد و در ۱۳۱۶ رهبر جمهوری دومینیک رافائل تروخیلو^[5] دستور داد تا کل هائیتی‌‌تبارهای ساکن این جزیره کشتار شوند. پس از آن طی پنج روز بین ده تا بیست هزار تن از مردم غیرنظامی کشتار شدند. در ۱۳۲۳ آلمانی‌‌ها شورش ورشو را کاملا سرکوب کردند، در ۱۳۲۸ اتحاد جماهیر شوروی جمهوری خلق چین را به رسمیت پذیرفت و در ۱۳۳۷ گینه از فرانسه مستقل شد. در ۱۳۴۲ هم کودتای خشونت‌‌آمیز در هندوراس در انتخابات تازه‌‌انجام‌‌شده اختلال ایجاد کرد، اصلاحات را متوقف ساخت و دو دهه سیطره‌‌ی نظامیان را به دنبال داشت.

Haitian corpses after the 1937 massacre.jpg

کشتار هائیتی‌‌تبارهای جمهوری دومینیک

ژنرال دِبونو

William Tyndale.jpg

ویلیام تیندال

دو رخداد مهم در تاریخ مسیحیت هم در دهم مهرماه رخ داده است. یکی در ۹۰۷ که در آن ویلیام تیندال^[6]، اصلاحگر دین انگلیسی، کتاب مشهور خود به نام اطاعت مرد مسیحی^[7] را منتشر کرد و دیگری در ۱۳۰۷ که فرقه‌‌ی کاتولیکی اوپوس دِئی^[8] توسط خوزه ماریا اسکریوا^[9] تأسیس شد.

از جمله رخدادهای دیگر هم این‌‌که در ۱۲۵۹ اولین کارخانه‌‌ی برق برای تولید روشنایی توسط ادیسون تأسیس شد. این روز در تاریخ تحول تلویزیون هم اثربخش بوده است. چنان که در ۱۳۰۴ ‌‌جان لوگی بیرد^[10] اولین دستگاه تلویزیون را ساخت و آزمایش کرد (تصویر بالا).

زادگان نامدار دهم مهرماه به شکل جالب توجهی اغلب در شبه قاره‌‌ی هند زاده شده‌‌اند. برخی از ایشان عبارت‌‌اند از: ایزابل ملکه‌‌ی آراگون^[11] (849)، محمد پرویز شاهزاده‌‌ی گورکانی و سردار برجسته‌‌ی این دولت (۹۷۸) که پسر اکبرشاه گورکانی بود دو پسر داشت که آن‌‌ها را خسرو و پرویز نامیده بود و هردو سردارانی دلیر از آب در آمدند، پاون فون هیندنبورگ^[12] رییس‌‌جمهور وایمار؟ (۱۲۲۶)، مهاتما گاندی^[13] رهبر سیاسی و معنوی هند (۱۲۴۸)، گروچو مارکس^[14] کمدین آمریکایی (۱۲۶۹)، لعل بهادر شاستری^[15] دولتمرد هندی و دومین نخست‌‌‌‌وزیر هند (۱۲۸۳)، استینگ خواننده‌‌ی انگلیسی (۱۳۳۰)، و عادل فردوسی‌‌پور گزارشگر فوتبال و مجری تلویزیونی (۱۳۵۳).

Lal Bahadur Shastri

لعل بهادر شاستری

محمد پرویز و دو پسرش خسرو و پرویز

گاندی جوان (راست)

در این روز این شخصیت‌‌ها نیز از جهان رخ بربستند: حاج امام جمعه خویی روحانی بانفوذ و مشروطه‌‌خواه و نماینده‌‌ی مجلس (۱۳۲۴)، مارسل دوشان^[16] نقاش فرانسوی (۱۳۴۷)، ربیع مشفق همدانی شاعر (۱۳۸۸) و محمد ناصرالدین الأبانی مفتی‌‌ وهابی عربستان (۱۳۷۸) که نخستین کسی بود که خود را سلفی نامید.

Adel Ferdosipour by Nasimonline (cropped).jpg

عادل فردوسی‌‌پور

هیندنبورگ در نوجوانی

Groucho Marx - portrait.jpg

گروچو مارکس

استینگ

یازدهم مهر

روز پنجشنبه یازدهم مهر سال ۱۲۸۵ سید نصرالله تقوی از رهبران مشروطه‌‌خواه سخنرانی مشهوری کرد و در آن سودهای تشکیل مجلس شورای ملی را برشمرد و در آن تأکید کرد که منظور از ملت همان شریعت است و مجلس شورای ملی قوانینی شرعی را تصویب خواهد کرد. با همین تدبیرها مشروطه‌‌خواهان چیره شدند و ایران را از تجزیه و ویرانی نجات دادند. در قلمرو عثمانی که چنین روندی به درستی طی نشد، کشور تجزیه شد و هر پاره‌‌اش نصیب یک قدرت استعماری اروپایی شد. در نتیجه در همین روز به سال ۱۳۱۱ پس از خروج قوای انگلیسی در میان‌‌رودان دولت دست‌‌نشانده‌‌شان در این قلمرو به صورت کشوری تازه‌‌‌‌تأسیس در آمد و عراق نامیده شد.

در یازدهم مهر ۱۳۳۳ در پی تقاضای دادستان ارتش محاکمه‌‌‌‌ی دکتر شایگان، مهندس رضوی و دکتر فاطمی سرّی اعلام شد، در ۱۳۳۸ کنگره‌‌ی پزشکی رامسر با تمرکز بر بیماری سرطان که تازه در آن دوران اهمیتی جهانی یافته بود شروع به کار کرد. در ۱۳۴۲ ژولیانا ملکه‌‌ی هلند وارد ایران شد و در ۱۳۴۸ مراسم ازدواج سید احمد خمینی با فاطمه طباطبایی سلطانی برگزار شد.

در ۱۳۸۸ رؤسای جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه در نخجوان پیمانی امضا کردند و شورای ترک‌‌ها را تشکیل دادند. این دولت‌‌ها که بازمانده‌‌ی شوروی بودند یا (مثل ترکیه) در زمان تأسیس جیره‌‌خوار شوروی‌‌ها محسوب می‌‌شدند، پیرو ایدئولوژی پان‌‌ترک هستند و همگی در سرکوب اقوام دیگر و به ویژه پارسی‌‌زدایی و ستیز با فرهنگ ایرانی با هم اشتراک دارند. در ۱۳۹۴ هم نیروی هوایی آمریکا به بیمارستان قندوز در نزدیکی کابل حمله کرد و با بمباران آنجا ۴۲ تن را کشت و ۳۰ نفر را زخمی کرد. سازمان پزشکان بدون مرز که اداره‌‌کننده‌‌ی این بیمارستان بود این حمله را عمدی دانست و محکوم کرد.

یازدهم مهر ماه از دیرباز در تاریخ جنگ و سیاست برجسته بوده است. در سال ۵۲ پیش از میلاد ورسین‌‌گیتوریکس^[17] رهبر قبایل گل پس از شکست خوردن در نبرد آلزیا^[18] خود را تسلیم سزار کرد تا جان سربازان محاصره‌‌شده‌‌اش را نجات دهد (تصویر بالا). سزار او را در شرایطی ستمگرانه در زندان نگه داشت و بعد هنگام رژه‌‌ی پیروزی‌‌اش در رم او را به نمایش گذاشت و بلافاصله پس از آن دستور داد تا به قتلش برسانند. ده سال بعد سزار به دست فرزندخوانده‌‌ی خودش کشته شد و جنگ داخلی بزرگی بر سر خونخواهی از او در روم در گرفت. در ۴۲ پیش از میلاد در جریان اولین نبرد فلیلیپی^[19] مارک آنتونی^[20] و اوکتاویان^[21] که خونخواه سزار بودند با بروتوس^[22] و کاسیوس^[23] که قاتلانش بودند جنگیدند و بر آن‌‌ها پیروز شدند. در این جنگ بزرگ هریک از طرف‌‌ها بین صد تا دویست هزار سرباز به میدان آورد.

در ۸۹۰ فردیناند شاه آراگون^[24] با پاپ و جمهوری ونیز بر ضد فرانسه متحد شد و اتحادیه‌‌ی مقدس^[25] را تشکیل داد، در یازدهم مهر سال ۱۰۶۲ هجری خورشیدی‌‌ دریاسالار چینی شی لانگ^[26] با سربازانش به تایوان حمله برد و در جنگ پنگ‌‌هو^[27] بر قوای حاکم تایوان ژِنگ کِشوانگ^[28] غلبه کرد و او را به تسلیم وا داشت. در ۱۱۱۸ عثمانی و روسیه با امضای عهدنامه‌‌ی نیش^[29] به جنگ میان خود خاتمه دادند. در ۱۲۵۲ کینتپواش^[30] رهبر قبیله‌‌ی سرخپوستان مودوک^[31] که با لقب کاپیتان جک^[32] شهرت داشت، در این روز به جرم شورش به دار آویخته شد. کینتپواش از دو سال پیش به همراه قبیله‌‌اش به سرزمین کالیفرنیا و اورگون بازگشت که زیستگاه اجدادی مردمانش بود و توسط آمریکایی‌‌ها از آنجا رانده شده بودند. او با شماری اندک از جنگاوران قبیله‌‌اش دو سال در برابر حمله‌‌های ارتش پرشمار آمریکا مقاومت کرد و یک ژنرال ارتش و یک کشیش بلندپایه را در حمله‌‌های غافلگیرانه‌‌اش به قتل رساند. او تنها رهبر سرخپوست است که به طور رسمی در دادگاه نظامی محاکمه و اعدام شده است.

در ۱۳۰۸ پادشاهی صربستان، قلمرو کروآت‌‌ها و اسلوونی‌‌ها با هم یکپارچه شد و با اسم یوگسلاوی (یعنی اسلاوهای جنوبی) بازتعریف شد، و در ۱۳۳۱ انگلستان اولین بمب اتمی‌‌اش را آزمایش کرد و به سومین قدرت اتمی جهان تبدیل شد.

Captain Jack.jpg

کینتپواش

در ۱۳۶۰ اعتصاب غذای زندانیان جدایی‌‌طلب ایرلندی در زندان‌‌های انگلستان که هفت ماه به درازا کشیده بود پایان یافت. در جریان این اعتصاب غذا ده تن از مبارزان ایرلندی از گرسنگی مردند! در سال ۱۳۶۹ هم به دنبال فروپاشی اردوی کمونیسم، آلمان شرقی که دست‌‌نشانده‌‌ی شوروی بود منحل شد و در آلمان غربی ادغام شد.

روز یازدهم مهر به شکل جالب توجهی با برگزاری دادگاه‌‌های پر سر و صدا و جنجالی مصادف بوده است. در سال ۱۳۲۵ دادگاه نورنبرگ^[33] که به منظور محاکمه‌‌ی سران نازی و آتش‌‌افروزان جنگ جهانی تشکیل شده بود پس از یازده ماه محاکمه و تشکیل ۴۰۲ جلسه سرانجام رأی خود را صادر و دوازده تن از رهبران آلمان را به اعدام، سه نفر را به حبس ابد و بقیه را بین بیست تا ده سال زندانی محکوم کرد. متفقین رهبران آلمانی را با به جرم تازه‌‌ابداع‌‌شده‌‌ی «جنایت بر ضد بشریت» و «جنایتکار جنگی» محاکمه می‌‌کردند، چون بنا به حقوق بین‌‌المللی که تا آن زمان رواج داشت ایشان اسیر جنگی بودند و زندانی یا اعدام کردنشان قانونی نبود.

دومین دادگاه مشهور این روز در سال ۱۳۳۶ منعقد شد و طی آن دادگاه عالی ایالت کالیفرنیا حکم کرد که کتاب زوزه و شعرهایی دیگر^[34] سروده‌‌ی آلن گینزبرگ^[35] «رکیک» نیست و اجازه‌‌ی انتشار دارد! در ۱۳۷۳ هم او. جی. سیمپسون^[36] که فوتبالیست محبوب، هنرپیشه و چهره‌‌ی عمومی مشهوری بود، به جرم قتل زنش و دوستش محاکمه شد. محاکمه‌‌ی سیمپسون یکی از نخستین دادگاه‌‌هایی بود که از تلویزیون پخش شد و افکار عمومی را سخت به خود جلب کرد. سیمپسون تبرئه شد، هرچند سیزده سال بعد در ۱۳۸۶ به جرم آدم‌‌ربایی و دزدی مسلحانه بار دیگر دستگیر شد و این بار به ۳۳ سال حبس محکوم شد. او در سال 1396 به خاطر خوش‌‌رفتاری عفو و در مهرماه همان سال آزاد شد!

refer to caption

او جی سیمپسون

Fusée V2.jpg

ماکت موشک پینموند

Edgar Allan Poe daguerreotype crop.png

ادگار آلن پو

این روز در ضمن با شکل‌‌گیری آیین‌‌ها و آداب ملی آمریکایی‌‌ها هم پیوندی دارد. در ۱۲۴۲ آبراهام لینکلن^[37] آخرین پنجشنبه‌‌ی نوامبر را در تقویم سیاسی آمریکا برای روز شکرگزاری تثبیت کرد.

سردیس چهار رئیس‌‌جمهور آمریکا بر کوه راشمور

Gutzon Borglum 1919.jpg

گاتزون بورگلوم

از میان رخدادهای پراکنده‌‌ی دیگر این روز می‌‌توان به سال 914 اشاره کرد که اولین ترجمه‌‌ی کامل انجیل به زبان انگلیسی که به قلم ویلیام تیندال^[38] نوشته شده بود چاپ شد. تیندال را کمی بعد به همین دلیل اعدام کردند! در ۱۲۱۴ شرکت نوشت‌‌افزار استادلر^[39] در نورنبرگ تأسیس شد. در ۱۲۲۸ ادگار آلن پو^[40] در وضعیتی نابسامان و شرایطی مرموز در ناودان خانه‌‌ای یافته شد و اندکی بعد درگذشت، در ۱۳۰۶ گاتزون بورگلوم^[41] مجسمه‌‌ساز نامدار آمریکایی تراشیدن چهره‌‌ی چهار رئیس‌‌جمهور آمریکا بر کوه راشمور^[42] را آغاز کرد و در ۱۳۲۱ اولین چیز دست‌‌ساخته‌‌ی بشر به فضا پرتاب شد. این پیشتاز سفرهای فضایی یک موشک بود که از پایگاه فضایی پینموند در آلمان با موفقیت به مدار زمین فرستاده شد. در ۱۳۲۸ هم اولین ایستگاه رادیویی آمریکا که صاحبش سیاهپوست بود به نام WERD در آتلانتا آغاز به کار کرد.

مداد استدلر

ماکس پلانک

برخی از نامدارانی که در این روز زاده شدند عبارت‌‌اند از: کازیمیر قدیس^[43] شاهزاده‌‌ی لهستان و دوک لیتوانی (۸۳۷)، آلن کاردک^[44] نویسنده‌‌ی فرانسوی (1183) که بنیانگذار جریان اسپریتیسم^[45] است که بر احضار روح تمرکز دارد، لویی آراگون^[46] شاعر و ادیب سورئالیست فرانسوی (۱۲۷۶) و گور ویدال^[47] نویسنده‌‌ی آمریکایی (۱۳۰۴).

کازیمیر قدیس

Portrait Aragon.jpg

لویی آراگون

Allan Kardec L'Illustration 10 avril 1869.jpg

آلن کاردک

از میان رفتگان نامدار یازدهم مهر هم می‌‌توان به این نام‌‌ها اشاره کرد: محمد بن زید امام علوی و حاکم بخشی از مازندران (۲۹۷)، سنت فرانسیس آسیزی^[48] (۶۰۵)، شاهین سیاه^[49] رئیس قبیله‌‌ی سرخپوستان ساوک^[50] (۱۲۱۷)، الیاس هوو^[51] مخترع ماشین خیاطی (۱‍۲۴۶) و ماکس پلانک^[52] بنیانگذار مکانیک کوانتومی (۱۳۲۶).

S.Francesco speco.jpg

کهن‌‌ترین تصویر بازمانده از فرانسیس قدیس که در ۶۰۷ هجری خورشیدی کشیده شده است

در ۱۳۵۸ نیکوس پولانزاس^[53] جامعه‌‌شناس ساختارگرای مارکسیست یونانی با پریدن از پنجره‌‌ی خانه‌‌ی یکی از دوستانش خودکشی کرد و در ۱۳۹۴ محمد نوازخان مورخ و شاعر و جاوید اقبال فیلسوف و حقوقدان پاکستانی درگذشتند.

Justice javed iqbal.jpg

جاوید اقبال

Chief Black Hawk3.jpg

شاهین سیاه

محمدنوازخان

نیکلاس پولانزاس

دوازدهم مهر

$G:\pix\projects\iranzamin\modern\کنگره فردوسی.jpg$

روز دوازدهم مهر سال ۱۳۱۳ کنگره‌‌ی فردوسی یا جشن هزارمین سال تولد فردوسی گشایش یافت (تصویر بالا) و تا یک هفته ادامه پیدا کرد. این بزرگ‌‌ترین و مهم‌‌ترین همایش دانشمندان در ایران معاصر بود که با شرکت چهل نفر از ایران‌‌شناسان و دانشمندان اروپایی و همه‌‌ی بزرگان و نخبگان فرهنگی و ادبی کشور برگزار می‌‌شد. در این روز این همایش در تالار مدرسه‌‌ی دارالفنون با نطق محمدعلی فروغی نخست‌‌وزیر افتتاح شد. در نخستین نشست که در پی آن آمد، حاج محتشم‌‌السلطنه اسفندیاری به ریاست و پروفسور کریستن‌‌سن^[54] دانمارکی و پروفسور زادر آلمانی به نیابت ریاست، پروفسور هانری ماسه^[55] فرانسوی و دکتر عبدالوهاب عزام مصری به سمت منشی کنگره انتخاب شدند. یکی از شخصیت‌‌های برجسته‌‌ی حاضر در این مراسم ملک‌‌الشعرای بهار بود که سال‌‌ها پیش برای نخستین بار پیشنهاد برگزاری چنین مراسمی را داده بود و زمانی که هنگام اجرای آن فرا رسید، هرچند به دلایل سیاسی در زندان بود، با میانجی‌‌گری رقیب و دشمن سیاسی‌‌اش فروغی از زندان آزاد شد و به ریاست یکی از بخش‌‌های کنگره برگزیده شد.

در همین روز به سال ۱۳۱۹ آئین گشایش راه آهن تهران و زنجان انجام گرفت، در ۱۳۲۴ سید جعفر پیشه‌‌وری که از طرف شوروی‌‌ها برای تجزیه‌‌ی آذربایجان مأمور بود، در تبریز بیانیه‌‌ای صادر کرد و زبان ترکی و خودمختاری آذربایجان را مرام خود دانست، در ۱۳۳۱ نخست‌‌وزير بر حسب اختيارات مصوب مجلس سرمايه‌‌ی بانك ملي ايران را به دو هزار ميليون ريال رساند و در ۱۳۴۰ محمدرضاشاه بنیاد خیریه‌‌ی پهلوی را تأسیس کرد (تصویر زیر). در همین روز ۸۳۳ مزرعه و ۲۵۸ هزار هکتار از اموال بازمانده از رضاشاه به کشاورزان واگذار شد.

دوازدهم مهرماه در تاریخ سیاسی جهان بسیار پر جنب و جوش بوده است. در ۶۱۰ میلادی هراکلیوس^[56] از شمال آفریقا به قسطنتنیه لشکر کشید و پس از شکست دادن فوکاس^[57] به پادشاهی بیزانس دست یافت. در ۵۲۲ هجری خورشیدی آلفونسوی هفتم^[58] شاه لئون و کاستیل استقلال پرتغال را به رسمیت شمرد، در ۶۰۶ خلیفه عادل حاکم مراکش که رهبری دولت موحدون را بر عهده داشت به قتل رسید. در ۷۴۲ نبرد دریاچه‌‌ی پویانگ^[59] که یکی از بزرگ‌‌ترین نبردهای آبی تاریخ است پایان یافت. در این جنگ دریالاسالار ژو یوان‌‌ژانگ^[60] فرمانروای مینگ بر چِن یولیانگ^[61] رهبر هان‌‌ها غلبه کرد. بنا به روایت‌‌های چینی هریک از دو سو بیش از صد کشتی وارد میدان کردند و شمار سربازان مینگ به دویست هزار و شمار نفرات هان به ۶۵۰ هزار تن بالغ می‌‌شد، که البته اغراق‌‌آمیز است.

در ۱۱۷۴ برای نخستین بار نام ناپلئون بناپارت^[62] به خاطر سرکوب شورشی ضدانقلابی بر سر زبان‌‌ها افتاد و در ۱۲۳۲ عثمانی به روسیه اعلان جنگ داد. در ۱۲۸۹ با پیروزی انقلاب در پرتغال نظام پادشاهی سرنگون شد و دولت جمهوری جایش را گرفت. در ۱۲۹۳ با آغاز نخستین نشانه‌‌های جنگ جهانی اول وینستون چرچیل^[63] به ‌‌آنتورپ^[64] سفر کرد و بر خلاف نظر مشاورانش در ارتش انگلستان دو هفته سرسختانه در برابر آلمانی‌‌ها مقاومت کرد، ولی در نهایت با دادن ۲۵۰۰ تلفات ناچار به قبول شکست شد. درست در همین روز اولین نبرد هوایی با هدف کشتن حریف در جریان جنگ جهانی اول انجام شد در ۱۳۱۵ اتحادیه‌‌ی فاشیست‌‌های بریتانیا و نیروهای چپ‌‌گرا در واقعه‌‌ای که به نبرد خیابان کابْل^[65] شهرت یافت در شرق لندن با هم درگیر شدند (تصویر زیر، یادمانی دیواری از این ماجرا).

ماجرا با اعلام راهپیمایی فاشیست‌‌ها شروع شد که هوادار هیتلر بودند و رهبرشان اوسوالد موزلی^[66] بود و شمار هسته‌‌ی مرکزی‌‌شان به سه هزار تن می‌‌رسید. مخالفانشان که توسط کمونیست‌‌ها سازماندهی می‌‌شدند، برای این که مانع راهپیمایی‌‌شان شوند حدود بیست هزار تن را به میدان آوردند و از روز پیش از تظاهرات موانعی در خیابان‌‌ها ایجاد کردند و مسیر را سنگربندی کردند و مانع پیوستن هواداران موزلی به راهپیمایی او شدند. در نتیجه در زمان راهپیمایی درگیری‌‌ای میان دو سو درگرفت که در جریان آن پای شش هزار پلیس هم به معرکه باز شد. دعوا پس از یک روز با زخمی شدن کمتر از دویست نفر و دستگیری ۱۵۰ تن خاتمه یافت. در چنین روزی به سال ۱۳۲۲ ژاپنی ها نود و هشت اسیر جنگی آمریکایی را در ویک‌‌آیلند^[67] کشتند، در ۱۳۴۶ عمر علی صفی‌‌الدین به نفع پسرش حاجی حسن بُلقیه از پادشاهی برونئی کناره‌‌گیری کرد و در ۱۳۷۲ در شرایطی که کودتای نیم‌‌بند ارتش در جریان بود و کمونیست‌‌ها بر ضد بوریس یلتسین^[68] شعار می‌‌دادند، تانک‌‌ها به کاخ سپید مسکو حمله کردند و آنجا را که مقر رئیس‌‌جمهور بود به توپ بستند.

Tanks before Russian White house.jpg

کاخ سفید مسکو در زمان گلوله‌‌باران توسط کودتاچی‌‌ها

Hassanal Bolkiah 2013.jpg

حاجی حسن بلقیه

دوازدهم مهرماه در تاریخ دین مسیحیت هم مهم بوده است. در ۹۶۱ پاپ گریگوری سیزدهم^[69] به نظام گاهشماری گریگوری رسمیت بخشید، که در واقع همان تقویم خیامی بود، با کمی تغییر هنگام وامگیری‌‌اش در روم. در ۱۱۶۸ جرج واشینگتن^[70] اولین مراسم روز شکرگزاری را همچون روزی ملی در آمریکا اجرا کرد و در ۱۳۴۴هم پاپ پل ششم^[71] به نیویورک وارد شد. او نخستین پاپی بود که از آمریکا بازدید می‌‌کرد.

Gregory XIII.jpg

پاپ گریگوری سیزدهم

پاپ پل ششم و کندی

چندین رخداد فرهنگی و اجتماعی هم در دوازدهم مهرماه رخ داده است. در ۱۲۷۴ اولین مسابقه‌‌ی عمومی گلف در آمریکا برگزار شد، در ۱۳۲۶ اولین سخنرانی یک رئیس‌‌جمهور آمریکا (تری هرومن^[72]) از تلویزیون پخش شد، در ۱۳۳۴ هتل دیسنی‌‌لند^[73] در کالیفرنیا گشوده شد، در ۱۳۷۶ دومین دزدی بزرگ پول در آمریکا هنگامی رخ داد که به ربوده شدن ۳/۱۷ میلیون دلار انجامید و در ۱۳۸۵ جولین آسانژ^[74] تارنمای ویکی‌‌لیکس را راه‌‌اندازی کرد.

این روز در ضمن در تاریخ سفرهای فضایی هم مهم بوده است. چون در ۱۳۳۶ با پرتاب اسپوتنیک^[75] به مدار زمین که اولین ماهواره‌‌ی مصنوعی بود، مسابقه برای فتح فضا بین اردوگاه شرق و غرب آغاز شد.

Peter Paul Rubens 138.jpg

سنت ترزای آویلایی

بارتولدی

جولین آسانژ

در میان ایرانیان نامدار معاصر میرزا حسن‌‌خان مستوفی‌‌الممالک زاده‌‌ی این روز (۱۲۵۴) است و در مقابل شمار زیادی از نامداران در دوازدهم مهرماه از دنیا رفته‌‌اند: یزید سوم خلیفه‌‌ی اموی (۱۲۳)، سنت ترزای آویلایی^[76] (۹۶۱)، ملا علی کنی (۱۲۶۷)، فردریک اگوست بارتولدی^[77] سازنده‌‌ی فرانسوی مجسمه‌‌ی آزادی (۱۲۸۳).

Ivan the Terrible ↑
Robert Shirley ↑
Lev Karakhan ↑
Marshal Emilio De Bono ↑
Rafael Trujillo ↑
William Tyndale ↑
The Obedience of the Christian Man ↑
Opus Dei ↑
Josemaría Escrivá ↑
John Logie Bird ↑
Isabella of Aragon, Queen of Portugal ↑
Paul von Hindenburg ↑
Mahatma Gandhi ↑
Groucho Marx ↑
Lal Bahadur Shastri ↑
Marcel Duchamp ↑
Vercingetorix ↑
Battle of Alesia ↑
Battle of Philippi ↑
Mark Antony ↑
Octavian ↑
Brutus ↑
Cassius ↑
Ferdinand II of Aragon ↑
Holy League ↑
Shi Lang ↑
Battle of Penghu ↑
Zheng Keshuang ↑
Treaty of Niš ↑
Kintpuash ↑
Modoc ↑
Captain Jack ↑
Nuremberg ↑
Howl and Other Poems ↑
Allen Ginsberg ↑
O. J. Simpson ↑
Abraham Lincoln ↑
William Tyndale ↑
Staedtler ↑
Edgar Allan Poe ↑
Gutzon Borglum ↑
Mount Rushmore ↑
Saint Casimir ↑
Allan Kardec ↑
Spiritism ↑
Louis Aragon ↑
Gore Vidal ↑
Francis of Assisi ↑
Black Hawk ↑
Sauk ↑
Elias Howe ↑
Max Planck ↑
Nicos Poulantzas ↑
Arthur Christensen ↑
Henri Massé ↑
Heraclius ↑
Phocas ↑
King Alfonso VII ↑
Battle of Lake Poyang ↑
Zhu Yuanzhang ↑
Chen Youliang ↑
Napoleon Bonaparte ↑
Winston Churchill ↑
Antwerp ↑
Battle of Cable Street ↑
Oswald Mosley ↑
Wake Island ↑
Boris Yeltsin ↑
Pope Gregory XIII ↑
George Washington ↑
Pope Paul VI ↑
Harry Truman ↑
Disneyland Hotel ↑
Julian Assange ↑
Sputnik 1 ↑
Teresa of Ávila ↑
Frédéric Auguste Bartholdi ↑

ادامه مطلب: ماه مهر: سیزدهم تا پانزدهم

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب

سوشیانس تارنمای رسمی شروین وکیلی

ماه مهر: دهم تا دوازدهم

دوره‌ی زروان(در زمان – آذر ۱۴۰۳)

دوره‌ی هنر و اسطوره(همزمان – آذر ۱۴۰۳)

دوره‌ی اسطوره‌شناسی(در زمان – آذر ۱۴۰۳)

دوره‌ی تکامل و عصب‌شناسی(در زمان – آذر ۱۴۰۳)

دوره‌ی فلسفه و عرفان(در زمان – آذر ۱۴۰۳)