چهارم: آوندها

چهارم: آوندها

آوندهای سفالی در منطقه‌‌ی قفقاز و آناتولی در سپیده‌‌دم یکجانشینی بر صحنه پدیدار می‌‌شود و بی وقفه تا هزاره‌‌های بعدی ادامه پیدا می‌‌کند. دگرگونی‌‌های سبکی و ریختی در ساخت این آوندها البته بروز می‌‌کند، اما این از ورود و آمیختگی جمعیتهای تازه و گذارهای فناورانه ناشی می‌‌شود و هرگز به ریشه‌‌کنی سبکهای پیشین و گسست فرهنگی نیست.

 کوزه‌‌ی هیتی، کول‌‌تپه، قرن ۱۸ پ.م

خمره‌‌ی سفالی، حاجی‌‌لَر، حدود ۵۵۰۰ پ.م

آوندهای زرین و سیمین، تروا، حدود ۲۲۰۰ پ.م

دو ظرف آیینی از کول‌‌تپه، قرن نوزدهم پ.م

سه آوند سفالی از آناتولی مربوط به قرن ۱۷-۱۸ پ.م، بالایی) قالب کفش، ۸ در ۷/۱۲ سانتی‌‌متر؛ میانی) جام اجتمالا از کول‌‌تپه، در ابعاد ۱۰ در ۳/۸ سانتی‌‌متر؛ پایینی) فنجان، با قطر ۶ سانتی‌‌متر

در قلمرو هیتی آوندهایی بزرگ و آیینی با نقش‌‌برجسته‌‌هایی چشمگیر هم ساخته می‌‌شده که نمونه‌‌هایی از آن را در تپه‌‌ی حسینی دده و تپه ایناندیک یافته‌‌اند. تپه حسینی دده در استان چوروم ترکیه‌‌ی امروز و در جنوب دریای سیاه قرار دارد و در آن دو خمره‌‌ی بزرگ سفالی با بلندای بیش از ۸۰ سانتی‌‌متر کشف شده است. تپه ایناندیک در پنجاه کیلومتری شمال آنکارا قرار دارد و در آن خمره‌‌ی مشابهی پیدا کرده‌‌اند که نقش برجسته‌‌ی چشمگیری بر آن کار شده است.

بر خمره‌‌ی ایناندیک سه ردیف نقش می‌‌بینیم که مراسمی دینی را نمایش می‌‌دهد. در یک صحنه آیین قربانی گاو به دست شاه را در برابر تندیس گاوی می‌‌بینیم، و بعد شاه در برابر مذبحی خود را تطهیر می‌‌کند. در دیگری مجموعه‌‌ای از آوندها را می‌‌بینیم و شاه و ملکه در فضای داخلی معبدی حضور دارند و انگار مراحل بزمی آیینی را اجرا می‌‌کنند. در سومی گروهی از خنیاگران شاه و ملکه را که بر تختی نشسته‌‌اند همراهی می‌‌کنند و در نهایت تصویر مرد و زنی را در حال هماغوشی می‌‌بینیم که احتمالا اجرای آیین باروری توسط شاه و ملکه بوده است.^[1]

 

خمره ایناندیک

خمره اول حسین دده

خمره‌‌ی دوم حسین دده 

خمره‌‌ی ایناندیک

خمره‌‌ی ایناندیک خمره‌‌ی

 اول حسین دده

دهنه‌‌ی خمره‌‌ی ایناندیک

نقش خمره‌‌ی اول حسین دده

نقشهای خمره‌‌ی اول حسین دده

گاوبازی، بر لوله‌‌ی خمره‌‌ی دوم حسین دده

از حدود سال ۱۶۰۰ پ.م با جایگیر شدن آریایی‌‌ها در آناتولی و شمال میانرودان و تثبیت دولت هیتی و میتانی سبکی نو در ساخت آوندهای فلزی رواج یافت که آن هم بیشتر از هنر ایلام-میانرودان مشتق شده بود و بسیاری از مضمونهای رایج در نقش‌‌برجسته‌‌ها و لول‌‌های قدیمی را در بافتی نو بازتولید می‌‌کرد.

 

 

1. Ambos and Krauskopf, 2010: 135. ↑

 

 

ادامه مطلب: گفتار سوم: هنر سند و بلوچستان

رفتن به: صفحات نخست و فهرست کتاب