مقدمه

مقدمه

چوانگ تسه، ديشب در خواب ديد كه پروانه‌‌اى است و از روى گلى به گل ديگر پرواز مى‌‌كند.

چون صبح شد، از خواب برخاست، و حيران ماند كه ديشب چوانگ تسه خواب ديد كه پروانه است، يا امروز پروانه خواب مى‌‌بيند چوانگ‌‌تسه است؟

خواب، بى‌‌اغراق يكى از بغرنج‌‌ترين مشكلاتى است كه انسان متفكر را در طول قرون به خود مشغول داشته است. اين معماى رفتارشناختى، به تازگى مورد بررسى دقيق قرار گرفته، و از رهگذر همين نيم نگاه موشكافانه، حقايق زيادى در مورد آن آشكار گشته است. روزگارى رؤيا و خواب چيزى شبيه به مرگ موقت يا توقف فعاليت‌‌هاى حياتى بدن دانسته مى‌‌شد،اما امروز اين ديدگاه ديگر در ميان اهل نظر طرفدارى ندارد. خواب، حالتى از هشيارى است، شيوه‌‌اى از فعاليت است و بخشى مهم از زندگى همه ما را تشكيل مى‌‌دهد. ما در هنگام خواب، به همان شدتى «زنده» هستيم كه در بيدارى. تنها چيزى كه در خواب دگرگون مى‌‌شود و تا بدين پايه مايه حيرت ما را فراهم آورده، تغيير حالت هشيارى ماست. دگرگونى فيزيولوژيكى كه بازآرايى اطلاعات در دستگاه اعصاب مركزى را به دنبال دارد و به نوبه خود به پديد آمدن رؤيا -اين معمای کهن- مى‌‌انجامد. اين نوشتار، نخواهد كوشيد تا مرورى بر همه مقالات و تحقيقات انجام شده در اين زمينه داشته باشد. چرا كه اين كارى است سترگ و زمان و فضايى بيش از اين را طلب مى‌‌كند. با كاوشى كوتاه، مى‌‌توان ديد كه اين موضوع در عصب‌‌شناسى نوين به عنوان شاخه‌‌اى فعال و پويا مورد توجه است و هر ساله ده‌‌ها مقاله مهم در مورد آن منتشر مى‌‌شود. آنچه كه در اين رساله مورد نظر است، پرداختن به برخى از انديشه‌‌هاى مهم نهفته در مهمترينِ اين مقالات است. درك درست از خواب و رؤيا، مستلزم داشتن پيشينه‌‌اى ذهنى در مورد مفهوم هشيارى و آگاهى و حالات تغيير يافته آن است، در اينجا ما تنها اشاره‌‌اى به اين مفاهيم خواهيم كرد، و بحث مفصل‌‌تر در مورد مفاهيم بحث برانگيزى مانند داروهاى توهم‌‌زا و متافيزيك رؤيا را به بعد موكول مى‌‌كنيم.

در اين نوشتار، بيشتر به فيزيولوژى و عصب‌‌شناسى خواب خواهيم پرداخت و فقط در برخى جاها، به مباحث حاشيه‌‌اى تر در اين مورداشاره خواهيم كرد. در ضميمه كوتاهى كه در انتهاى اين رساله مى‌‌آيد، مرورى بر برخى از حالات مشهور آگاهى تغيير يافته خواهيم كرد. با اين وجود بايد بر اين نكته پاى فشرد كه ضميمه مزبور به هيچ عنوان كامل نيست و تنها بايد به عنوان زمينه‌‌سازى خام و ابتدايى مورد توجه قرار گيرد. براى گسترده‌‌تر كردن اطلاعات موجود در مورد هريك از مفاهيم طرح شده در ضميمه، مى‌‌توان به مراجع رجوع كرد.

شروين وكيلى.- 1376/9/10

ادامه مطلب: گفتار نخست: حالات هشیاری

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب